Adam Szymański
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
|
Szkice | |
Adam Szymański (pseud. A. Lach[1], ur. 16 lipca 1852 w Hruszniewie[2], zm. 6 kwietnia 1916 w Moskwie[3]) – polski pisarz, publicysta, prawnik.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W latach 1872–1877 uczęszczał do gimnazjum w Siedlcach. Ukończył studia prawnicze na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim do 1877 roku. Był więziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej w latach 1878-1879[4] za działalność w Rządzie Narodowym[2], a także zapewne za założenie i prowadzenie wraz z Janem Ludwikiem Popławskim Związku Synów Ojczyzny od 1877[5], następnie zesłany na Syberię, gdzie prowadził m.in. badania geograficzne, a także badania etnograficzne nad Jakutami[6]. Początkowo przebywał w Jakucku, od 1882 roku w Kireńsku i Bałagańsku[7]. Od 1885[6] lub 1886[7] roku mógł przebywać, dzięki Lorisowi Melikowi w europejskiej części Rosji poza terenami dawnej Polski. W tym samym roku został członkiem Cesarskiego Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego. Powrócił z Syberii w 1895 roku, zamieszkał w Warszawie, a od 1902 mieszkał w Krakowie[6]. W latach 1904-1913[8] wydawał i redagował czasopismo "Reforma Szkolna"[9]. Jego "Szkice" zostały przetłumaczone na prawie wszystkie języki europejskie[10]. Mąż Nadieżdy Smeckiej, miał jednego syna, Jana (1881-1953), który odziedziczył po ojcu bibliotekę[11]. Pochowany w Moskwie[12].
Materiały archiwalne Adama Szymańskiego znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-24[13].
Twórczość (wybór)[edytuj | edytuj kod]
- Srul z Lubartowa (1885) - opowiadanie, weszło w skład tomu Szkice, pierwodruk w czasopiśmie "Kraj" - wydanie z roku 1897 na Wikiźródłach
- Szkice (1916) - opowiadania
- Jak siać, aby i praca ludzka, i ziarno nie szły na marne? : ważne wiadomości o siewie dla użytku i najmniejszych, i największych gospodarstw : z wieloma rysunkami i z wiadomością o siewnikach wędrownych (1894) [1]
- Unter Ansiedlern und Verschickten (pol. Wśród osadników i deportowanych)(1894)
- Maciej Mazur: szkic z Syberyi [2] (1904) - pamiętniki
- Wśród Słoweńców: szkice z życia uspolecznionych pobratymców [3] (1907)
- Z jakuckiego Olimpu: baśń [4] (1910)
- Aksinja: Opowiadanie z życia moskiewskiej Lechii [5] (1911)
- Lew Tołstoj: Istota jego działalności [6] (1911) - broszura, zaw. "zagajenie" ku czci pisarza
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Szymański Adam, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2012-05-24].
- ↑ a b Hruszniew na stronie polinow.pl. [dostęp 2012-05-24].
- ↑ Adam Szymański: Szkice. Lwów - Warszawa - Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1921, s. wklejka przy s. 1.
- ↑ Jerzy Wągrodzki. Cytadela Warszawska - przesionek Syberii. „Zesłaniec”. 43, s. 15, 2010. Warszawa: Zarząd Główny Związku Sybiraków.
- ↑ Mateusz Werner, Jan Ludwik Popławski – Zarys myśli politycznej [online], historiaswiata.com.pl, 25 czerwca 2010 [dostęp 2016-04-12] [zarchiwizowane z adresu 2012-11-15].
- ↑ a b c Hasło: Adam Szymański w serwisie edukateria.pl. [dostęp 2012-05-24].
- ↑ a b Srul Z Lubartowa - ebook. [dostęp 2012-05-24].
- ↑ Hasło: Szymański w Encyklopedii Powszechnej Wydawnictwa Gutenberga. Wydawnictwo Gutenberga.
- ↑ Kazimierz Konarski: Konrad Prószyński (Kazimierz Promyk) url =. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1948.
- ↑ Henryk Biegeleisen, Adam Szymański kurier Lwowski 1910 nr 407 [online].
- ↑ Rafał Charłampowicz. Listy Bronisława Piłsudskiego do Marii Żarnowskiej. „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie”. Rok XLVIII, 2003. Kraków. ISSN 0079-3140.
- ↑ Pogrzeb Adama Szymańskiego Kurier Lwowski 1916 nr 252 s. 3
- ↑ Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-01-03].
Książki o autorze[edytuj | edytuj kod]
- Hanna Maria Małgowska: Adam Szymański a rosyjscy epicy wygnania: analogie i różnice. Olsztyn: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Olsztynie, 1989.
- Bogdan Burdziej: Inny świat ludzkiej nadziei: "Szkice" Adama Szymańskiego na tle literatury zsyłkowej. Nakładem autora, 1991.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Joanna Arvaniti: Adam Szymański. W: Polscy badacze Syberii. Warszawa: Archiwum Polskiej Akademii Nauk, 2008, s. 40-41. ISBN 83-92-2103-0-0.
- Bogdan Burdziej: Szymański Adam. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 50. Warszawa – Kraków: Instytut Historii PAN, 2014, s. 130–134. ISBN 978-83-63352-36-3.
- Ś.p. Adam Szymański Czas 1916 nr 202 (20 kwietnia) [7]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Twórczość Adama Szymańskiego w bibliotece Polona