Adam Epler

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Adam Epler
Kobylański
Ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

1 grudnia 1891
Lwów, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

24 października 1965
Londyn, Wielka Brytania

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Jednostki

3 Pułk Artylerii Lekkiej Legionów
28 Pułk Artylerii Lekkiej
20 Dywizja Piechoty
60 Dywizja Piechoty

Stanowiska

zastępca dowódcy pułku
dowódca pułku artylerii
dowódca piechoty dywizyjnej
dowódca dywizji piechoty

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa:

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy Jubileuszowy 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej

Adam Józef Aleksander Epler (ur. 1 grudnia 1891 we Lwowie, zm. 24 października 1965 w Londynie) – pułkownik artylerii Wojska Polskiego, mianowany pośmiertnie generałem brygady.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem Marii i Edwarda, inżyniera kolejowego i wiceprezydenta miasta Lwowa. Żonaty z Zofią z Murczyńskich. Miał syna Zbigniewa (ur. 18 sierpnia 1919).

W 1909 uzyskał maturę w Gimnazjum Klasycznym w Chyrowie, po czym podjął studia na Uniwersytecie Lwowskim – w sumie zaliczył osiem semestrów w latach 1909–1912 i 1913–1914.

W 1912 odbył jednoroczną obowiązkową służbę w cesarskiej i królewskiej armii, gdzie ukończył szkołę oficerów rezerwy w XI Brygadzie Artylerii. 1 maja 1915 otrzymał stopień podporucznika rezerwy. W czasie I wojny światowej służył na frontach wschodnim i włoskim, awansując we wrześniu 1916 do stopnia porucznika. W 1918 ukończył kurs dowódców baterii, zorganizowany w 10 Armii, stacjonującej w Trydencie.

Po upadku monarchii austro-węgierskiej zgłosił się 13 listopada 1918 do Stacji Zbornej Oficerów Artylerii w Krakowie i w kilka dni potem otrzymał przydział do 1 Krakowskiego pułku artylerii polowej na stanowisko dowódcy baterii. Z tym pułkiem przeszedł szlak bojowy w czasie wojny o granice wschodnie w 1919, następnie walczył jako dowódca baterii i dywizjonu w 3 pułku artylerii polowej Legionów w wojnie bolszewickiej 1920.

Po wojnie ukończył półroczny kurs dowódców dywizjonów w Toruniu i został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. Od 15 czerwca 1922 roku był dowódcą I dywizjonu 3 pap Leg. w Zamościu. Z dniem 15 lipca 1924 roku został przesunięty na stanowisko kwatermistrza pułku[1]. Od połowy 1926 roku był zastępcą dowódcy i p.o. dowódcy tego pułku. W tym czasie otrzymał od dowódcy 3 DP Leg. pułkownika Stanisława Kwaśniewskiego następującą opinię służbową: „Podpułkownik Epler posiada bardzo wybitne wartości taktyczne, bardzo dobry artylerzysta. Nadzwyczajnie sprytny, posiada szerokie horyzonty, szybko się orientuje, bardzo dobry prelegent. Inteligencja nadzwyczajna, podobnie i bystrość umysłu”. 22 marca 1929 roku został przeniesiony do 28 pułku artylerii lekkiej w Zajezierzu k. Dęblina na stanowisko dowódcy pułku[2]. Był słuchaczem VII Kursu Wyższych Dowódców Artylerii przy Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Jako dowódca pułku miał wielkie zasługi jako organizator koszar, parku przykoszarowego i bazy socjalnej dla kadry i żołnierzy. 13 października 1935 roku objął stanowisko II dowódcy piechoty dywizyjnej 20 Dywizji Piechoty w Baranowiczach. Na tym stanowisku służył do wybuchu II wojny światowej.

