Lejkowcowate
| Agelenidae[1] | |
| C. L. Koch, 1837 | |
 Lejkowiec labiryntowy (Agelena labyrinthica) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| Rodzina |
lejkowcowate |
| Zasięg występowania | |
| |
_(13540824473).jpg)
Lejkowcowate (Agelenidae) – rodzina pająków z podrzędu Opisthothelae. Obejmuje 1200 opisanych gatunków. Kosmopolityczna. Jej przedstawiciele tkają płachtowate sieci łowne z lejkiem mieszkalnym.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Pająki małych do średnich rozmiarów[2], przy czym u kątnika większego dochodzić mogą do 18 mm długości ciała i około 100 mm rozpiętości odnóży[3][4]. Mają osiem oczu w dwóch poziomych rzędach po cztery. Stopy mają wyposażone w trzy pazurki i trichobotria o rozmiarach zwiększających się ku wierzchołkowi stopy[2][5]. Z wyjątkiem rodzaju Tamgrinia brak u nich siteczka przędnego[2]. Stożeczek u Ageleninae jest parzysty, zaś u Coelotinae go brak[2][5]. Przetchlinki tchawek leżą blisko kądziołków przędnych i często są trudno dostrzegalne[6][5]. Kądziołki tylnych par są dwuczłonowe, dłuższe niż przednich[6][5][2].
Biologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Rodzina kosmopolityczna, ale w Ameryce Południowej występują tylko 3 gatunki[7]. W Polsce stwierdzono 11[8] (zobacz: lejkowcowate Polski).
Sieci łowne tych pająków są poziome, płachtowate, na jednym z końców wyposażone w lejek, w którym przesiaduje pająk[9][6][2]. Budowane są m.in. wśród roślinności, skał, w jaskiniach i budynkach[2]. U rodzajów Agelena, Tegenaria czy Eratigena sieci osiągają dość pokaźne rozmiary[6], podczas gdy u Coelotinae są małe[5]. W ciasnych miejscach sieć może być bardziej lejkowata, a pod kamieniami wręcz rurkowata[6].
W rodzajach Tegeneria i Eratigena znaleźć można gatunki synantropijne. Niektóre z rodzaju Agelena należą do pająków społecznych[9].
Niemal wszystkie gatunki lejkowcowatych są niegroźne dla ludzi, choć ugryzienie kątnika wiejskiego (Eratigena agrestis) może być groźne z medycznego punktu widzenia i są dowody, że może wywoływać zmiany martwicze[10]. Jednak kwestia ta nadal podlega dyskusji[11].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Rodzina ta wprowadzona została w 1837 roku przez C.L. Kocha jako Agelenides. W 1850 autor ten podzielił ją na 3 podrodziny: Eigentliche Trichterspinnen, Wanderspinnen i Wasserspinnen. W 1869 Thorell wprowadził podział na podrodziny: Amaurobiinae, Agaleninae i Argyronetinae. Simon w swoich pracach z przełomu XIX i XX wieku dzielił ją na 4 podrodziny: Nicodaminae, Cybaeinae, Hahniae i Ageleninae. Każda z nich ma obecnie status osobnej rodziny, a tym który pierwszy zawęził koncept lejkowcowatych do Ageleninae w sensie Simona, był w 1967 Lehtinen. Badania z XXI wieku wskazują również na zasadność zaliczania do lejkowcowatych podrodziny Coelotinae, choć bywała ona klasyfikowana w sidliszowatych. Ogólnie relacje filogenetyczne w obrębie lejkowcowatych pozostają jednak słabo poznane[2].
