4 Pomorska Dywizja Zmechanizowana

4 Dywizja Zmechanizowana
	; Znak taktyczny 4 DZ
	Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	7 marca 1962
Rozformowanie	1998
Nazwa wyróżniająca	Pomorska
Patron	Jan Kiliński
	Tradycje
Rodowód	4 Pomorska DP
Kontynuacja	4 Luboska DZ
	Dowódcy
Pierwszy	gen. bryg. Leon Łapiński
Ostatni	gen. bryg. Bolesław Baranowski
	Organizacja
Numer	JW 2838
Dyslokacja	Krosno Odrzańskie
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Rodzaj wojsk	Wojska zmechanizowane
Podległość	Śląski Okręg Wojskowy
Skład	Etat Nr 5/323-5/337
	Multimedia w Wikimedia Commons

4 Pomorska Dywizja Zmechanizowana im. Jana Kilińskiego (4 DZ) – związek taktyczny Wojsk Zmechanizowanych Sił Zbrojnych PRL.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie zarządzenia Nr 023/Org. szefa Sztabu Generalnego WP z 7 marca 1962 roku 4 Pomorska Dywizja Piechoty została przeformowana w 4 Pomorską Dywizję Zmechanizowaną^[3] według etatów nr 5/323-5/337 skadrowanej dywizji zmechanizowanej o stanie osobowym 2237 żołnierzy i 68 pracowników cywilnych^[4]. W pułku zmechanizowanym były trzy bataliony piechoty zmotoryzowanej, z których każdy miał inny stopień skadrowania, kompania czołgów i artyleria pułkowa. W artylerii pułkowej rozwinięta była bateria moździerzy 120 mm, natomiast bateria armat przeciwpancernych została w znacznym stopniu skadrowana. Pułk liczył 318 żołnierzy. Na jego uzbrojeniu znajdowało się: 7 czołgów T-34/85, 1 transporter opancerzony BTR-152, 6 armat przeciwpancernych 85 mm, 6 dział bezodrzutowych 82 mm, 6 armat przeciwpancernych 57 mm, 6 moździerzy 120 mm, 9 moździerzy 82 mm, 4 karabiny przeciwlotnicze PKM-2 i 61 granatników RPG-2^[5]^[a]. Pułk czołgów posiadał: pięć kompanii czołgów średnich, pluton piechoty oraz skadrowany pluton przeciwlotniczy. Stan osobowy pułku wynosił 212 żołnierzy, a na jego uzbrojeniu znajdowało się 36 czołgów średnich T-34/85^[6]^[b].

W listopadzie 1966 dywizja została przeformowana na etaty wojenno-pokojowe o pełnej gotowości bojowej stając się pierwszorzutowym związkiem taktycznym Śląskiego Okręgu Wojskowego. W nowej strukturze w miejsce dywizjonu artylerii przeciwlotniczej utworzono pułk, na bazie batalionu transportowego, dywizyjnego punktu zaopatrzenia i piekarni polowej zorganizowano batalion zaopatrzenia, a kasę polową i stację pocztową włączono do dowództwa dywizji. W pułku zmechanizowanym znajdowały się trzy bataliony piechoty zmotoryzowanej, batalion czołgów, artyleria pułkowa (bateria haubic 122 mm, bateria przeciwpancerna), kompanie: rozpoznawcza, saperów, łączności, medyczna, remontowa i transportowa oraz plutony: chemiczny, przeciwlotniczy, remontu uzbrojenia i regulacji ruchu. Pułk liczył 1636 żołnierzy. Jego uzbrojenie stanowiło: 31 czołgów średnich, 79 transporterów opancerzonych SKOT, 11 opancerzonych samochodów rozpoznawczych BRDM-1, 3 samobieżne wyrzutnie ppk „Trzmiel”, 6 haubic 122 mm, 9 armat przeciwpancernych 85 mm, 9 moździerzy 120 mm, 9 moździerzy 85 mm, 6 dział bezodrzutowych 82 mm^[7].
W 1967 roku na uzbrojenie dywizji wprowadzono transportery opancerzone SKOT-2A, a dwa lata później czołgi T-55A.

W 1989 został rozformowany 11 pułk zmechanizowany, a 18 pułk czołgów średnich przeformowany w 18 pułk zmechanizowany. W wyniku tych zmian powstał zunifikowany związek taktyczny.

12 września 1991 dywizja utraciła prawo do nazwy wyróżniającej "Pomorska", zachowując imię patrona.

Znakiem rozpoznawczym 4 DZ był biały kwadrat. Znak był umieszczany na czołgach, transporterach opancerzonych i pojazdach mechanicznych.

