9 szwadron pionierów
| |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1924 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
por. Paweł Sawicki |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
9 szwadron pionierów – pododdział kawalerii Wojska Polskiego.
Historia szwadronu[edytuj | edytuj kod]
W listopadzie 1924 został sformowany szwadron pionierów przy 9 Samodzielnej Brygadzie Kawalerii[1][2]. 21 listopada 1924 minister spraw wojskowych przydzielił por. Pawła Sawickiego z 27 pułku ułanów na stanowisko dowódcy szwadronu i podporucznika Lucjana Donnera z 26 pułku ułanów na stanowisko młodszego oficera szwadronu[1][2].
Szwadron wchodził w skład 9 Samodzielnej Brygady Kawalerii w Baranowiczach. 6 listopada 1924 generał dywizji Stefan Majewski, w zastępstwie ministra spraw wojskowych, rozkazem O.I.Szt.Gen. 11750 Org. ustalił następujące odznaki dla organizującego się szwadronu pionierów przy 9 SBK:
- otok na czapkach rogatywkach czarny,
- proporczyki na kołnierzu kurtki i płaszcza pąsowo-czarne (barwa pąsowa u góry, barwa czarna zaś u dołu),
- na naramiennikach kurtki i płaszcza numer (cyfry arabskie) i litery „9B”[a].
Szwadron stacjonował w garnizonie Baranowicze[4][5][6].
Od sierpnia 1926 formacją ewidencyjną szwadronu był 26 pułk ułanów w Baranowiczach. W związku z powyższym do tego oddziału zostali przeniesieni: rotmistrz Sawicki oraz porucznicy Wacław Bartosiak i Stanisław Rolbiecki, z pozostawieniem na zajmowanych stanowiskach[7].
1 października 1926 szwadron został oddany pod inspekcję gen. bryg. Olgierdowi Pożerskiemu[4].
4 sierpnia 1927 minister spraw wojskowych ustalił barwy szkarłatno-czarne dla proporczyka szwadronów pionierów[8].
Od lutego 1929 szwadron wchodził w skład Brygady Kawalerii „Baranowicze”. Z dniem 31 marca 1930 por. Stanisław Rolbiecki został przeniesiony w stan spoczynku[9], a wiosną 1940 zamordowany w Charkowie[10]. Na stanowisko młodszego oficera przybył por. Władysław Traugutt-Tejchman[11]. W tym samym roku pododdział został przemianowany na 9 szwadron pionierów[5].
13 sierpnia 1931 minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski rozkazem G.M. 7759 I. zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej szwadronów pionierów[12].
Od lipca do września 1934 dwumiesięczne ćwiczenia praktyczne w szwadronie odbyli absolwenci X rocznika Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu: Józef Michał Jędrzejewski[b], Jerzy Zygmunt Orzeł[c] i Jan Żółtowski[d][16].
Bezpośredni nadzór nad szkoleniem i wychowaniem żołnierzy w szwadronie, jak również nadzór nad właściwym wykorzystaniem i konserwacją sprzętu saperskiego sprawował jeden z trzech dowódców grup saperów. Był on również kierownikiem corocznych koncentracji jednostek saperskich[17].
Od 1937 szwadron wchodził w skład Nowogródzkiej Brygady Kawalerii[18]. Do października tego roku szwadron został zreorganizowany[19].
Od lipca do września 1938 dwumiesięczne ćwiczenia praktyczne w szwadronie odbyli absolwenci XII rocznika SPRKaw.: Zbigniew Dobrski i Tadeusz Maroszek[20].
Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” dowódca 26 puł. w Baranowiczach był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji szwadronu pionierów nr 9[21]. Jednostka była mobilizowana w alarmie, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym. Gotowość miała osiągnąć w ciągu 42 godzin (A+42)[22].
23 marca 1939 została zarządzona mobilizacja jednostek „żółtych” na terenie Okręgu Korpusu Nr IX[23]. Szwadron przyjął organizację wojenną L.3023/mob.org. oraz został ukompletowany zgodnie z zestawieniem specjalności L.4023/mob.AR i wyposażony zgodnie z należnościami materiałowymi L.5023/mob.mat.[24]. Mobilizacja przebiegła sprawnie, w szwadronie brakowało jednego oficera rezerwy[25]. 25 marca, po zakończeniu mobilizacji, szwadron razem z innymi oddziałami Nowogródzkiej BK rozpoczął ładowanie na transporty kolejowe, którymi został przewieziony do rejonu Sierpca[26].
Rozkazem Departamentu Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych L.1147 z 10 lipca 1939 nakazano sformować zmotoryzowany pluton pionierów Nowogródzkiej BK przy szwadronie pionierów brygady[27]. Do ogłoszenia mobilizacji pluton znajdował się w trakcie szkolenia i wyposażania w Modlinie[27], a na tabelę mob. 26 pułku ułanów zostałby wpisany prawdopodobnie wiosną 1940[28]. Pluton motorowy pod dowództwem por. kaw. Ryszarda Ignacego Kwiatkowskiego do szwadronu nie dołączył, lecz wziął udział w obronie Warszawy[29][30].
