Adam Kotowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Adam Kotowski
Ilustracja
Portret epitafijny Adama Kotowskiego (1626-1693) w kościele św. Jacka w Warszawie
Data i miejsce urodzenia

1626
Komorzno

Data śmierci

21 listopada 1693

Zawód, zajęcie

stolnik

Adam Kotowski herbu Kot[1] (ur. 1626 w Komorznie, zm. 21 listopada 1693) – stolnik wyszogrodzki w latach 1676-1693, wielkorządca krakowski od 24 czerwca 1680 roku do 24 czerwca 1683 roku, starosta bolimowski w latach 1681-1683, starosta krzeczowski, sekretarz królewski w latach 1670-1678, dzierżawca ceł wielkopolskich i małopolskich w latach 1662-1684, dzierżawca ceł ruskich w latach 1669-1684, dzierżawca ceł mazowieckich w latach 1673-1684, dzierżawca ekonomii samborskiej w 1667 roku, dzierżawca dóbr żywieckich w latach 1667-1671, dzierżawca olbory olkuskiej w latach 1670-1689, dzierżawca żup krakowskich w latach 1674-1693[2], stronnik króla Jana Sobieskiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Komorznie na Górnym Śląsku jako Adam Kot, syn chłopa pańszczyźnianego[3], miał także braci Macieja, Michała i Wojciecha[4]. Zbiegł ze swojej wioski i znalazł się na dworze Jana Wielopolskiego, starosty bieckiego, a potem kasztelana wojnickiego, osoby posiadającej w tym czasie duże wpływy w Małopolsce. Jako sługa Wielopolskich został zauważony i pobierał nauki z jego synem Janem, późniejszym kanclerzem wielkim koronnym[4].

Dzięki poparciu Wielopolskiego Adam Kot znalazł się na dworze króla Jana Kazimierza i został sekretarzem królewskim. Poślubił Małgorzatę z Durantów, córkę Jakuba, nadwornego krawca pochodzącego z Francji, która dzięki swoim talentom i inteligencji wspomagała męża w osiąganiu coraz wyższej pozycji społecznej[4]. Jako przybysz ze Śląska, znajdującego się poza granicami Rzeczypospolitej, 20 maja 1659 roku otrzymał od Jana Kazimierza jako króla Szwecji nobilitację, zostając w ten sposób szlachcicem szwedzkim[4].

W latach 60. XVII wieku Kotowski zdobył znaczny majątek, m.in. w 1662 roku wraz z Wawrzyńcem Wodzickim, swym protegowanym i długoletnim wspólnikiem w interesach, otrzymał dzierżawę ceł małopolskich i wielkopolskich. W 1664 udzielał pożyczek pieniężnych. W 1667 Kotowski i Wodzicki uzyskali dzierżawę bogatej ekonomii samborskiej, a także zarządzali dobrami żywieckimi, które były prywatną własnością króla Jana Kazimierza[4].

W roku 1673 sejm nadał Kotowskiemu indygenat, to znaczy uzyskał on pełnię praw przysługujących szlachcie Rzeczypospolitej. W zamian wystawił on regiment dragonii na wyprawę chocimską i następnie bezterminowo go utrzymywał. Kilka lat później na wyprawę wiedeńską[1] oddał do dyspozycji Jana III Sobieskiego sfinansowany przez siebie poczet husarski. Uzyskanie indygenatu pozwoliło Kotowskiemu na dalsze pomnażanie majątku i godności: został żupnikiem krakowskim, a w roku 1674 on i Wodzicki otrzymali dzierżawę żup w Bochni i Wieliczce oraz mazowieckich składów soli. W 1670 Kotowski uzyskał na trzy lata dzierżawę wielkorządców krakowskich, miał także udziały w kopalniach olkuskich. Oprócz tego jako szlachcic mógł piastować urzędy ziemskie – uzyskał liczne nadania królewskie oraz ziemskie dobra dziedziczne, położone głównie na terenie ówczesnych województw mazowieckiego i sandomierskiego[4].

W 1688, pod nieobecność Jana III i Marii Kazimiery, żona Adama, Małgorzata, witała przybywające z Paryża do Warszawy siostry sakramentki, sprowadzone do Polski za staraniem Marii Kazimiery. Małżonkowie korzystali z usług Tylmana z Gameren – dla Kotowskich zaprojektował on pałac na Nowym Mieście, wzniesiony w 1684 i zaadaptowany kilka lat później na klasztor sakramentek, dwór (obecnie nieistniejący) na rogu ulic Długiej i Miodowej, modrzewiowy kościół fundacji Kotowskiego w Klementowicach koło Puław oraz kaplicę Kotowskich w kościele św. Jacka w Warszawie z lat 1690–1694[4].

Kotowscy nie doczekali się potomstwa. Część ogromnego majątku jeszcze za życia przekazali na cele kościelne: dominikanie warszawscy otrzymali Borowe na Lubelszczyźnie, Kudłów w ziemi sandomierskiej, Jurki i Wolę Jurkowską koło Tarczyna, Groty i Górce koło Warszawy oraz część Zamłynia w ziemi czerskiej. Kotowski obdarował także m.in. warszawskie klasztory franciszkanów i paulinów oraz kościół w Bobrownikach[4].

14 czerwca 1690 zmarła Małgorzata Kotowska, a 21 listopada 1693 Adam Kotowski[5]. Resztę majątku (dwór w Warszawie, majątki Klementowice i Kurów, wierzytelności) dziedziczyli bracia Kotowskiego. Zostali oni jednak oszukani przez referendarza koronnego Stanisława Antoniego Szczukę, który odkupił prawa do majątku za symboliczną opłatę. Kotowscy zostali pochowani w kaplicy w kościele św. Jacka na Nowym Mieście, wzniesionej według projektu Tylmana z Gameren przez Józefa Szymona Bellottiego, włoskiego architekta. Kaplica stosunkowo mało ucierpiała w czasie II wojny światowej, do dziś zdobią ją portrety małżonków Kotowskich[3][4].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Klasztor Sakramentek w Warszawie na Nowym Mieście, wzniesiony na parcelach odkupionych w 1688 od Kotowskich[6]
    Klasztor Sakramentek w Warszawie na Nowym Mieście, wzniesiony na parcelach odkupionych w 1688 od Kotowskich[6]
  • Kościół św. Jacka w Warszawie, w którym znajduje się kaplica Kotowskich
    Kościół św. Jacka w Warszawie, w którym znajduje się kaplica Kotowskich
  • Wnętrze kaplicy Kotowskich
    Wnętrze kaplicy Kotowskich

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Jerzy Majewski, Tomasz Urzykowski. Spacer po mrocznych wnętrzach warszawskich krypt. „Gazeta Stołeczna”, 2008-10-31. 
  2. ↑ Franciszek Leśniak, Wielkorządcy krakowscy XVI-XVIII wieku, Kraków 1996, s. 273.
  3. ↑ a b Od chłopa pańszczyźnianego do szlachcica. polskaniezwykla.pl. [dostęp 2010-08-29].
  4. ↑ a b c d e f g h i Andrzej Haratym. Niezwykłe przypadki Adama Kotowskiego. „Niedziela. Tygodnik katolicki”. Nr 29/2000. 
  5. ↑ Kaplica Kotowskich przy kościele Dominikanów w Warszawie. varsovia.pl. [dostęp 2010-08-29].
  6. ↑ Jerzy S. Majewski. Pałace na warszawskiej skarpie. „Gazeta Stołeczna”, 2009-10-02. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Adam_Kotowski&oldid=72832022”