7 Pułk Artylerii Lekkiej (II RP)

7 Pułk Artylerii Lekkiej 7 Pułk Artylerii Polowej
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	12 września
Dowódcy
Ostatni	ppłk Mieczysław Hubert
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Częstochowa
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	artyleria
Podległość	7 Dywizja Piechoty

7 Pułk Artylerii Lekkiej (7 pal) - oddział artylerii lekkiej Wojska Polskiego.

Pułk stacjonował w garnizonie Częstochowa, w Koszarach „Zacisze” (obecnie część dzielnicy Stradom).
Święto pułkowe obchodzono 12 września, w rocznicę zagonu na Kowel, przeprowadzonego w 1920 roku.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Powstał jako 7 pułk artylerii polowej. Swój rodowód wiąże z Polakami walczącymi w armii austriackiej, którzy z chwilą rozpadu monarchii znaleźli się w rejonie Ołomuńca na Morawach. Istniały tam baterie zapasowe jednostek artylerii. Transporty wojskowe z tego rejonu były wysyłane do Warszawy. W listopadzie 1918 zaczęto organizować poszczególne baterie tworząc 1 pap. Ten zaś 20 grudnia 1918 został przemianowany na 6 pułk artylerii polowej. Następnie 23 maja 1919 został on wcielony do 7 pułku artylerii polowej.

Pułk brał udział w walkach 1919, początkowo poszczególnymi bateriami. Wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej już jako pułk.

Po zakończeniu działań bojowych w 1921 pułk przemieszczono do Częstochowy, która stała się garnizonem pułku. Pułk wchodzi wtedy w skład 7 Dywizji Piechoty.

23 sierpnia 1924 roku zginął tragicznie dowódca oddziału, pułkownik Jerzy Krynicki. Wymieniony oficer „przechadzał się po dziedzińcu koszarowym i nagle z niewiadomych przyczyn, wypalił rewolwer, znajdujący się w kieszeni pułkownika, raniąc go w pachwinę. Mimo natychmiastowej pomocy, pułkownik Krynicki w krótkim czasie zmarł. Wypadek ten wywarł bardzo silne wrażenie tak w gronie oficerów, jak i w całym mieście”.

31 grudnia 1931 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski przemianował 7 Pułk Artylerii Polowej na 7 Pułk Artylerii Lekkiej.

W maju 1939 roku została wprowadzona nowa organizacja pokojowa pułku, zgodnie z którą liczył on trzy dywizjony po dwie baterie przy czym I dywizjon był uzbrojony w 75 mm armaty wz. 1897, natomiast II i III dywizjon w 100 mm haubice wz. 1914/1919 P.

Walki w kampanii wrześniowej

Pułk walczył w składzie 7DP

W kampanii wrześniowej pułk wziął udział w ramach 7. Dywizji Piechoty, która wchodziła w skład Armii „Kraków”.

24 sierpnia 1939 zmobilizowano pułk w składzie dwóch dywizjonów: dywizjon haubic 100 mm i dywizjon armat 75 mm. Poszczególne dywizjony zostały przydzielone do pułków 7 Dywizji Piechoty: I – 27 pułku piechoty, II – 25 pułku piechoty, III – 74 Górnośląskiego pułku piechoty.

Po wymarszu z Częstochowy poszczególne dywizjony pułku zajęły stanowiska ogniowe za pozycjami piechoty na odcinku pomiędzy Krzepicami a Lublińcem na północnym skrzydle Armii „Kraków”.

1 września poszczególne dywizjony brały udział w bitwie granicznej, a następnie zaczęły wycofywać się w kierunku Częstochowy. W czasie odwrotu największe straty poniósł 3 dywizjon pułku, który wspólnie z 75 pułkiem piechoty musiał przebijać się z rejonu Kochanowic do Częstochowy.