W 1995 dywizja została przeformowana na nowe etaty i przeszła ze struktury pułkowej na brygadową. W wyniku tych zmian organizacyjnych został utworzony związek taktyczny, który w następnym roku otrzymał nazwę wyróżniającą - 4 Lubuska Dywizja Zmechanizowana.

Struktura organizacyjna (1967)

Dowództwo 4 Pomorskiej Dywizji Zmechanizowanej w Krośnie Odrzańskim
11 Złotowski pułk zmechanizowany w Krośnie Odrzańskim
12 Kołobrzeski pułk zmechanizowany w Gorzowie Wielkopolskim
17 Drezdeński pułk zmechanizowany w Międzyrzeczu
18 pułk czołgów średnich w Wędrzynie
22 pułk artylerii w Sulechowie
128 pułk artylerii przeciwlotniczej w Czerwieńsku
24 dywizjon rakiet taktycznych w Sulechowie
25 batalion rozpoznawczy w Międzyrzeczu
5 batalion saperów w Krośnie Odrzańskim
4 batalion remontowy w Krośnie Odrzańskim
4 batalion łączności w Krośnie Odrzańskim
4 batalion zaopatrzenia w Krośnie Odrzańskim
65 batalion medyczny-Szpital Wojskowy w Krośnie Odrzańskim
23 kompania przeciwchemiczna w Międzyrzeczu^[c]
orkiestra dywizyjna w Krośnie Odrzańskim
kompania ochrony i regulacji ruchu w Krośnie Odrzańskim

Sprzęt bojowy: uzbrojenie jednostek dywizji stanowiły transportery opancerzone SKOT-2A, które w 1987 zastąpiły bojowe wozy piechoty BWP-1, czołgi T-55A wymienione w 1988 na czołgi T-55AM, samobieżne haubice 2S1 Goździk, samobieżne działa przeciwlotnicze ZSU-23-4, rozpoznawcze samochody opancerzone BRDM-2.

Żołnierze dywizji

Dowódcy dywizji^[9]:

gen. bryg. Leon Łapiński 1959–1964
gen. bryg. Józef Jaworski 1964–1966
płk Kazimierz Makarewicz 1966–1968
płk Jerzy Góral 1968–1970
gen. bryg. Apoloniusz Golik 1970–1972
gen. bryg. Henryk Antoszkiewicz 1972–1975
gen. bryg. Romuald Królak 1975–1978
gen. bryg. Zenon Bryk 1978–1984
gen. bryg. Kazimierz Tomaszewski 1984–1986
gen. bryg. Bolesław Baranowski 1986–1991

Uwagi

↑ Etat nr 5/324 pułku zmechanizowanego DZ z 7 marca 1962.
↑ Etat nr 5/327 pułku czołgów DZ z 7 marca 1962.
↑ 23 kompania przeciwchemiczna w Międzyrzeczu, funkcjonująca w oparciu o etat wojenno-pokojowy Nr 30/331/0 wraz z wykazem dodatkowym Nr 2 (numer poczty polowej P-7772), została rozformowana i skreślona z zaopatrzenia gospodarczego 17 pz w terminie do 31 marca 1995 na podstawie zarządzenia szefa Sztabu Generalnego WP Nr 055/Org. z 1 sierpnia 1994 i zarządzenia zastępcy dowódcy Śląskiego Okręgu Wojskowej – szefa sztabu Nr Pf 85/Org. z 5 września 1994 w sprawie reoganizacji batalionów rozpoznawczych 4, 5 oraz 11 DKPanc.^[8]

Przypisy

↑ Leszkowicz 2022 ↓, s. 748.
↑ Spis zespołów archiwalnych Archiwum Wojskowego w Oleśnicy
↑ Puchała 2013 ↓, s. 276.
↑ Kajetanowicz 2003 ↓, s. 177.
↑ Kajetanowicz 2007 ↓, s. 80.
↑ Kajetanowicz 2007 ↓, s. 81.
↑ Kajetanowicz 2007 ↓, s. 83.
↑ Zarządzenie zastępcy dowódcy Śląskiego Okręgu Wojskowej – szefa sztabu Nr Pf 85/Org. z 5 września 1994, jawne.
↑ Mąsior 2005 ↓.

