Akcja (teatr)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Akcja – (1) termin struktury performatywnej stworzonej i rozwijanej przez Jerzego Grotowskiego i jego współpracowników w Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards, przede wszystkim Thomasa Richardsa; (2) tytuł pierwszych wydarzeń tego rodzaju[1].

Struktura[edytuj | edytuj kod]

Akcja nie jest przedstawieniem, należy do dziedziny performing arts, ale nie do domeny prezentacji. Powstała w ramach pracy prowadzonej pod hasłem Sztuka jako wehikuł. To struktura służąca działającym (a nie aktorom) do pracy nad sobą („elementy Akcji są instrumentami pracy nad ciałem, sercem i głową osób działających”[2]). Oparta jest na dawnych pieśniach wibracyjnych, m.in. afrokaraibskich, a także impulsach, formach ruchu i motywach narracyjnych, np. fragmentach apokryfów Ewangelii. Świadkowie, czyli obserwatorzy z zewnątrz/oglądający, mogą być obecni lub nie.

Akcja stanowi rozwinięcie aktu całkowitego poza kontekstem przedstawienia teatralnego – chociaż jest równie precyzyjna i skończona jak spektakl – czy porównywanego do niej rytuału. Różnica zdaniem Grotowskiego tkwi w montażu. W spektaklu montaż zasadzony jest w percepcji widza – spojrzeniem tym kieruje reżyser, w Sztuce jako wehikule w osobach działających – którzy nie umawiając się ze sobą, przez działania odkrywają, jak zbliżać się do tego, co istotne. Obecnie prace nad Sztuką jako wehikułem kontynuuje Thomas Richards, według którego podstawowym narzędziem oddziaływania na świadków jest mechanizm specyficznie rozumianej indukcji, czyli bezpośredniej, fizjologicznej odpowiedzi na proces przemiany, który zachodzi w przytomności oglądającego[3].

Prezentacje w Workcenter[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze pokazy, w których twórcą i głównym działającym był Thomas Richards, zatytułowano: Main Action (1986–1988) i Downstairs Action (1988–1992). Po śmierci Grotowskiego w Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards kontynuowane były prace nad akcjami: The Twin: An Action in Creation (Bliźniak. Akcja w kreacji) i jej rozwinięciem Letter (List)[4].

Ciekawostki[edytuj | edytuj kod]

W Polsce pokazy Akcji odbyły się dwukrotnie we Wrocławiu na zaproszenie Ośrodka Grotowskiego. W lutym 1997 roku w Auli Ossolineum obejrzało ją 150 widzów – przeważnie przedstawicieli środowiska teatralnego[5]. Kolejne pokazy miały miejsce w lipcu 2004 roku – także w Bibliotece Ossolineum – razem z The Twin: An Action in Creation.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dariusz Kosiński: Akcja, [w:] tegoż: Polski teatr przemiany, Wrocław 2007, Instytut im. Jerzego Grotowskiego, s. 486–508.
  2. ↑ Jerzy Grotowski: Od zespołu teatralnego do sztuki jako wehikułu, przeł. Magda Złotowska, [w:] tegoż: Teksty zebrane, redakcja Agata Adamiecka-Sitek, Mario Biagini, Dariusz Kosiński, Carla Pollastrelli, Thomas Richards, Igor Stokfiszewski, Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Wrocław – Warszawa 2012, s. 992.
  3. ↑ Jerzy Grotowski: Od zespołu teatralnego do sztuki jako wehikułu, przeł. Magda Złotowska, [w:] tegoż: Teksty zebrane, redakcja Agata Adamiecka-Sitek, Mario Biagini, Dariusz Kosiński, Carla Pollastrelli, Thomas Richards, Igor Stokfiszewski, Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Wrocław – Warszawa 2012, s. 842–843.
  4. ↑ Thomas Richards [online], Instytut im. Jerzego Grotowskiego [dostęp 2019-09-12] (pol.).
  5. ↑ Niezatarty ślad. Jerzy Grotowski w Ossolineum [online], ossolineum.pl [dostęp 2019-09-12].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Grotowski Jerzy: Od zespołu teatralnego do sztuki jako wehikułu, przeł. Magda Złotowska, [w:] tegoż: Teksty zebrane, redakcja Agata Adamiecka-Sitek, Mario Biagini, Dariusz Kosiński, Carla Pollastrelli, Thomas Richards, Igor Stokfiszewski, Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Wrocław – Warszawa 2012.
  • Kolankiewicz Leszek: Grotowski w poszukiwaniu esencji, [w:] tegoż: Wielki mały wóz, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2001.
  • Kosiński Dariusz: Akcja, [w:] tegoż: Polski teatr przemiany, Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2007.
  • Thomas Richards: Pracując z Grotowskim nad działaniami fizycznymi, przełożyli Andrzej Wojtasik, Magda Złotowska, Wydawnictwo Homini, Kraków 2003.
  • Thomas Richards: Punkt graniczny przedstawienia, rozmawiała Lisa Wolford, przełożył Artur Przybysławski, konsultowała Magda Złotowska, przekład zredagował i do druku przygotował Grzegorz Ziółkowski, Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, Wrocław 2004.
  • Tyszka Juliusz: Akcja, [w:] tegoż, Mistrzowie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2006.
  • Wolford Lisa: „Akcja”. Początek, którego nie można opisać, „Didaskalia. Gazeta Teatralna” 1999, nr 29.
  • Ziółkowski Grzegorz: Guślarz i eremita. Jerzy Grotowski od wykładów rzymskich (1982) do wykładów paryskich (1997–1998), Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2007.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Akcja_(teatr)&oldid=68160146”