Adam Humer

Adam Humer

Adam Teofil Umer

pułkownik
Data i miejsce urodzenia	27 kwietnia 1917 Camden, New Jersey, USA
Data i miejsce śmierci	12 listopada 2001 Warszawa, Polska
Przebieg służby
Lata służby	1944–1955
Stanowiska	wicedyrektor Departamentu Śledczego MBP
Odznaczenia

Adam Humer, właściwie Adam Teofil Umer (ur. 27 kwietnia 1917 w Camden, zm. 12 listopada 2001 w Warszawie) – funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego PRL, oficer śledczy w stopniu pułkownika, zbrodniarz komunistyczny.

Życiorys

Urodził się jako syn Otylii i Wincentego, aktywisty komunistycznego, zabitego przez polskie podziemie niepodległościowe 31 maja 1946 r. w Kmiczynie, w okresie referendum. Brat działaczek Polskiej Partii Robotniczej Wandy i Henryki Umer i funkcjonariusza UB a następnie oficera Informacji Wojskowej Edwarda Umera. Stryj piosenkarki Magdy Umer. Urodził się w Stanach Zjednoczonych, w czasie gdy jego rodzina przebywała tam w celach zarobkowych. W 1921 wraz z rodziną zamieszkał we wsi niedaleko Tomaszowa Lubelskiego.

Podczas nauki gimnazjalnej należał do ZHP, w czasie studiów należał do organizacji studenckiej „Funk” oraz Związku Akademickiej Młodzieży Socjalistycznej. Członek Komunistycznego Związku Młodzieży Zachodniej Ukrainy, Komsomołu, PPR i PZPR. Po ataku III Rzeszy na Polskę przebywał w Tomaszowie Lubelskim. Po agresji ZSRR na Polskę i okupacji miasta przez Armię Czerwoną wraz z innymi członkami KZMZU zorganizował Powiatowy Komitet Rewolucyjny i został jego wiceprzewodniczącym (przewodniczącym komitetu był Aleksander Żebruń). Po wycofaniu się Armii Czerwonej za nową linię demarkacyjną ustaloną w niemiecko-sowieckim traktacie o granicach i przyjaźni z 28 września 1939, 17 października 1939 ewakuowany na teren okupacji sowieckiej do Lwowa. Wstąpił na kurs prawa na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie m.in. został „brygadierem grupy propagandowej”. W marcu 1941 został członkiem Komsomołu we Lwowie. Po ataku Niemiec na ZSRR i okupacji Lwowa przez Wehrmacht powrócił do Tomaszowa Lubelskiego, gdzie ukrywał się. Z chwilą wkroczenia Armii Czerwonej w lipcu 1944 brał udział w organizowaniu terenowych rad narodowych w tamtejszym powiecie z ramienia PKWN. W okresie 13.08-08.09.1944 kierownik Wydziału Propagandy i Informacji w Powiatowej Radzie Narodowej w Tomaszowie Lubelskim.

Po (nieudanym) zamachu na Aleksandra Żebrunia, szefa UB w Tomaszowie Lubelskim, Adam i Edward Umerowie jako najbliżsi współpracownicy Żebrunia szczególnie zagrożeni atakami z wyroku Polskiego Państwa Podziemnego zostali przeniesieni do Lublina, a niedługo potem do Warszawy. Adam trafił, jako Humer, do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, a jego brat Edward Umer do Informacji Wojskowej.

Funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w PRL. W Resorcie Bezpieczeństwa Publicznego od 12 września 1944 (m.in. kierownik Sekcji Śledczej WUBP w Lublinie, od 15 lutego 1945 kierownik Sekcji VIII Wydziału I, od 31 sierpnia 1945 zastępca kierownika Wydziału VII Departamentu I MBP, od 16 września 1945 zastępca kierownika Wydziału IV Samodzielnego MBP, od 1 lipca 1947 wicedyrektor, jednocześnie naczelnik Wydziału II Departamentu Śledczego MBP, od 1 września 1951 wicedyrektor Departamentu Śledczego MBP). Uczestniczył czynnie w zwalczaniu podziemia niepodległościowego.

Zwolniony ze stanowiska 31 grudnia 1954, ze służby 31 marca 1955 za niedozwolone metody w śledztwie. W późniejszym czasie, mimo iż formalnie był poza resortem, faktycznie doradzał organom SB jako specjalista od ruchu narodowego. Polskie podziemie wydało na niego wyrok śmierci, jednak nie zdążono go wykonać.

Tymczasowo aresztowany w 1992. W 1994 skazany za wymuszanie zeznań torturami. Udowodniono mu udział w wielu przesłuchaniach, upokarzanie, głodzenie i torturowanie więźniów politycznych. Skazany został na dziewięć lat więzienia, w drugiej instancji w 1996 zmniejszono wyrok do siedmiu i pół roku, zmarł podczas przerwy w wykonywaniu kary. Na procesie zeznawały ofiary Humera – m.in. Juliusz Bogdan Deczkowski (AK) i Maria Hattowska (WiN), Stanisław Skalski. Według ich zeznań wobec kobiet Humer stosował m.in. bicie nahajką zakończoną stalową kulką oraz drutem kolczastym w piersi i krocze.

Humer był także oskarżany o skrytobójcze zamordowanie dziennikarza Tadeusza Łabędzkiego. Prowadził również śledztwo w sprawie Adama Doboszyńskiego, skazanego na śmierć w 1949.

W 1994 powstał film dokumentalny pt. Humer i inni w reżyserii Aliny Czerniakowskiej, dotyczący procesu Adama Humera. Do postaci Humera nawiązuje piosenka Adam ma dobry Humer zespołu Kury z płyty P.O.L.O.V.I.R.U.S.

Bibliografia

• Katalog pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy organów bezpieczeństwa państwa [online], bip.ipn.gov.pl [dostęp 2013-04-21] .
• Zmarł Adam Humer (rp.pl, 13 listopada 2001)

Linki zewnętrzne

• Film dokumentalny Aliny Czerniakowskiej „Humer i inni”, TVP, 1994 – relacja filmowa z procesu Adama Humera, który toczył się przed Sądem Rejonowym w Warszawie
• Oświadczenie Magdy Umer [online], Prawica.net, 17 lutego 2010 [zarchiwizowane z adresu 2015-06-19] .
• Dr Waldemar Bednarski „Z dziejów okupacji Ziemi Tomaszowskiej”, Radzyński Rocznik Humanistyczny, tom 5, 2007, 145-155
• PawełP. Sztama PawełP., Adama Humera życie przed bezpieką. Przyczynek do biografii, „Komunizm: system – ludzie – dokumentacja” (Nr 6 (2017)), Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie; Towarzystwo Nauki i Kultury „Libra”, s. 186-212, ISSN 2299-890X [dostęp 2024-02-29] .