Według danych z początku 2017 do rodziny tej zalicza się 1223 opisanych gatunków z 74 rodzajów[12]:
- Acutipetala Dankittipakul et Zhang, 2008
- Agelena Walckenaer, 1805
- Agelenella Lehtinen, 1967
- Agelenopsis Giebel, 1869
- Ageleradix Xu et Li, 2007
- Agelescape Levy, 1996
- Ahua Forster et Wilton, 1973
- Allagelena Zhang, Zhu et Song, 2006
- Alloclubionoides Paik, 1992
- Aterigena Bolzern, Hänggi et Burckhardt, 2010
- Azerithonica Guseinov, Marusik et Koponen, 2005
- Barronopsis Chamberlin et Ivie, 1941
- Benoitia Lehtinen, 1967
- Bifidocoelotes Wang, 2002
- Calilena Chamberlin et Ivie, 1941
- Coelotes Blackwall, 1841
- Coras Simon, 1898
- Draconarius Ovtchinnikov, 1999
- Eratigena Bolzern, Burckhardt et Hänggi, 2013
- Femoracoelotes Wang, 2002
- Flexicoelotes Chen, Li et Zhao, 2015
- Hadites Keyserling, 1862
- Himalcoelotes Wang, 2002
- Histopona Thorell, 1869
- Hoffmannilena Maya-Morales et Jiménez, 2016
- Hololena Chamberlin et Gertsch, 1929
- Huangyuania Song et Li, 1990
- Huka Forster et Wilton, 1973
- Hypocoelotes Nishikawa, 2009
- Inermocoelotes Ovtchinnikov, 1999
- Iwogumoa Kishida, 1955
- Kidugua Lehtinen, 1967
- Leptocoelotes Wang, 2002
- Lineacoelotes Xu, Li et Wang, 2008
- Longicoelotes Wang, 2002
- Lycosoides Lucas, 1846
- Mahura Forster et Wilton, 1973
- Maimuna Lehtinen, 1967
- Malthonica Simon, 1898
- Melpomene O. Pickard-Cambridge, 1898
- Mistaria Lehtinen, 1967
- Neoramia Forster et Wilton, 1973
- Neorepukia Forster et Wilton, 1973
- Neotegenaria Roth, 1967
- Neowadotes Alayón, 1995
- Notiocoelotes Wang, Xu et Li, 2008
- Novalena Chamberlin et Ivie, 1942
- Olorunia Lehtinen, 1967
- Oramia Forster, 1964
- Oramiella Forster et Wilton, 1973
- Orepukia Forster et Wilton, 1973
- Orumcekia Koçak et Kemal, 2008
- Papiliocoelotes Zhao et Li, 2016
- Paramyro Forster et Wilton, 1973
- Pireneitega Kishida, 1955
- Platocoelotes Wang, 2002
- Porotaka Forster et Wilton, 1973
- Pseudotegenaria Caporiacco, 1934
- Robusticoelotes Wang, 2002
- Rothilena Maya-Morales et Jiménez, 2013
- Rualena Chamberlin et Ivie, 1942
- Sinocoelotes Zhao et Li, 2016
- Spiricoelotes Wang, 2002
- Tamgrinia Lehtinen, 1967
- Tararua Forster et Wilton, 1973
- Tegecoelotes Ovtchinnikov, 1999
- Tegenaria Latreille, 1804
- Textrix Sundevall, 1833
- Tikaderia Lehtinen, 1967
- Tonsilla Wang et Yin, 1992
- Tortolena Chamberlin et Ivie, 1941
- Tuapoka Forster et Wilton, 1973
- Urocoras Ovtchinnikov, 1999
- Wadotes Chamberlin, 1925
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Agelenidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g h A. Bolzern, D. Burckhardt, A. Hänggi. Phylogeny and taxonomy of European funnel-web spiders of the Tegenaria-Malthonica complex (Araneae: Agelenidae) based upon morphological and molecular data. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 168, s. 723–848, 2013. DOI: 10.1111/zoj.12040.
- ↑ Heiko Bellmann: Przewodnik kieszonkowy: Pająki. Warszawa: Multico O. W., 1998.
- ↑ Species Eratigena atrica – Giant House Spider. [w:] BugGuide [on-line]. Iowa State University. [dostęp 2017-01-11].
- ↑ a b c d e Wang, Xin-Ping. A generic-level revision of the spider subfamily Coelotinae (Araneae, Amaurobiidae). „Bulletin of the AMNH”, s. 269, 2002. ISSN 0003-0090.
- ↑ a b c d e Michael John Roberts: The Spiders of Great Britain and Ireland. Volume 1. Atypidae to Theridiosomatidae. Harley Books, 1985, s. 156.
- ↑ Martín J. Ramírez, Cristian Grismado, Theo Blick. Notes on the spider family Agelenidae in southern South America (Arachnida: Araneae). „Revista Ibérica de Aracnología”. 9, s. 179–118, 2004. ISSN 1576-9518.
- ↑ Blick, T. et al. (2004).Checklist of the spiders of Central Europe. (Arachnida: Araneae). Version 1. Dezember 2004. (PDF).
- ↑ a b Marek Żabka: Rząd: pająki – Araneae. W: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 97. ISBN 978-83-01-16568-0.
- ↑ Jerome Goddard: Physician’s Guide to Arthropods of Medical Importance, Sixth Edition. CRC Press, 3 grudnia 2012, s. 380–. ISBN 978-1-4398-5085-5. (ang.).
- ↑ M.M. Gaver-Wainwright, R.S. Zack, M.J. Foradori, L.C. Lavine. Misdiagnosis of spider bites: bacterial associates, mechanical pathogen transfer, and hemolytic potential of venom from the hobo spider, Tegenaria agrestis (Araneae: Agelenidae). „J Med Entomol”. 48 (2), s. 382–388, Mar 2011. PMID: 21485377. (ang.).
- ↑ Norman I. Platnick: Agalenidae. [w:] World Spider Catalog Version 17.5 [on-line]. Natural History Museum Bern. [dostęp 2017-01-10].