W czasie kampanii wrześniowej zgodnie z przydziałem mobilizacyjnym objął dowództwo Ośrodka Zapasowego 20 DP w Słonimie, gdzie w dość krótkim czasie zorganizował Zgrupowanie „Kobryń” w sile prawie pełnej dywizji piechoty, walczące następnie pod rozkazami gen. Franciszka Kleeberga w SGO „Polesie” i znanej pod nazwą 60 Dywizji Piechoty. Jednostki dowodzonej przez niego dywizji wzięły udział w walkach z wojskami radzieckimi na terenie Lubelszczyzny: 29 września pod wsią Jabłoń i 30 września pod Milanowem[3]. Wraz ze swą dywizją walczył pod Kockiem, a jego udział w tej bitwie uznawany jest za wybitny.

Po złożeniu broni 6 października 1939 płk Epler dostał się do niewoli niemieckiej, gdzie Niemcy pozwolili mu zatrzymać szablę. Przebywał w obozie przejściowym w Dęblinie, potem w Radomiu, skąd z pomocą radomskich harcerzy (rodzina porucznika Jończyka) zbiegł i włączył się do ruchu konspiracyjnego Organizacji Orła Białego w Krakowie pod pseudonimem „Kobylański”. Zagrożony aresztowaniem, zdecydował się na ucieczkę z Krakowa przez Słowację, Węgry i państwa bałkańskie na Bliski Wschód, gdzie do końca grudnia 1940 dowodził stacjonującą wówczas w Egipcie Legią Oficerską. Po wojnie osiadł w Londynie, gdzie zmarł 24 października 1965.

Był autorem pracy pt. Ostatni żołnierz polski kampanii 1939 roku wydanej w 1942 w Tel Awiwie przez Sekcję Oświaty i Kultury Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie. W 1989 ARS-HIT Spółka z o.o. Centrum Wydawniczo-Handlowe Wydawnictwo i Galeria opublikowała reprint wydania z 1942.

Prezydent RP Lech Wałęsa postanowieniem Nr W.111-48-94 z 28 września 1994 mianował go pośmiertnie na stopień generała brygady za szczególne zasługi w działalności konspiracyjnej i w walce zbrojnej z niemieckim okupantem[4].

Awanse[edytuj | edytuj kod]

  • podpułkownik 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 12 lokatą w korpusie oficerów zawodowych artylerii
  • pułkownik ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1931[5]

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 67 z 17.07.1924 r.
  2. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 22 marca 1929 roku, s. 101.
  3. Ryszard Szawłowski, Wojna polsko-sowiecka 1939, t. I, Komorów 1997, s. 195–196.
  4. Postanowienie Nr W.111-48-94 Prezydenta RP z dnia 28 września 1994 r.
  5. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 156.
  6. Zbigniew Puchalski: Dzieje polskich znaków zaszczytnych. Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2000, s. 209.
  7. Polak (red.) 1991 ↓, s. 40.
  8. Dekret Wodza Naczelnego L. 2980 z 17 maja 1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 21, poz. 820
  9. Nr 774 w: Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 20 z 17.05.1921 r., nr 13672 za kampanię wrześniową 1939 r., nr 14419 także za kampanię wrześniową 1939 r.
  10. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631 „za zasługi na polu organizacji administracji i wyszkolenia wojska”.
  11. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 15 z 11.11.1928 r.
  12. Odznaczeni Krzyżem Walecznych w zamian za dyplomy „za Waleczność” byłego Frontu Litewsko-Białoruskiego, „Dziennik Personalny M.S.Wojsk.”, z 1922 r. Nr 14, s. 411 [dostęp 2015-07-31].
  13. Odznaka pamiątkowa dawnych Harcerzy małopolskich. „Wschód”. Nr 65, s. 11, 10 listopada 1937. 
  14. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 12 z 6.08.1929 r.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
  • Rocznik Oficerski z 1924, s. 642, 738.
  • Rocznik Oficerski z 1932, s. 176, 696.
  • Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 765. ISBN 83-211-1096-7.
  • Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.