Alaktaga

Alaktaga
	Allactaga
	F. Cuvier, 1837
	; Przedstawiciel rodzaju – alaktaga duża (Allactaga major)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	żuchwowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	skoczkowce
Rodzina	skoczkowate
Podrodzina	alaktagi
Rodzaj	alaktaga
	Typ nomenklatoryczny
	Mus jaculus Pallas, 1778 (= Dipus sibericus major Kerr, 1792)
Synonimy
	Cuniculus Brisson, 1762; Alactaga F. Cuvier, 1838; Beloprymnus Gloger, 1841; Scirtetes Wagner, 1841; Scirteta Brandt, 1844;
	Cuniculus Brisson, 1762; Alactaga F. Cuvier, 1838; Beloprymnus Gloger, 1841; Scirtetes Wagner, 1841; Scirteta Brandt, 1844;
Gatunki
	7 gatunków (w tym 5 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	7 gatunków (w tym 5 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Alaktaga^[8] (Allactaga) – rodzaj ssaka z podrodziny alaktag (Allactaginae) w obrębie rodziny skoczkowatych (Dipodidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące od wschodniej Europy (Ukraina) do Azji (Rosja, Kazachstan, Kirgistan, Turkmenistan, Tadżykistan, Uzbekistan i Chińska Republika Ludowa)^[9]^[10].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 145–230 mm, długość ogona 205–305 mm, długość ucha 48–62 mm, długość tylnej stopy 67–101 mm; masa ciała 122–415 g^[11]. Charakterystyczną cechą właściwą dla wszystkich skoczkowatych są bardzo długie tylne kończyny i ogon. Ogon może stanowić około 60% długości ich ciała (mierzonej z ogonem)^[12]. Alaktagi poruszają się na silnie rozbudowanych tylnych kończynach, a przednie są zredukowane^[13]. Tylne łapy umożliwiają alaktagom wykonywanie bardzo długich skoków, nawet około 1 metra. Duże oczy ułatwiają lepsze funkcjonowanie w nocy^[14].

Alaktagi prowadzą nocny tryb życia^[14].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Cuniculus: łac. cuniculus „królik”^[15].
Allactaga: mongolska nazwa Alak-daagha dla alaktagi dużej, od alak „srokaty”; daagha „źrebię”^[16].
Beloprymnus: gr. βελος belos „strzała”; πρυμνα prumna „rufa”^[17].
Scirtetes i Scirteta: gr. σκιρτητης skirtētēs „skoczek”^[18]. Gatunek typowy: Dipus sibericus major Kerr, 1792 (Scirteta).

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[9]^[19]^[8]:

Allactaga major (Kerr, 1792) – alaktaga duża
Allactaga severtzovi Vinogradov, 1925 – alaktaga pustynna

Opisano również gatunki wymarłe:

Allactaga gromovi Terzea, 1974^[20] (Rumunia; czwartorzęd)
Allactaga nogaiskiensis Topachevski, 1965^[21] (Ukraina; miocen)
Allactaga orghidani Rădulescu & Samson, 1976^[22] (Rumunia; plejstocen)
Allactaga praejaculus Topachevski, 1965^[21] (Ukraina; miocen)
Allactaga ucrainica Gromov & Shevtshenko, 1961^[23] (Ukraina; miocen)

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Nomen nudum.
↑ Wariant pisowni Allactaga F. Cuvier, 1837.
↑ Nowa nazwa dla Allactaga F. Cuvier, 1837 ze względu na puryzm; młodszy homonim Scirtetes Hartig, 1838 (Hymenoptera).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Allactaga, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ F. Cuvier. Memoir on the genera Dipus and Gerbillus. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 4, s. 141, 1838. (ang.).
↑ M.J. Brisson: Regnum animale in classes IX. distributum, sive, Synopsis methodica : sistens generalem animalium distributionem in classes IX, & duarum primarum classium, quadrupedum scilicet & cetaceorum, particularem divisionem in ordines, sectiones, genera & species: cum brevi cujusque speciei descriptione, citationibus auctorum de iis tractantium, nominibus eis ab ipsis & nationibus impositis, nominibusque vulgaribus. Lugduni Batavorum: Theodorum Haak, 1762, s. 95. (łac.).
↑ F. Cuvier. Mémoire sur les Gerboises et les Gerbilles. „Transactions of the Zoological Society of London”. 2, s. 133, 1838. (fr.).
↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 106. (niem.).
↑ J.A. Wagner. „Gelehrte Anzeigen”. 12 (51), s. 413, 1841. (niem.).
↑ J.F. von Brandt. Remarques sur la classification des Gerboises eu égard surtout aux espèces de Russie, avec un aperçu de la disposition systématique des espèces en général, leur affinite et leur distribution géographique. „Bulletin de la Classe physico-mathématique de l’Académie impériale des sciences de Saint-Pétersbourg”. 2 (14–15), s. 220, 1844. (łac.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 229. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 320. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Allactaga. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-16].
↑ J. Michaux & G. Shenbrot: Family Dipodidae (Jerboas). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 85–86. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ E. Çolak, N. Yi̇ği̇t. A new subspecies of Jerboa from Turkey; Allactaga euphratica kivanci* subsp. n.. „The Turkish Journal of Zoology”, s. 93-98, 1998. TÜBİTAK. (ang.).
↑ J. Darvish, T. Hajjar, M. Moghadam Matin, F. Haddad i inni. New Species of Five-Toed Jerboa (Rodentia: Dipodidae, Allactaginae) from North-East Iran. „Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran”. 2 (19), s. 103-109, 2008. University of Tehran. ISSN 1016-1104. (ang.).
↑ ^a ^b L.M. Surhone, M.T. Tennoe, S.F. Henssonow: Allactaga. Betascript Publishing, 2011-04-20, s. 96. ISBN 978-6135337341. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 206.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 89.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 135.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 624.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Higher Taxonomy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.10) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-02-01]. (ang.).
↑ E. Terzea. Les Mammifères quaternaires de la grotte „Peştera Bursucilor” et quelques remarques sur les Dipodidés. „Travaux de l’Institut de dSpeologie „Emile Racovitza””. 13, s. 105–116, 1974. (fr.).
↑ ^a ^b В.A. Топачевский: Насекомоядные и грызуны Ногайской позднеплиоценовой фауны. Киев: Наукова Думка, 1965, s. 1–164. (ros.).
↑ C. Rădulescu & P.-M. Samson. Some rodents (Rodentia: Mammalia) from the Middle and Upper Pleistocene of Dobruja, Romania. „Travaux de l’Institut de dSpeologie „Emile Racovitza””. 15, s. 151–170, 1976. (ang.).
↑ И.М. Громов & А.И. Шевченко. Тушканчики (Rodentia, Dipodidae) из куяльницких отложений юга Украины. „Доклады Академии Наук СССР”. 139 (4), s. 976–979, 1961. (ros.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[nn-3] Nomen nudum.

