Akebia
 Akebia pięciolistkowa | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
akebia |
| Nazwa systematyczna | |
| Akebia Decaisne Compt. Rend. Hebd. Séances Acad. Sci. 5: 394. Jul-Dec 1837[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Akebia (Akebia) – rodzaj roślin okrytonasiennych zaliczanych do rodziny krępieniowatych Lardizabalaceae. Obejmuje 5 gatunków[4][5]. Rośliny te występują we wschodniej Azji (Chiny, Korea, Japonia)[5][4]. W naturze rośliny te rosną na terenach skalistych, w zaroślach, zawsze tam, gdzie mogą rozwinąć się w miejscach nasłonecznionych. Na obszarach górskich rosną do rzędnej 1500 m n.p.m. Kwitną wiosną[6].
Mięsiste owoce tych roślin są jadalne[7], aczkolwiek mdłe w smaku i spożywane są one głównie w Chinach[6]. Akebie uprawiane są jako rośliny ozdobne, głównie akebia pięciolistkowa A. quinata o kwiatach pachnących, o aromacie wanilii, akebia trójlistkowa A. trifoliata, o kwiatach bezwonnych, oraz mieszaniec między nimi – A. × pentaphylla[6]. Akebia pięciolistkowa w miejscach introdukcji bywa gatunkiem inwazyjnym (np. w Ameryce Północnej)[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Drewniejące pnącza owijające się pędami, osiągające zwykle do 10 m wysokości[6].
- Liście
- Zrzucane na zimę i zimozielone, dłoniasto złożone z 3–5 listków osadzonych na ogonkach[6].
- Kwiaty
- Rośliny jednopienne, z kwiatami rozdzielnopłciowymi skupionymi w groniaste kwiatostany, w których kwiaty żeńskie rozwijają się w dolnej części, a męskie w szczytowej[6]. Kwiaty żeńskie są bardziej okazałe od męskich, osadzone są na dłuższych szypułkach. Okwiat jest pojedynczy z trzema listkami w kolorze od brązowego, przez fioletowy do purpurowego, rzadko żółtego[5][8][6]. Pręcików jest 6–8, a zalążni 5–10[6].
- Owoce
- Złożone z kilku (czasem pojedynczych) mięsistych jagód osiągających od 5 do 15 cm długości. Miąższ jest biały, a zawarte w nim nasiona są ciemnobrązowe do czarnych[6] i są one bardzo liczne (od stu do kilku tysięcy)[5][8].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z podrodziny Lardizabaloideae w obrębie rodziny krąpieniowatych (Lardizabalaceae)[2].
- Wykaz gatunków[4]
- Akebia apetala (Quan Xia, J.Z.Sun & Z.X.Peng) Christenh.
- Akebia longeracemosa Matsum.
- Akebia longisepala (H.N.Qin) Christenh.
- Akebia × pentaphylla (Makino) Makino
- Akebia quinata (Thunb. ex Houtt.) Decne. – akebia pięciolistkowa
- Akebia trifoliata (Thunb.) Koidz. – akebia trójlistkowa
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-03-27] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-03-27]. (ang.).
- ↑ a b c Akebia Decne.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-13].
- ↑ a b c d Akebia. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-04-13]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. I. Trees and shrubs. London: Macmillan, 1988, s. 74. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 26, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c Akebia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-03-27]. (ang.).