Zgodnie z uzupełnionym planem mobilizacyjnym „W” dowódca Kadry Zapasowej Kawalerii Łuków był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji uzupełnienia marszowego szwadronu pionierów nr 9[31]. Jednostka była mobilizowana w Łukowie, w I rzucie mobilizacji powszechnej[32][e]. Uzupełnienie marszowe było jednostką podległą dowódcy OK IX pod każdym względem[34].
W czasie kampanii wrześniowej szwadron pionierów nr 9 walczył w składzie Nowogródzkiej BK[35].
Kadra szwadronu[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy szwadronu
- por. kaw. / rtm. Paweł Sawicki (XI 1924[1][2] – XI 1928[36][37])
- rtm. / mjr kaw. Władysław Walecki (XII 1928[38] – IV 1934[39])
- rtm. Władysław Wojnikonis (do IX 1939[40][41]) †1940 Ukraina[42]
- Obsada personalna w marcu 1939[6]
- dowodca szwadronu – wakat
- dowódca plutonu – rtm. Henryk Klemens Dzierżanowski
- dowódca plutonu – rtm. Władysław Wojnikonis (od XII 1934[43])
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wzór, wymiary i sposób umieszczania wyżej wymienionych odznak i barw – według przepisów o ubiorze polowych WP[3].
- ↑ Józef Michał Jędrzejewski ur. 30 września 1912. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 128. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[13].
- ↑ Jerzy Zygmunt Orzeł ur. 19 października 1913. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1937 i 139. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[14]. Między 4 a 7 lipca 1940 został zamordowany w Katyniu[15].
- ↑ Jan Żółtowski ur. 1 maja 1911. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1937 i 98. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[14].
- ↑ W pierwonej wersji planu „W” jednostką mobilizującą uzupełnienie marszowe szwadronu pionierów nr 9 był szwadron zapasowy 26 pułku ułanów w Łukowie[33].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 123 z 21 listopada 1924, s. 688.
- ↑ a b c Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 84.
- ↑ Dz. Rozk. MS Wojsk. Nr 44 z 6 listopada 1924, poz. 640.
- ↑ a b Kośmider 2009 ↓, s. 243.
- ↑ a b Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 53.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 720.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 31 z 9 sierpnia 1926, s. 247, 248.
- ↑ Dz. Rozk. MS Wojsk. Nr 22 z 4 sierpnia 1927, poz. 268.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 14 lutego 1930, s. 49.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 451.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930, s. 107.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 25 z 13 sierpnia 1931, poz. 315.
- ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 220.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 265.
- ↑ Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 552.
- ↑ Radomyski 1992 ↓, s. 68.
- ↑ Bałtusis 1940 ↓, s. 68–69.
- ↑ Sieradzki i Wielecki 1994 ↓, s. 30.
- ↑ Tym 2013 ↓, s. 60.
- ↑ Radomyski 1992 ↓, s. 82.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 180, 215.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 215.
- ↑ Zarzycki 1995 ↓, s. 217.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1094, 1095.
- ↑ Piwowarski 1995 ↓, s. 115.
- ↑ Piwowarski 1995 ↓, s. 116.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1070.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CLVIII.
- ↑ Głowacki 1985 ↓, s. 303.
- ↑ Bałtusis 1940 ↓, s. 89.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 180, 225.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 225.
- ↑ Zarzycki 1995 ↓, s. 67.
- ↑ Zarzycki 1995 ↓, s. 258.
- ↑ Sieradzki i Wielecki 1994 ↓, s. 35.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928, s. 342.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 315.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1929, s. 13.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934, s. 160.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 141, 720.
- ↑ Przemsza-Zieliński 1995 ↓, s. 382.
- ↑ Straceni na Ukrainie 1994 ↓, s. 107.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934, s. 262.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Nakładem „Przeglądu Kawaleryjskiego”, 1930.
- Edward Bałtusis: Kwestionariusz. [w:] B.I.12c [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1940-01-21. [dostęp 2022-05-11].
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
- Убиты в Катыни. Книга Памяти польских военнопленных - узников Козельского лагеря НКВД, расстрелянных по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
- Tomasz Kośmider: Toruński Inspektorat Armii w systemie obronnym państwa polskiego w latach 1921-1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-082-0.
- Eugeniusz Piwowarski. Przebieg i wyniki częściowej mobilizacji alarmowej z 23 marca 1939 r.. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 1-2 (151-152), 1995. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. ISSN 0043-7182.
- Jan Przemsza-Zieliński: Wrześniowa Księga Chwały Kawalerii Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08380-0.
- Stanisław Radomyski: Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-06-7.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
- Rudolf Sieradzki, Henryk Wielecki: Wojsko Polskie 1921-1939. Organizacja i odznaki artylerii. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1994. ISBN 83-85621-44-X.
- Zeszyty Katyńskie. Marek Tarczyński (red.). T. 4: Listy katyńskiej ciąg dalszy. Straceni na Ukrainie. Niezależny Komitet Historyczny Badania Zbrodni Katyńskiej i Polska Fundacja Katyńska, 1994. ISBN 83-87893-79-X.
- Juliusz S. Tym: Struktura organizacyjna wielkich jednostek kawalerii w latach 1919–1939. W: Struktura organizacyjna kawalerii cz. 1. (Wielkie Jednostki). Krzysztof Mijakowski (red.). Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2013, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-893-8.
- Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.