2 września oddziały niemieckie zaczęły okrążać 7 Dywizję Piechoty i ta musiała rozpocząć odwrót na wschód w kierunku Janowa. Odwrót ten był utrudniony z uwagi na zatłoczenie dróg. 3 września oddziały dywizji zaczęły zbierać się w rejonie Złotego Potoku, lecz oddziały niemieckiej 2 Dywizji Lekkiej wyszły na tyły oddziałów polskich i zaatakowały je z rejonu Lelowa. W toku tych walk dywizjony 7 Pułku Artylerii Lekkiej stoczyły szereg walk z czołgami nieprzyjaciela. Dywizja uległa jednak rozbiciu na kilka grup, które już samodzielnie usiłowały się przebić sobie drogę w kierunku Szczekocin nad Pilicą.

4 września 1939, wobec braku możliwości dalszej walki, poszczególne grupy z 7 Dywizji Piechoty zaczęły poddawać się do niewoli. Poddała się większość oddziałów 7 pułku prtylerii pekkiej . Tylko jednej, 1. baterii haubic, która dołączyła do zaimprowizowanego batalionu, udało się wyjść z okrążenia i dotarła ona w komplecie w rejon lasu „Niebo”, gdzie znajdowały się stanowiska 36 Dywizji Piechoty, szykujące się do walki na przedpolach Końskich. Bateria ta następnie walczyła w składzie tej dywizji.

Żołnierze pułku

Kadra pułku w latach 1918-1939

Armata 75 mm wz. 1897

Haubice 100 mm wz. 1914/19P

Dowódcy pułku

• płk art. Kazimierz Dzierżanowski (X-XI 1918)
• kpt. art. Mieczysław Nowicki (p.o. XI 1918)
• płk art. Aleksander Kowalewski (II - X 1919)
• mjr art. Adam Zarzycki (X 1919)
• ppłk art. Witold Konczakowski (VII - X 1921)
• płk art. Jerzy Krynicki (X 1921 - † 23 VIII 1924)
• ppłk art. Eugeniusz Dąbrowski (do 25 X 1924 → dowódca 24 pap)
• płk art. Leszek Roguski (25 X 1924 - 29 I 1930 → dyspozycja dowódcy OK IV)
• ppłk dypl. Józef Kapciuk (21 I 1930 - IV 1937)
• ppłk dypl. Konstanty Kazimierz Ważyński (p.o. IV - V 1937)
• ppłk dypl. Stanisław Rola-Arciszewski (V 1937 - VII 1938)
• ppłk dypl. Stanisław Wojtowicz (VII 1938 - VIII 1939)
• ppłk art. Mieczysław Hubert (VIII - IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)

• ppłk art. Stefan II Wierzbicki (od 31 V 1925)
• ppłk dypl. Konstanty Kazimierz Ważyński (I 1936 - I 1938 → dowódca 21 pal)

Kwatermistrzowie (od 1938 roku – II zastępca dowódcy)

• mjr art. Wincenty Zdanowicz (1 VII 1924 – 3 XI 1926 → dyrektor nauk SPRArt)

Oficerowie pułku

• mjr dypl. art. Stanisław Jan Turek – dowódca I dyonu (I 1927 – 1928)
• mjr dypl. art. Jan I Szewczyk – dowódca dyonu (1931)
• kpt. art. Andrzej Wachowicz (1924–1935)
• por. art. Marian Ludwik Sochański
• por. art. Aleksander Rode
• por. rez. art. Józef Winter

Budynek koszar, obecnie Centralna Szkoła Państwowej Straży Pożarnej w Częstochowie

Obsada personalna pułku w latach 1919-1920

• dowódca pułku - płk Aleksander Kowalewski
• dowódca I dywizjonu - mjr Bolesław Pileski
• dowódca 1 baterii - por. Bolesław Pileski
• dowódca 2 baterii - por. Władysław Łoś
• dowódca 3 baterii - por. Stanisław Łepkowski
• dowódca II dywizjonu - por. Władysław Rudnicki (od VI 1919), od 1 XII 1919 kapitan
• dowódca 4 baterii - por. Władysław Rudnicki (do VI 1919)
• dowódca 4 baterii - ppor. Wacław Śniechowski (od VI 1919)
• dowódca 4 baterii - por. Eustachy Kuryło
• dowódca III dywizjonu - kpt. Juliusz Szponar
• dowódca 9 baterii - por. Kazimierz Baran