Bibliografia

Jerzy Kajetanowicz, Polskie wojska pancerne i zmechanizowane w latach 1955-1990, Poligon 2010, nr 3.
Jerzy Kajetanowicz. Związki taktyczne i oddziały polskich wojsk pancernych i zmechanizowanych w latach 1945–1970. Zmiany organizacyjne. „Zeszyty Naukowe WSOWL”. 2 (144), 2007. Wrocław: Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych. ISSN 1731-8157.
Jerzy Kajetanowicz. Polska piechota w latach 1955–1963. „Zeszyty Naukowe WSOWL”. 2 (128), 2003. Wrocław: Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych. ISSN 1230-5243.
Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.
Franciszek Puchała: Budowa potencjału bojowego Wojska polskiego 1945-1990. Obszary szpiegowskich działań. Warszawa: Fundacja "Historia i Kultura", 2013. ISBN 978-83-11-12800-2.
4 Dywizja Piechoty - Zmechanizowana 1808-1994. Zarys dziejów, GrzegorzG. Nowik (red.), TadeuszT. Rawski (red.), Warszawa: Bellona, 1994, ISBN 83-11-08377-0, OCLC 830050990 .
Wiesław Mąsior: Dowódcy dywizji Wojska Polskiego. Profesjonalne Forum Wojskowe. Serwis-militarny.net, 2005. [dostęp 2018-02-05].

[6] Etat nr 5/324 pułku zmechanizowanego DZ z 7 marca 1962.

[8] Etat nr 5/327 pułku czołgów DZ z 7 marca 1962.

[11] 23 kompania przeciwchemiczna w Międzyrzeczu, funkcjonująca w oparciu o etat wojenno-pokojowy Nr 30/331/0 wraz z wykazem dodatkowym Nr 2 (numer poczty polowej P-7772), została rozformowana i skreślona z zaopatrzenia gospodarczego 17 pz w terminie do 31 marca 1995 na podstawie zarządzenia szefa Sztabu Generalnego WP Nr 055/Org. z 1 sierpnia 1994 i zarządzenia zastępcy dowódcy Śląskiego Okręgu Wojskowej – szefa sztabu Nr Pf 85/Org. z 5 września 1994 w sprawie reoganizacji batalionów rozpoznawczych 4, 5 oraz 11 DKPanc.^[8]

[CITEREFLeszkowicz2022748-1] Leszkowicz 2022 ↓, s. 748.

[2] Spis zespołów archiwalnych Archiwum Wojskowego w Oleśnicy

[CITEREFPuchała2013276-3] Puchała 2013 ↓, s. 276.

[CITEREFKajetanowicz2003177-4] Kajetanowicz 2003 ↓, s. 177.

[CITEREFKajetanowicz200780-5] Kajetanowicz 2007 ↓, s. 80.

[CITEREFKajetanowicz200781-7] Kajetanowicz 2007 ↓, s. 81.

[CITEREFKajetanowicz200783-9] Kajetanowicz 2007 ↓, s. 83.

[10] Zarządzenie zastępcy dowódcy Śląskiego Okręgu Wojskowej – szefa sztabu Nr Pf 85/Org. z 5 września 1994, jawne.

[CITEREFMąsior2005-12] Mąsior 2005 ↓.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]

[6]

[b]

[7]

[c]

[9]

[8]

Rodowód	Związek Patriotów Polskich PSZ w ZSRR (1943–1944) Armia Ludowa
Instytucje centralne	Naczelne Dowództwo (1944) Sztab Główny ND Główny Sztab Formowania Szefostwo Mobilizacji i Uzupełnień Główny Zarząd Polityczno-Wychowawczy Główne Kwatermistrzostwo
Formacje	1 AWP 2 AWP piechota na froncie wsch. broń pancerna na froncie wsch. artyleria na froncie wsch. Wojska Ochrony Pogranicza Wojskowa Służba Wewnętrzna
Struktura organizacyjna	OdB 1 Korpusu PSZ w ZSRR OdB WP w 1949 OdB WP w okresie stalinizmu OdB WP na przełomie lat 50/60 XX w. WP w latach 80.
Działania wojsk	bitwa pod Lenino przyczółki pod Dęblinem i Puławami przyczółek warecko-magnuszewski przyczółki warszawskie Praga Warszawa przełamanie Wału Pomorskiego operacja pomorska bitwa o Kołobrzeg forsowanie Nysy operacja łużycka forsowanie Odry operacja berlińska GO Rzeszów akcja „Wisła” GO Wisła Poznański Czerwiec Operacja „Dunaj” Grudzień 1970 wzgórza Golan stan wojenny w Polsce
Stalinizm w wojsku	Główny Zarząd Informacji obława augustowska walka z partyzantką niepodległościową i antykomunistyczną proces Tatar-Utnik-Nowicki proces generałów Uroczysko Baran Wojskowy Korpus Górniczy Kwatera na Łączce
Szkolnictwo wojskowe	ASG WAP WAT WAM WSOWOP WSOWZ SOR TOSWLot COS WSW