Adolf Rafał Bniński

Adolf Rafał Bniński
	; Bniński Hrabia
Rodzina	Bnińscy herbu Łodzia
Ojciec	Karol Bniński
Matka	Emilia Potworowska

Adolf Rafał Bniński
Data i miejsce urodzenia	21 sierpnia 1884 ; Kosowo, Królestwo Prus
Data i miejsce śmierci	8 lipca 1942 ; ok. Stęszewa, Polska pod okupacją III Rzeszy
	Wojewoda poznański
Okres	od 10 stycznia 1923; do 9 maja 1928
Poprzednik	Witold Celichowski
Następca	Piotr Dunin Borkowski
	Senator IV kadencji (II RP)
Okres	od 4 października 1935; do 13 września 1938
Przynależność polityczna	Stronnictwo Zachowawcze
	Komisarz rządowy miasta Łodzi
Okres	od 1918; do 1918
Poprzednik	utworzenie stanowiska
Następca	Antoni Remiszewski
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Adolf Rafał Jan Bniński, ps. „Białoń” (ur. 21 sierpnia 1884 w Kosowie^[1], zm. 8 lipca 1942 pod Stęszewem) – hrabia^[2], ziemianin, organizator kółek rolniczych w Wielkopolsce, działacz monarchistyczny i konserwatywny; wojewoda poznański w latach 1923–1928, współzałożyciel Stronnictwa Zachowawczego, senator IV kadencji w II RP, Główny Delegat Rządu RP na ziemie wcielone do III Rzeszy w latach 1940–1941, kawaler maltański (w zakonie od 14 marca 1940), kawaler Honoru i Dewocji^[3].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Okres zaborów[edytuj | edytuj kod]

Był synem hr. Karola Bnińskiego^[1] (1854–1895), właściciela Buszewa k. Szamotuł, i Emilii z Potworowskich^[1] (1864–1933). Uczęszczał do gimnazjum w Inowrocławiu, w którym w 1905 zdał maturę. Następnie studiował rolnictwo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Studiował także na niemieckich uczelniach w Monachium i Halle^[1]. W 1909 został administratorem majątków Gułtowy, Biskupice, Nowojewo i Wysławice oraz działaczem kółek rolniczych, którym był do 1914. W tym samym roku przejął administrowane majątki na własność, a także poślubił Marię z domu Skórzewską^[1] (1893–1972) oraz został ojcem dwóch córek o imionach Maria Emilia (jedna z nich zmarła w dzieciństwie). W listopadzie 1918 mianowano go komisarzem Łodzi i okolicznych powiatów – brzezińskiego, łaskiego i łódzkiego. Funkcję tę pełnił do 8 grudnia 1918^[4].

II RP[edytuj | edytuj kod]

Od 17 stycznia 1919 do 2 września 1920 sprawował funkcję starosty powiatu średzkiego, a od 2 stycznia 1923 do 30 kwietnia 1928 – wojewody poznańskiego. W okresie 1920–1922 był prezesem Wielkopolskiej Izby Rolniczej. 31 maja 1926 brał udział w wyborach prezydenckich przeciwko Józefowi Piłsudskiemu, a następnie Ignacemu Mościckiemu jako kandydat Związku Ludowo-Narodowego, ale w obu przypadkach przegrał. Od 1929 był prezesem Towarzystwa Czytelni Ludowych, a od 24 listopada 1930 Naczelnego Instytutu Akcji Katolickiej z siedzibą w Poznaniu, działał także m.in. w Towarzystwie Łączności z Polakami na Obczyźnie. Ideologicznie reprezentował poglądy konserwatywno-monarchistyczne. Prezydent Rzeczypospolitej powołał go na senatora IV kadencji (1935–1938). 12 grudnia 1937 współorganizował Stronnictwo Zachowawcze (które wyrażało interesy ziemiaństwa i występowało przeciwko rządom sanacji), zostając jego prezesem.

Okupacja niemiecka[edytuj | edytuj kod]

Na początku okupacji niemieckiej został wywłaszczony ze swojego majątku, w związku z czym przeniósł się do Poznania, gdzie włączył się do działalności konspiracyjnej. W lipcu 1940 podczas inauguracyjnego posiedzenia Porozumienia Stronnictw Politycznych został wybrany Głównym Delegatem Rządu RP na ziemie wcielone. 3 grudnia otrzymał oficjalną nominację od premiera gen. Władysława Sikorskiego. Opowiadał się za koncepcją utworzenia autonomicznej konspiracji polskiej na terenach włączonych do Rzeszy. Współtworzył Okręgową Delegaturę Rządu RP na obszar Pomorza.

Tortury i śmierć[edytuj | edytuj kod]

26 lipca 1941 został aresztowany przez Niemców z powodu odmowy podpisania manifestu do narodu polskiego w sprawie antyradzieckiej akcji u boku Niemiec. Został uwięziony w Forcie VII w Poznaniu i w trakcie śledztwa był torturowany. 18 stycznia 1942 władze Polskiego Państwa Podziemnego wystąpiły z bezskutecznym apelem do rządu brytyjskiego, aby ten poprosił państwa neutralne o interwencję w Berlinie na rzecz Adolfa Bnińskiego. Nocą z 7 na 8 lipca 1942 wywieziono go z poznańskiej Cytadeli i zamordowano prawdopodobnie pod Stęszewem koło Poznania (mogiły zbiorowe w Wypalankach). 10 października Ministerstwo Spraw Zagranicznych III Rzeszy zatwierdziło skazanie go na śmierć w Berlinie.