Obsada personalna w 1939 roku

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku:

• dowódca pułku – ppłk Stanisław Marian Wojtowicz
• I zastępca dowódcy – ppłk Mieczysław Eugeniusz Hubert
• adiutant – kpt. Bronisław Kowalski
• naczelny lekarz medycyny – kpt. dr Ajzyk Wolberg
• starszy lekarz weterynarii – mjr Józef Wiślicki
• młodszy lekarz weterynarii – por. Wiktor Jerzy Bazylczuk
• oficer zwiadowczy – vacat
• II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Jan Franciszek Filipowski
• oficer mobilizacyjny – kpt. Włodzimierz Wodzinowski
• zastępca oficera mobilizacyjnego – por. Augustyn Wojciech Morozewicz
• oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Józef Mularczyk
• oficer gospodarczy – kpt. int. Marian Michał Łukasiewicz
• oficer żywnościowy – por Stanisław Ireneusz Oziembło
• dowódca plutonu łączności – kpt. Andrzej Zbigniew Borkowski
• oficer plutonu – ppor. Mieczysław Stefan Jarkowski
• dowódca szkoły podoficerskiej – kpt. adm. (art.) Stanisław I Pruski *
• zastępca dowódcy – por. Tadeusz Iżycki
• dowódca plutonu – ppor. Bogdan Stanisław Algusiewicz
• dowódca plutonu – ppor. Bogusław Aleksander Malczewski
• dowódca plutonu – ppor. Zbigniew Skulimowski
• dowódca I dywizjonu – mjr Stanisław Józef Ihnatowicz
• dowódca 1 baterii – kpt. adm. (art.) Stanisław I Pruski (*)
• dowódca plutonu – ppor. Czesław Góra
• dowódca 2 baterii – por. Stanisław Bolesław Kurzeja
• dowódca plutonu – ppor. Zbigniew Ryszard Obodyński
• dowódca 3 baterii – kpt. dypl. Romuald Franciszek Struczowski
• dowódca plutonu – ppor. Feliks Gozdan
• dowódca II dywizjonu – mjr Bronisław Kazimierz Aleksander Maria Morawski
• dowódca 5 baterii – mjr Edward Sternik
• dowódca plutonu – ppor. Zdzisław Marian Wenzel
• dowódca 6 baterii – por. Edward Zygmunt Izdebski
• dowódca III dywizjonu – mjr Juliusz Możdżeń
• dowódca 7 baterii – kpt. Władysław Sklenarz
• dowódca plutonu – ppor. Ludwik Józef Łanucha
• dowódca 8 baterii – kpt. Ludomir Franciszek Łuczkowski
• na kursie – kpt. Marian Leźnicki
• na kursie – por. Mieczysław Antoni Nejman

Obsada personalna pułku we wrześniu 1939 roku

Dowództwo

• dowódca pułku - ppłk Mieczysław Hubert
• adiutant - kpt. Bronisław Kowalski
• oficer obserwacyjny - por. Józef Mularczyk
• oficer łączności - por. Tadeusz Iżycki
• oficer płatnik - kpt. Marian Łukasiewicz

I dywizjon (12 armat 75 mm)

• dowódca dywizjonu - mjr Stanisław Ihnatowicz
• 1 bateria - kpt. Stanisław Pruski
• 2 bateria - por. Stanisław Kurzeja
• 3 bateria - por. Czesław Góra

II dywizjon (12 haubic 100 mm)

• dowódca dywizjonu - kolejno: mjr Jan Filipowski, kpt. Ludomir Łuczkowski, kpt. Andrzej Borkowski
• 4 bateria - por. Stanisław Sobecki
• 5 bateria - por. rez. Imieniński
• 6 bateria - por. rez. Mikołaj Bykow

III dywizjon (12 haubic 100 mm)

• dowódca dywizjonu - mjr Juliusz Możdżeń
• 7 bateria - ppor. Bogusław Algusiewicz
• 8 bateria - por. Ludwik Łanucha
• 9 bateria - ppor. Feliks Gozdan

W 5. baterii służył kanonier Józef Bareła, późniejszy działacz ludowy i poseł na Sejm PRL VII kadencji.

