Adolf Dymsza

Adolf Dymsza
Adolf Dymsza „Dodek” (1933) Kadr z filmu „Dwanaście Krzeseł”
Imię i nazwisko	Adolf Bagiński
Data i miejsce urodzenia	7 kwietnia 1900 Warszawa
Data i miejsce śmierci	20 sierpnia 1975 Góra Kalwaria
Zawód	aktor teatralny i filmowy
Współmałżonek	Zofia Olechnowicz
Lata aktywności	1918–1972
Odznaczenia

Dymsza z żoną i córkami podczas pokazu samochodów w Warszawie, rok 1939

Nagrobek Adolfa Dymszy na Cmentarzu Wojskowym, Warszawa, 30 lipca 2006

Tablica upamiętniająca teatrzyk Qui Pro Quo i jego artystów na Senatorskiej 29/31 w Warszawie

Adolf Bagiński – Akt urodzenia

Adolf Dymsza, właściwie Adolf Bagiński, w filmie znany jako Dodek (ur. 7 kwietnia 1900 w Warszawie, zm. 20 sierpnia 1975 w Górze Kalwarii) – polski aktor kabaretowy i filmowy. Uważany za najwybitniejszego komika polskiego kina XX wieku. Przedwojenny „król polskiej komedii”.

Jak głosi anegdota, pseudonim „Dymsza” został wymyślony przez siostrę aktora Zuzannę Skowron (z domu Bagińską). On sam chciał nazywać się „Scipio del Scampio”. Zapisał ten pseudonim na kartce, jednak kiedy zadzwoniono z teatru z prośbą o podanie pseudonimu na afisz, siostrze zgubiła się kartka i wymyśliła na poczekaniu „Dymszę”. Według innej relacji, pochodzącej od samego aktora, jest to nazwisko posła do carskiej Dumy, Leopolda Dymszy, znalezione w Kalendarzu „Kuriera Porannego” po tym, jak zastąpienie nazwiska pseudonimem zasugerował młodemu artyście sekretarz teatru „Miraż”.

Życiorys

Był synem Adolfa i Matyldy z Połądkiewiczów. Kształcił się w Warszawie – najpierw w II Gimnazjum, a następnie w Szkole Handlowej Wawelberga. W latach 1918–1920 występował w teatrach Warszawy, Grodna i Mińska. Potem powrócił do Warszawy. Początkowo był bez stałego angażu, grywał w warszawskich teatrzykach i uczył tańca. Po występach w latach 1925–1931 w kabarecie „Qui Pro Quo” zyskał znaczną popularność i stał się znanym aktorem rewiowym. O jego występach w filmach niemych niewiele wiadomo, a prawdziwy rozgłos przyniosły mu filmy dźwiękowe, które pozwoliły ujawnić się jego nieprzeciętnemu talentowi komicznemu. Lata okupacji spędził w Warszawie, grając w jawnych teatrach rewiowych (Komedia, Nowości, Niebieski Motyl, Jar), wbrew zakazowi konspiracyjnego ZASP-u. Występował od 1940 roku w teatrzyku Na Antresoli w Warszawie.

Z tego powodu po wojnie został ukarany przez sąd koleżeński ZASP zakazem grania w Warszawie, musiał przekazywać 15% honorariów na Dom Aktora w Skolimowie i przez pewien czas jego nazwisko na afiszach musiało być zastąpione trzema gwiazdkami. Przeniósł się do Łodzi, gdzie występował w tamtejszym Teatrze Syrena, a w latach 1948–1951 w Teatrze Powszechnym.

W 1951 powrócił do Warszawy i aż do emerytury w roku 1973 był aktorem Teatru Syrena. Okazyjnie występował w Kabarecie „Wagabunda”. Pod koniec życia cierpiał na wadę słuchu oraz prawdopodobnie na chorobę Alzheimera. Ostatnie 2 lata życia spędził w Domu Opieki Społecznej w Górze Kalwarii. Adolf Dymsza został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera 15B-6-12).

Rodzina

Rodzice: Adolf i Matylda Połądkiewicz, siostra Zuzanna Skowron (z domu Bagińska). W 1929 roku poślubił Zofię Olechnowicz (baletnicę z zespołu Tacjanny Wysockiej). Mieli cztery córki – jedną z nich była aktorka Anita Dymszówna.

Filmografia

Filmy (lata 1930–1940)

• 1918 – Roztargniony krawiec
• 1924 – Miłość przez ogień i krew (maszynista teatralny Wojtuś Grzęda)
• 1926 – Czerwony błazen
• 1930 – Wiatr od morza (Stefek)
• 1930 – Niebezpieczny romans
• 1930 – Janko Muzykant (Florek)
• 1932 – Sto metrów miłości (Dodek)
• 1932 – Ułani, ułani, chłopcy malowani (Felek)
• 1933 – Romeo i Julcia (Teofil Rączka)
• 1933 – Każdemu wolno kochać (Hipek)
• 1933 – Dwanaście krzeseł (Antykwariusz Kamil Klepka)
• 1933 – Prokurator Alicja Horn
• 1934 – Parada rezerwistów (szef zakładu, strzelec wyborowy)
• 1935 – Antek policmajster (Antek Król)
• 1935 – ABC miłości (Wincenty Poziomka)
• 1935 – Wacuś (Wacuś, Tadeusz)
• 1936 – Dodek na froncie (Dodek)
• 1936 – Bolek i Lolek (dwie różne role: Lolo Charkiewicz / Bolek Cybuch)
• 1936 – 30 karatów szczęścia (Dodek)
• 1937 – Niedorajda (Florek)
• 1938 – Robert i Bertrand (Robert)
• 1938 – Paweł i Gaweł (Gaweł)
• 1939/1940 – Sportowiec mimo woli (Dodek Czwartek)

Filmy (po 1945)

• 1948 – Skarb (Alfred Ziółko)
• 1953 – Sprawa do załatwienia (osiem różnych ról)
• 1955 – Irena do domu! (Zygmunt Majewski)
• 1956 – Nikodem Dyzma (Nikodem Dyzma)
• 1959 – Cafe pod Minogą (Maniuś Kitajec)
• 1962 – Mój stary (Roman Grzela)
• 1970 – Pan Dodek (Dodek)

Ordery, odznaczenia i wyróżnienia państwowe

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)
• Nagroda państwowa III stopnia

Bibliografia

• R. Dziewoński, Dodek Dymsza, LTW, Łomianki 2010
• Adolf Dymsza w bazie IMDb (ang.)
• Adolf Dymsza w bazie Filmweb
• Adolf Dymsza w bazie filmpolski.pl
• Adolf Dymsza w bazie e-teatr.pl

Linki zewnętrzne

• Adolf Dymsza na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Adolf Dymsza w bazie Akademii Polskiego Filmu
• Adolf Dymsza z rodziną podczas konkursu piękności aut w Warszawie – kronika PAT w bazie Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej