Akrobatka
| Acrobates | |||
| A.G. Desmarest, 1818[1] | |||
 Akrobatka karliczka (A. pygmaeus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
akrobatka | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Didelphis pygmaea G.K. Shaw, 1793 | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Akrobatka[6] (Acrobates) – rodzaj ssaków z rodziny akrobatkowatych (Acrobatidae).
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące endemicznie we wschodniej Australii[7][8][9].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) 5–7,7 cm, długość ogona 6–8,1 cm; masa ciała 8–18,5 g; samce są zwykle średnio o 10% większe od samic[8][10].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 1818 roku francuski zoolog Anselme Gaëtan Desmarest w haśle o tytule Petauriste, Petaurus et Didelphys, Shaw; Phalangista, Geoffr., Cuv., Illig. opublikowanym w „Nowym słowniku historii naturalnej, stosowanym w sztuce, rolnictwie, gospodarce wiejskiej i domowej, medycynie itp.”[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) akrobatka karliczka (A. pygmaeus).
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Opossum: powatańska nazwa aposoum ‘białe zwierzę’ dla dydelfa (od proto-algonkiańskiego *wa·p-aʔθemwa ‘biały pies’)[11]. Gatunek typowy: Opossum opossum Perry, 1810 (= Didelphis pygmaea G.K. Shaw, 1793).
- Acrobates (Acrobata, Ascobates): gr. ακροβατoς akrobatos ‘idąc w górę’, od ακροβατεω akrobateō ‘wspinać się do góry’[12].
- Cercoptenus: gr. κερκος kerkos ‘ogon’; πτην ptēn, πτηνος ptēnos ‘skrzydlaty’, od πετομαι petomai ‘latać’[13][14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Didelphis pygmaea G.K. Shaw, 1793
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Do niedawna Acrobates był uważany za takson monotypowy bez wyraźnie określonych podgatunków lub wariantów geograficznych[9]. Niedawne badania morfologiczne i molekularne ujawniły dwa dobrze zróżnicowane gatunki akrobatek, które w dużym stopniu pokrywają się geograficznie[15][7]. Do rodzaju należą następujące gatunki[16][7]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[6] | Podgatunki[8][7][10] | Rozmieszczenie geograficzne[8][7][10] | Podstawowe wymiary[8][10][d] | Status IUCN[17] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
Acrobates pygmaeus | (G.K. Shaw, 1793) | akrobatka karliczka | gatunek monotypowy | południowo-wschodni Queensland (McPherson Range i Border Range) do południowo-wschodniej Australii Południowej; nieobecny we wschodnich Wielkich Górach Wododziałowych (na południe od rzeki Wallamba; zakres wysokości: 0–1200 m n.p.m. | DC: 5–7,7 cm DO: 6–8,1 cm MC: 8–18,5 g |
LC |
| Acrobates frontalis | (De Vis, 1887) | gatunek monotypowy | północny Queensland do Wiktorii (z wyjątkiem śródlądowego dorzecza rzeki Murray) i południowo-wschodnia Australia Południowa; zapisy z Nowej Gwinei prawdopodobnie błędne; zakres wysokości: 0–700 m n.p.m. | DC: 5–7,7 cm DO: 6–8,1 cm MC: 8–18,5 g |
NE |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b A.G. Desmarest: Petauriste, Petaurus et Didelphys, Shaw; Phalangista, Geoffr., Cuv., Illig.. W: Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc.. Wyd. Nouv. éd. presqu’ entièrement refondue et considérablement angmentée. T. 25. Paris: Chez Deterville, 1818, s. 405. (fr.).
- ↑ G. Perry: Arcana, or, The museum of natural history: containing the most recent discovered objects: embellished with coloured plates, and corresponding descriptions: with extracts relating to animals, and remarks of celebrated travellers; combining a general survey of nature. London: Printed by George Smeeton for James Stratford, 1811, s. ryc. (32) i tekst. (ang.).
- ↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 270, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
- ↑ Anonim: Marsupalia. or Marsupiata. W: Penny Cyclopaedia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge. Cz. 14. London: Charles Knight, 1839, s. 454. (ang.).
- ↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Breslau: A. Schulz, 1841, s. 85. (niem.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 14. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 90. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e K. Aplin: Family Acrobatidae (Feather-tailed Gliders and Feather-tailed Possum). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 590–591. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Acrobates. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-26].
- ↑ a b c d Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 61. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ oposssum. Online Etymology Dictionary. [dostęp 2022-12-05]. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 75.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 172.
- ↑ ptenoedus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
- ↑ S.M. Jackson & C.P. Groves: Taxonomy of Australian Mammals. Clayton South: CSIRO Publishing, 2015, s. 22, 122. ISBN 978-1-486-30012-9. (ang.).
- ↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.2) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-06-16]. (ang.).
- ↑ Taxonomy: Acrobates – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-12]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).