Pułk zmobilizował 64 dal dla 65 PAL-u:

• dowódca - kpt. Marian Leźnicki
  • 1 bateria - ppor. Zdzisław Skulimowski
  • 2 bateria - por. Antoni Włodzimierz Pruski
  • 3 bateria - (?)

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze Pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1920

kpt. Stanisław Asłanowicz

kan. Piotr Baczyński

por. Kazimierz Baran

por. Henryk Dudek

bomb. Antoni Graczyk

por. Stanisław Hrebenda

ppor. Władysław Jentys

kpr. Wiktor Kafarski

st. ogn. Józef Kaznowski

plut. Edward Mazurkiewicz

kpr. Jan Modrzejewski

plut. Jan Ogonowski

mjr Bolesław Pileski

kan. Jan Poczęsny

kan. Zygmunt Psiuk

ogn. Stefan Racsek

ppłk Adam Sielicki

kan. Władysław Skonieczny

kan. Franciszek Smigiel

kpt. Wacław Śniechowski

por. Kazimierz Stafiej

ogn. Józef Weczera

Symbole pułkowe

Chorągiew (sztandar)

16 grudnia 1937 Prezydent RP Ignacy Mościcki zatwierdził wzór sztandaru dla 7 pal.

26 maja 1938 na Polu Mokotowskim w Warszawie, Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki, w imieniu Prezydenta RP, wręczył dowódcy pułku sztandar.

O powojennych losach sztandaru brak jest informacji.

Na lewej stronie płatu sztandarowego umieszczone były na tarczach:

• w prawym górnym rogu – wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej,
• w lewym górnym rogu – wizerunek św. Barbary,
• w prawym dolnym rogu – godło m. Częstochowy,
• w lewym dolnym rogu – odznaka pamiątkowa 7 pal

Na ramionach krzyża kawalerskiego znajdowały się wyhaftowane nazwy i daty ważniejszych bitew pułku:

• na górnym – „Kowel 12.IX.1920”,
• na dolnym – „Warszawa 12.XI.1918”,
• na lewym – „Lwów 15.I.1919”,
• na prawym – „Wilno 19.IV.1919”

Odznaka pamiątkowa

16 lutego 1931 Minister Spraw Wojskowych zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 7 Pułku Artylerii Polowej. Odznaka o wymiarach 42 x 36 mm jest kompozycją krzyża barwy srebrzystej i ośmiu emaliowanych proporców pokrytych emalią zielono-czarną. Ramiona krzyża zakończone są kulkami. Krzyż obwiedziony jest wąską wypustką z białej emalii i na ramionach wpisano numer i inicjały 7 PAP. W centrum orzeł wz. 1927, na srebrnej tarczy w otoku wieńca laurowego na tle skrzyżowanych złocistych luf armatnich. Dwuczęściowa - oficerska wykonana w srebrze, złocona i emaliowana, żołnierska - w tombaku. Wykonanie: Wiktor Gontarczyk - Warszawa.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Władysław Ryłko: Zarys historii wojennej 7-go pułku artylerii polowej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 - 1939. Londyn: 1975.
• Roman Łoś: Artyleria polska 1914-1939. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1991. ISBN 83-11-07772-X.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Witold Jarno, Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939, Instytut Historii Uniwersytetu Łódzkiego, Katedra Historii Polski Współczesnej, Wydawnictwo „Ibidem”, Łódź 2001, ​ISBN 83-88679-10-4​.
• Steblik Władysław: Armia „Kraków” 1939. Wyd. MON, Warszawa, 1989
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.