Jego stanowisko jako delegata na ziemie wcielone przejął Leon Mikołajczyk.

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Order Orła Białego (pośmiertnie, 29 listopada 1995)^[5]^[6]
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[5]^[7]
Krzyż Armii Krajowej (pośmiertnie)^[8]
Złota Odznaka Honorowa L.O.P.P. I stopnia^[9]
Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia^[10]
Krzyż Wielki Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego (Stolica Apostolska)^[5]
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Piusa IX (Stolica Apostolska)^[5]
Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja)^[5]
Kawaler Orderu Zasługi Rolniczej (Francja)^[5]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 52 .
↑ Jerzy Sewer Dunin Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 217.
↑ Jerzy Baranowski, Marcin Libicki, Andrzej Rottermund, Maria Starnawska, Zakon Maltański w Polsce, Warszawa 2000, s. 193.
↑ Ustąpienie hr. Bnińskiego, „Rozwój”, 9 grudnia 1918, s. 2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik Biograficzny. T. 1 (A–D). Andrzej Krzysztof Kunert (red.). Warszawa: Wyd. Sejmowe, 1998, s. 157–158.
↑ M.P. z 1996 r. nr 12, poz. 139 („w uznaniu wielkich historycznych zasług dla niepodległości i chwały Rzeczypospolitej Polskiej”).
↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 16.
↑ Zofia Grodecka. Adolf hrabia Bniński – Białoń (1884–1942). „Biuletyn Informacyjny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Wielkopolska”. Nr 2 (49)/2002. s. 14–16.
↑ Piętnastolecie L. O. P. P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 279.
↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1939, s. 19–20. [dostęp 2021-06-30].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Krzysztof Komorowski: Konspiracja pomorska 1939–1947, Gdańsk 1993.
Marek Rezler: Sylwetki zasłużonych poznaniaków. Biogramy historyczne. W: Wielka Księga Miasta Poznania. Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy „Koziołki Poznańskie”, 1994, s. 730. ISBN 83-901625-0-4.
Profil na stronie Biblioteki Sejmowej

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Publikacje Adolfa Bnińskiego w serwisie Polona.pl

[kto52-1] StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 52 .

[ab-2] Jerzy Sewer Dunin Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 217.

[3] Jerzy Baranowski, Marcin Libicki, Andrzej Rottermund, Maria Starnawska, Zakon Maltański w Polsce, Warszawa 2000, s. 193.

[4] Ustąpienie hr. Bnińskiego, „Rozwój”, 9 grudnia 1918, s. 2.

[pis-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik Biograficzny. T. 1 (A–D). Andrzej Krzysztof Kunert (red.). Warszawa: Wyd. Sejmowe, 1998, s. 157–158.

[6] M.P. z 1996 r. nr 12, poz. 139 („w uznaniu wielkich historycznych zasług dla niepodległości i chwały Rzeczypospolitej Polskiej”).

[7] Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 16.

[8] Zofia Grodecka. Adolf hrabia Bniński – Białoń (1884–1942). „Biuletyn Informacyjny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Wielkopolska”. Nr 2 (49)/2002. s. 14–16.

[9] Piętnastolecie L. O. P. P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 279.

[10] Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1939, s. 19–20. [dostęp 2021-06-30].

[11] w latach 1919-1927 właśc. komisarze rządowi powiatu

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[A]

Starostowie powiatowi grodzcy ^[A]	Adolf Bniński (1918) Antoni Remiszewski (1918) Aleksy Rżewski (1918−1919) Bohdan Zbrożek (1919) Stanisław Iżycki (1919−1927) Ignacy Strzemiński (1927−1929) Jan Dychdalewicz (1929−1932) Kazimierz Podobiński (1932−1934) Stanisław Wrona (1934−1938) Henryk Mostowski (1938−1939)
Starostowie powiatowi	Antoni Remiszewski (1919−1926) Jan Dychdalewicz (1926−1927) Aleksy Rżewski (1927−1933) Wincenty Makowski (1933−1937) Franciszek Denys (1938−1939)

Wojewodowie poznańscy (1919–1939)	Witold Celichowski (1919–1923) Adolf Rafał Bniński (1923–1928) Piotr Dunin Borkowski (1928–1929) Roger Adam Raczyński (1929–1934) Artur Maruszewski (1934–1935) Mikołaj Kwaśniewski (1935) Artur Maruszewski (1935–1939) Ludwik Bociański (1939)
Wojewodowie poznańscy (1945–1950)	Michał Gwiazdowicz (1945) Feliks Widy-Wirski (1945–1946) Stefan Brzeziński (1946–1950)
Wojewodowie poznańscy (1973–1999)	Tadeusz Grabski (1973–1975) Stanisław Cozaś (1975–1981) Marian Król (1981–1986) Bronisław Stęplowski (1986–1990) Włodzimierz Łęcki (1990–1997) Maciej Musiał (1997–2000)
Wojewodowie wielkopolscy po 1999	Maciej Musiał (1997–2000) Stanisław Tamm (2000–2001) Andrzej Nowakowski (2001–2005) Tadeusz Dziuba (2005–2007) Piotr Florek (2007–2015) Zbigniew Hoffmann (2015–2019) Łukasz Mikołajczyk (2019–2020) Michał Zieliński (2021–2023) Agata Sobczyk (od 2023)