Adam Kryński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Adam Antoni Kryński
Ilustracja
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

19 maja 1844
Łuków

Data i miejsce śmierci

10 grudnia 1932
Warszawa

Specjalność: językoznawca
Uczelnia

Uniwersytet Lwowski
Uniwersytet Warszawski

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Słownik języka polskiego
pod red. Adama Kryńskiego

Adam Antoni Kryński (ur. 19 maja 1844 w Łukowie, zm. 10 grudnia 1932 w Warszawie) – polski językoznawca, profesor Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1915–1919 i Lwowskiego w latach 1908–1914.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Kryński kształcił się w Warszawie w gimnazjum; od 1862 studiował w Szkole Głównej na wydziale matematyczno-fizycznym, potem na filologiczno-historycznym. Tytuł magistra uzyskał w 1869, po napisaniu rozprawy O dźwiękach nosowych w językach słowiańskich (druk. w 1870). W 1874 wyjechał do Lipska, gdzie kształcił się u G. Curtiusa i Leskiena. Z owego czasu pochodzą jego Listy z Niemiec, drukowane w Opiekunie domowym (1874–1875). W 1875 został członkiem komisji językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, a w 1889 – członkiem korespondentem Akademii. Należał do Towarzystwa Przyjaciół Ossolineum[1]. Od 1871 do 1891 był nauczycielem języków starożytnych i obcych w gimnazjum II w Warszawie. Wykładowca języka polskiego na Uniwersytecie Latającym[2]. W latach 1906–1907 wykładowca językoznawstwa Wydziału Humanistycznego Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie na którym był także dziekanem w 1907[3]. W 1907 został profesorem na uniwersytecie lwowskim.

3 maja 1928 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[4][5][6].

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 66-6-20/21)[7].

Grób Adama Kryńskiego na Starych Powązkach

Prace[edytuj | edytuj kod]

  • Kwestyja językowa. O bezzasadnym odróżnianiu rodzaju nijakiego od męskiego w deklinacyi przymiotników (Warszawa, 1872)[8]
  • Z dziejów języka polskiego. Objaśnienia do rozprawy W.W. Makuszewa p.t. „Ślady wpływu ruskiego na piśmiennictwo staropolskie” (Warszawa, 1873)[9]
  • Rozbiór gramatyki historyczno-porównawczej Małeckiego (1880)
  • O języku Wojciecha Oczki na podstawie jego dzieł „Przymiot” i „Cieplice” (Warszawa, 1881)
  • O pisowni polskiej wraz z objaśnieniem niektórych form językowych (Warszawa, 1882)[10]
  • Gwara zakopiańska. Studyjum dyjalektologiczne (Kraków, 1883)[11]
  • Psałterz Dawidów przekładania Jana Kochanowskiego, przedruk z wyd. I-go 1579 r. (w wydaniu jubileuszowym) (Warszawa, 1883)
  • Stanisława Skrodzkiego Porządek prawa bartnego dla starostwa łomżyńskiego z r. 1616 (Kraków, 1885)
  • Słownik wyrazów godnych uwagi, użytych w „Porządku prawa bartnego” dla starostwa łomżyńskiego z r. 1616 (Kraków, 1886)[12]
  • Gramatyka języka polskiego (Warszawa, 1897)
  • Pisownia polska. Prawidła i ich uzasadnienie (Warszawa,1897)
  • Języki słowiańskie, ich rozwój i stosunki wzajemne. Wykład wstępny w Uniwersytecie Lwowskim dnia 7-go maja 1908 r. (Lwów, 1908) [dostępne w zasobach ŚBC
  • Prawidła pisowni polskiej. (Lwów, 1910) [dostępne w zasobach ŚBC
  • O języku urzędowym doby dzisiejszej, zwłaszcza w sądownictwie. (Odczyt publiczny, wygłoszony 6 marca 1925 r, w auli Uniwersytetu Warszawskiego). (Warszawa, 1925) [dostępny w zasobach ŚBC
  • Jan Karłowicz (1836–1903). Zarys życia i prac. (Warszawa, 1923) [dostępny w zasobach ŚBC
  • W 1874 zaczął wydawać w Warszawie „Prace Filologiczne” wespół z Baudouinem de Courtenay, Janem Karłowiczem i L. Malinowskim. W okresie tym opublikował
    • Powieść o papieżu Urbanie z 1514
    • Przegląd bibljograficzny prac naukowych o jęz. polskim (z K. Appelem) [dostępna w zasobach ŚBC
    • O aoryście w jęz. polskim
    • Postaci osobliwe przysłówków
    • Głosy w dziele B. Opecia z 1522 pt. Żywot Pana Jezu Krysta
    • Żywot św. Eupraksji z 1524
    • Wyjaśnienie kilku pytań z zakresu pisowni
    • Z historji wyrazów
  • O deklinacji polskiej (w Przeglądzie pedagogicznym) (1887/1888)
  • Język polski (1899 w Poradniku dla samouków)
  • szereg artykułów z działu językoznawstwa w Wielkiej Encyklopedji Ilustrowanej

Kryński był również jednym z redaktorów Słownika języka polskiego i autorem licznych życiorysów językoznawców.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 80 z 6 kwietnia 1935. 
  2. ↑ Józef Miąso, Tajne nauczanie w Królestwie Polskim w świetle dokumentów władz rosyjskich, „Rozprawy z dziejów oświaty” t. 33, 1990, s. 66 wersja elektroniczna
  3. ↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, s. 129 Podkarpacka BC – wersja elektroniczna
  4. ↑ M.P. z 1928 r. nr 111, poz. 175 „za zasługi na polu naukowem w dziedzinie językoznawstwa polskiego i nieustanne czuwanie nad czystością języka ojczystego we wszystkich dziedzinach życia”.
  5. ↑ Odznaczenia orderem Polonia Restituta. „Kurier Warszawski”. Nr 134, s. 16, 15 maja 1928. 
  6. ↑ Kronika. Odznaczenia. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 238 z 16 października 1928. 
  7. ↑ Cmentarz Stare Powązki: JADWIGA KRYŃSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2018-06-11].
  8. ↑ Adam Antoni Kryński, Kwestyja językowa. O bezzasadnym odróżnianiu rodzaju nijakiego od męskiego w deklinacyi przymiotników, Warszawa 1873, polona.pl [dostęp 2018-07-21].
  9. ↑ Adam Antoni Kryński, Z dziejów języka polskiego : objaśnienia do rozprawy W. W. Makuszewa p.t. „Ślady wpływu ruskiego na piśmiennictwo staropolskie” [...], Warszawa 1873, polona.pl [dostęp 2018-07-21].
  10. ↑ Adam Antoni Kryński, O pisowni polskiej wraz z objaśnieniem niektórych form językowych, Warszawa 1882, polona.pl [dostęp 2018-07-21].
  11. ↑ Adam Antoni Kryński, Gwara zakopańska. Studyjum dyjalektologiczne, Kraków 1883, polona.pl [dostęp 2018-07-25].
  12. ↑ Adam Antoni Kryński, Słownik wyrazów godnych uwagi, użytych w „Porządku prawa bartnego” dla starostwa łomżyńskiego z r. 1616, Kraków 1885, polona.pl [dostęp 2018-07-25].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Adam_Kryński&oldid=67271951”