Przejdź do zawartości

Akcja Kośba

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Akcja Kośba
II wojna światowa
Czas

wiosna-lato 1944

Miejsce

Polska

Terytorium

Polska pod okupacją III Rzeszy (Generalne Gubernatorstwo)

Przyczyna

nasilenie działalności niemieckiej policji bezpieczeństwa

Strony konfliktu
 Polskie Państwo Podziemne  III Rzesza
brak współrzędnych

Akcja Kośba (akcja zastrzeżona Kośba) – kryptonim operacji prowadzonych wiosną i latem 1944 na terenie okupowanej Polski przez oddziały Armii Krajowej. Akcja wymierzona była w niemieckich funkcjonariuszy oraz ich polskich kolaborantów, miała za zadanie eliminację oraz zastraszenie najbardziej niebezpiecznych dla podziemia nazistów oraz ich pomocników[1][2][3][4].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa akcji wzięła się z gwarowego określenia kośba oznaczającej "wykaszanie kosą traw lub zboża"[5] co mogło być nawiązaniem do symbolicznej postaci uosobionej śmierci wyposażonej w kosę - "ponurego żniwiarza". Akcja zapoczątkowana została 27 kwietnia 1944 roku przez rozkaz 735/Kdw Komendy Głównej Armii Krajowej w odpowiedzi na nasilenie działalności niemieckiej policji bezpieczeństwa. Rozkaz nakazywał komendantom poszczególnych Okręgów AK wytypowanie we własnym zakresie najbardziej niebezpiecznych agentów i konfidentów oraz ich eliminację. Na podstawie pracy wywiadowczej wytypowano cele i przygotowano ich listy. Akcję zaplanowano na 10-13 maja 1944 roku, jednak w związku z niewystarczającymi wynikami przedłużono ją włączając do walki bieżącej. Wyroki osób umieszczonych na listach akcji Kośba przeprowadzano do końca 1944 roku, np. w czasie powstania warszawskiego wykonano 35 wyroków skazanych w ramach tej akcji[6].

Przebieg

[edytuj | edytuj kod]

Komenda Główna przeznaczyła akcję do realizacji dowództwu Kierownictwa Dywersji, które w samym tylko okręgu warszawskim wyznaczyło do akcji 76 patroli likwidacyjnych[7]. Nominalnym celem akcji było zadanie jak największych strat Niemcom, zdemoralizowanie i sterroryzowanie ich oraz neutralizacja i likwidacja konfidentów[8] jednak w niektórych okręgach AK akcja przerodziła się w zmasowane ataki na lokalne siły niemieckie. Sytuacja taka miała miejsce szczególnie na prowincji, gdzie atakowano w jej ramach również patrole niemieckie dokonujące np. rekwizycji kontyngentów[8]. Nie wszystkie wyroki wykonywane na Niemcach oraz kolaborantach niemieckich miały charakter egzekucji. W lżejszych przypadkach kolaboracji wymierzane kary przybierały proporcjonalnie lżejszy wymiar i miały one charakter infamii oraz stygmatyzacji. Powszechnie stosowano chłostę, a Polki utrzymujące stosunki seksualne z wojskami okupacyjnymi strzyżono na łyso i piętnowano na czołach literami N. f. D. czyli "Nur für Deutsche" (pol. Tylko dla Niemców)[8]. Akcja przybrała dużą skalę. Na podstawie list opracowanych przez akowski wywiad przeprowadzano zamachy na terenie całej okupowanej Polski głównie Generalnego Gubernatorstwa.

Przykładowe zamachy:

  • Okręg warszawski - Warszawa 25 maja 1944 roku likwidacja Zygmunta Ipohorskiego-Lenkiewicza (poz. 360 na liście osób do eliminacji) oraz 8 czerwca Hansa Henninga (poz. 373)[7],
  • Rzeszów – 25 maja 1944 roku regionalny oddział AK przeprowadził udany zamach na dwóch gestapowców: SS-Oberscharffuhrera Friedricha Pottebauma oraz Johana Flaschke. Pottebaum był szefem referatu politycznego rzeszowskiego Gestapo, a Flaschke, jego tłumaczem, kolaborantem pochodzącym ze Śląska[9].
  • Okręg łowicki – w kwietniu i maju 1944 roku w Okręgu Łowicz zastrzelono 8 konfidentów Sicherheitspolizei niemieckiej policji bezpieczeństwa.
  • Obwód Mińsk Mazowiecki AK – zlikwidowano volksdeutscha Adama Gleitza, a także komendanta policji granatowej na Mińsk Mazowiecki w stopniu porucznika oraz 10 Polaków współpracujących z Niemcami.
  • Obwód Ostrów Mazowiecka – w obwodzie zlikwidowano za współpracę z Niemcami 20 Polaków.
  • Obwód Siedlce – w obwodzie zastrzelono dwóch volksdeutschów – 24 maja 1944 roku – naczelnika poczty Romana Wieckiego oraz Józefa Kubika, a także 13 Polaków współpracujących z różnymi rodzajami niemieckich służb: Józefa Szumskiego – urzędnika Kripo w Siedlcach, Sylwestra Michalskiego – pracownika Arbeitsamtu, Feliksa Mateję – pracownika starostwa i innych.
  • Obwód Sokołów Podlaski – zlikwidowano 10 zdrajców i kolaborantów.
  • Obwód Węgrów – w obwodzie zlikwidowano Ukraińca Stefana Andrzeja Ruckija oraz 11 konfidentów oraz zdrajców.
  • Obwód Miechów – w czasie akcji przeprowadzonej w obwodzie w dniach od 25 do 30 maja 1944 roku zabito kilkudziesięciu Niemców oraz kolaborantów oraz ostrzyżono i napiętnowano kobiety utrzymujące stosunki z wojskami okupacyjnymi[8].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Tomasz Strzembosz: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983. ISBN 83-06-00717-4.
  • Wojciech Königsberg: AK 75. Brawurowe akcje Armii Krajowej. Kraków: Znak, 2017. ISBN 978-83-240-4232-6.
  • Henryk Witkowski: Kedyw okręgu warszawskiego Armii Krajowej w latach 1943-1944. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1984. ISBN 83-202-0217-5.
  • Jan Gozdawa-Gołębiowski: Obszar Warszawski Armii Krajowej: studium wojskowe. Lublin: Redakcja Wydawn. Katolickiego Uniwersytetu Lubielskiego, 1992. ISBN 978-83-228-0136-9.
  • Michał Jerzy Kryczko: Rzeszowska kośba 25 maja 1944: likwidacja gestapowców Friedricha Pottebauma i Johanna Flaschki. Wydaw. Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2004. ISBN 978-83-915967-4-6.
  • Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski: Inspektorat AK "Maria" w walce. Z dziejów Inspektoratu Rejonowego "Miś", "Michał", "Maria", ZWZ ziemi miechowskiej, olkuskiej i pińczowskiej. t. II cz. 2. Elbląg: Nakład własny, 2007, s. 323-325. ISBN 83-903320-0-0.
  • Jerzy Śląski: Polska walcząca. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990. ISBN 83-211-1428-8.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

"Akcja Kośba", Polska Podziemna, Kierownictwo Walki Podziemnej, "Czyn", 720 ISSN 2082-7431.