Trzcinniczek zwyczajny
| ||
| Acrocephalus scirpaceus[1] | ||
| (Hermann, 1804) | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | wróblowe | |
| Podrząd | śpiewające | |
| Rodzina | trzciniaki | |
| Rodzaj | Acrocephalus | |
| Gatunek | trzcinniczek zwyczajny | |
| Synonimy | ||
| ||
| Podgatunki | ||
|
zobacz opis w tekście | ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 tylko w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska | ||
Trzcinniczek zwyczajny[4], trzcinniczek[4], trzcionka[5] (Acrocephalus scirpaceus) – gatunek niewielkiego ptaka wędrownego z rodziny trzciniaków (Acrocephalidae), wcześniej zaliczany do pokrzewkowatych (Sylviidae).
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje Europę od Pirenejów po Don (poza północną częścią Wysp Brytyjskich i Półwyspu Skandynawskiego) oraz Bliski Wschód, Azję Środkową, Afrykę Północną i Subsaharyjską. Populacje europejska i azjatycka wędrowne, zimują w Afryce Subsaharyjskiej. Przelatuje w kwietniu-maju i sierpniu-wrześniu.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Wyróżniono kilka podgatunków A. scirpaceus[7][4]:
- A. s. scirpaceus (Hermann, 1804) – trzcinniczek zwyczajny, trzcinniczek – Europa do zachodniej Rosji, Ukrainy i zachodniej Turcji, północno-zachodnia Afryka.
- A. s. fuscus (Hemprich & Ehrenberg, 1833) – trzcinniczek ciemny – północny Egipt i środkowa Turcja przez Bliski Wschód do południowo-wschodniej europejskiej części Rosji, północnego Iranu, Kazachstanu i północno-zachodnich Chin.
- A. s. avicenniae Ash, D.J. Pearson, Nikolaus & Colston, 1989 – trzcinniczek mangrowy – wybrzeża Morza Czerwonego.
- A. s. ammon Hering, Winkler & Steinheimer, 2016 – oazy na pograniczu Libii i Egiptu.
Kolejne podgatunki są przez część autorów (w tym przez IOC) wydzielane do osobnego gatunku o nazwie Acrocephalus baeticatus (trzcinniczek tęposkrzydły)[7]:
- A. s. ambiguus (A.E. Brehm, 1857) – Półwysep Iberyjski i północno-zachodnia Afryka.
- A. s. minor Lynes, 1923 – region Sahelu od Senegalu do zachodnio-środkowego Sudanu (Darfur).
- A. s. cinnamomeus Reichenow, 1908 – zachodnia Etiopia i południowa Somalia na południe przez Sudan Południowy, Ugandę, Kenię, Zambię i Mozambik; plamowe rozmieszczenie w zachodniej Afryce od południowego Kamerunu prawdopodobnie po Niger i Mali.
- A. s. suahelicus Grote, 1926 – wschodnia Tanzania do wschodniego Mozambiku i wschodniej RPA.
- A. s. hallae C.M.N. White, 1960 – południowo-zachodnia Angola do południowo-zachodniej Zambii i na południe do zachodniej RPA.
- A. s. baeticatus (Vieillot, 1817) – trzcinniczek tęposkrzydły – północna Botswana i Zimbabwe do południowej RPA.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Wygląd
- Podobny do trzciniaka zwyczajnego, ale znacznie mniejszy. Ubarwieniem podobny do łozówki, trudny do odróżnienia. Obie płci ubarwione jednakowo. Wierzch ciała jednolicie oliwkowobrązowy, na kuprze i pokrywach nadogonowych bardziej pomarańczowy. Spód ciała biały, na bokach i pod ogonem beżowy. Nad oczami kremowe brwi.
- Wymiary średnie
- długość ciała ok. 13 cm
rozpiętość skrzydeł 19 cm
masa ciała ok. 13 g
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Jeziora, stawy, ale też mniejsze, zarośnięte zbiorniki wodne, przydrożne rowy i bagna z przewagą trzcin przemieszanych z pałką wodną.
- Gniazdo
- Zawsze nad powierzchnią wody, a nie ziemi, bardzo podobne do gniazda trzciniaka, lecz stosunkowo mniejsze.
- Jaja
- Lęgi ok. połowy do końca maja, a czasami i w lipcu. Jaja w ilości 3–6, o średnich wymiarach 18×13 mm, o białym tle z obfitymi oliwkowozielonymi plamkami. Obserwuje się wydłużenie okresu lęgowego (wcześniejsze jego rozpoczęcie, prawdopodobnie ze względu na ocieplenie klimatu), co pozwala trzcinniczkom gniazdować nawet pięciokrotnie w jednym sezonie, co prowadzi do większego sukcesu rozrodczego[8].
- Wysiadywanie
- Od złożenia ostatniego jaja trwa przez 11–12 dni. Często wysiadują jajo kukułki. Młode opuszczają gniazdo po 11–13 dniach.
- Pożywienie
- Drobne owady.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje trzcinniczka zwyczajnego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1994 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy na rok 2015, zawiera się w przedziale 12–23 milionów dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny, choć lokalnie gatunek ten odnotowuje spadki za względu na niszczenie jego siedlisk, a także zjawisko obumierania trzciny częściowo spowodowane eutrofizacją[3].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[9]. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 populacja trzcinniczka na terenie kraju liczyła 104–169 tysięcy par lęgowych[10].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Acrocephalus scirpaceus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ Eurasian Reed-warbler (Acrocephalus scirpaceus) (ang.). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-17)].
- ↑ a b Acrocephalus scirpaceus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Acrocephalidae Salvin, 1882 (1838) - trzciniaki - Brush, reed and swamp warblers (wersja: 2020-01-11). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-11].
- ↑ Albin Łącki: Wśród zwierząt – ptaki. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988, s. 194. ISBN 83-09-01320-5.
- ↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 637. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego średnio liczny oznacza zagęszczenie 10–100 par na 100 km², a liczny – 100–1000 par na 100 km².
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Bushtits, leaf warblers, reed warblers (ang.). IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-11].
- ↑ Lucyna Hałupka, Andrzej Dyrcz, Marta Borowiec. Climate change affects breeding of reed warblers Acrocephalus scirpaceus. „Journal of Avian Biology”. 39 (1), s. 95–100, 2008. DOI: 10.1111/j.2008.0908-8857.04047.x (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183)
- ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology.
- Acrocephalus scirpaceus (Trzcinniczek). W: M. Gromadzki (red.).: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 333–335. ISBN 83-86564-43-1.