[5] Wariant pisowni Allactaga F. Cuvier, 1837.

[8] Nowa nazwa dla Allactaga F. Cuvier, 1837 ze względu na puryzm; młodszy homonim Scirtetes Hartig, 1838 (Hymenoptera).

[itis-1] Allactaga, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Cuvier-2] F. Cuvier. Memoir on the genera Dipus and Gerbillus. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 4, s. 141, 1838. (ang.).

[Brisson-4] M.J. Brisson: Regnum animale in classes IX. distributum, sive, Synopsis methodica : sistens generalem animalium distributionem in classes IX, & duarum primarum classium, quadrupedum scilicet & cetaceorum, particularem divisionem in ordines, sectiones, genera & species: cum brevi cujusque speciei descriptione, citationibus auctorum de iis tractantium, nominibus eis ab ipsis & nationibus impositis, nominibusque vulgaribus. Lugduni Batavorum: Theodorum Haak, 1762, s. 95. (łac.).

[cuv-6] F. Cuvier. Mémoire sur les Gerboises et les Gerbilles. „Transactions of the Zoological Society of London”. 2, s. 133, 1838. (fr.).

[Gloger-7] C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 106. (niem.).

[Wagner-9] J.A. Wagner. „Gelehrte Anzeigen”. 12 (51), s. 413, 1841. (niem.).

[Brandt-10] J.F. von Brandt. Remarques sur la classification des Gerboises eu égard surtout aux espèces de Russie, avec un aperçu de la disposition systématique des espèces en général, leur affinite et leur distribution géographique. „Bulletin de la Classe physico-mathématique de l’Académie impériale des sciences de Saint-Pétersbourg”. 2 (14–15), s. 220, 1844. (łac.).

[Cichocki&inni-11] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 229. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-12] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 320. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-13] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Allactaga. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-16].

[Michaux&Shenbrot-14] J. Michaux & G. Shenbrot: Family Dipodidae (Jerboas). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 85–86. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Çolak&Yi̇ği̇t-15] E. Çolak, N. Yi̇ği̇t. A new subspecies of Jerboa from Turkey; Allactaga euphratica kivanci* subsp. n.. „The Turkish Journal of Zoology”, s. 93-98, 1998. TÜBİTAK. (ang.).

[Darvish&inni-16] J. Darvish, T. Hajjar, M. Moghadam Matin, F. Haddad i inni. New Species of Five-Toed Jerboa (Rodentia: Dipodidae, Allactaginae) from North-East Iran. „Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran”. 2 (19), s. 103-109, 2008. University of Tehran. ISSN 1016-1104. (ang.).

[Surhone&inni-17] L.M. Surhone, M.T. Tennoe, S.F. Henssonow: Allactaga. Betascript Publishing, 2011-04-20, s. 96. ISBN 978-6135337341. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655362_206]-18] Palmer 1904 ↓, s. 206.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655245_89]-19] Palmer 1904 ↓, s. 89.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655291_135]-20] Palmer 1904 ↓, s. 135.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655780_624]-21] Palmer 1904 ↓, s. 624.

[asm-22] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Higher Taxonomy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.10) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-02-01]. (ang.).

[ter-23] E. Terzea. Les Mammifères quaternaires de la grotte „Peştera Bursucilor” et quelques remarques sur les Dipodidés. „Travaux de l’Institut de dSpeologie „Emile Racovitza””. 13, s. 105–116, 1974. (fr.).

[top-24] В.A. Топачевский: Насекомоядные и грызуны Ногайской позднеплиоценовой фауны. Киев: Наукова Думка, 1965, s. 1–164. (ros.).

[rad&sam-25] C. Rădulescu & P.-M. Samson. Some rodents (Rodentia: Mammalia) from the Middle and Upper Pleistocene of Dobruja, Romania. „Travaux de l’Institut de dSpeologie „Emile Racovitza””. 15, s. 151–170, 1976. (ang.).

[gro&she-26] И.М. Громов & А.И. Шевченко. Тушканчики (Rodentia, Dipodidae) из куяльницких отложений юга Украины. „Доклады Академии Наук СССР”. 139 (4), s. 976–979, 1961. (ros.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[b]

[4]

[5]

[c]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]