Alaktaga duża

Alaktaga duża
	Allactaga major
	(Kerr, 1792)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	żuchwowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	skoczkowce
Rodzina	skoczkowate
Podrodzina	alaktagi
Rodzaj	alaktaga
Gatunek	alaktaga duża
Synonimy
	Mus jaculus Pallas, 1779; Dipus sibiricus major Kerr, 1792; Dipus decumanus Lichtenstein, 1825; Dipus spiculum Lichtenstein, 1825; Dipus aulacotis Wagner, 1840; Dipus vexillarius Eversmann, 1840; Alactaga (Scirteta) jaculus macrotis Brandt, 1844; Alactaga (Scirteta) jaculus macrotis flavescens Brandt, 1844; Alactaga (Scirteta) jaculus macrotis nigricans Brandt, 1844; Alactaga (Scirteta) jaculus brachyotis Brandt, 1844; Allactaga saliens chachlovi Martino, 1921; Alactaga saliens hochlovi Martino, 1922; Alactaga jaculus fuscus Ognev, 1924; Alactaga jaculus intermedius Ognev, 1948;
Podgatunki
	A. m. major (Kerr, 1792); A. m. djetysuensis Shenbrot, 1991; A. m. spiculum (Lichtenstein, 1825);
	A. m. major (Kerr, 1792); A. m. djetysuensis Shenbrot, 1991; A. m. spiculum (Lichtenstein, 1825);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Alaktaga duża^[15], alaktaga^[16] (Allactaga major) – gatunek drobnego ssaka z podrodziny alaktag (Allactaginae) w obrębie rodziny skoczkowatych (Dipodidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Alaktaga duża występuje w Eurazji zamieszkując w zależności od podgatunku^[17]:

A. major major – od Ukrainy (na wschód od rzeki Dniepr) i południowej europejskiej części Rosji przez Kazachstan i południową część zachodniej Syberii po północno-zachodni Uzbekistan (Karakałpacja) i skrajnie północno-zachodnią Chińską Republikę Ludową (północno-zachodni Sinciang).
A. major djetysuensis – południowo-wschodni Kazachstan (obwód ałmacki, południowa część obwodu żambylskiego i obwód turkiestański), północny Kirgistan (obwód czujski i obwód tałaski) oraz Uzbekistan (północna część wilajetu taszkenckiego).
A. major spiculum – między rzekami Irtysz i Ob w południowo-wschodniej Syberii Zachodniej (wschodnia część obwodu omskiego, obwodu nowosybirskiego i rejonu ałtajskiego w Rosji) i północno-wschodni Kazachstan (wschodnie części obwodu pawłodarskiego i obwodu wschodniokazachstańskiego).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1792 roku brytyjski przyrodnik Robert Kerr nadając mu nazwę Dipus sibiricus major^[3]. Holotyp pochodził z Naurzum, w obwodzie kustanajskim, w Kazachstanie^[18]^[17].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki^[17].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Allactaga: mongolska nazwa Alak-daagha dla alaktagi dużej, od alak „srokaty”; daagha „źrebię”^[19].
major: łac. maior, maioris „większy”, forma wyższa od magnus „wielki, duży, silny”^[20].
djetysuensis: rejon Dżeti-Ögüz, Kirgistan.
spiculum: łac. spica „kolec, punkt”; przyrostek zdrabniający -ulus^[21].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 187–230 mm, długość ogona 250–305 mm, długość ucha 48–62 mm, długość tylnej stopy 85–101 mm; masa ciała 260–415 g^[22]. Posiada ubarwienie od brązowego po kolor piaskowy, od spodu białawe. Ogon w kolorze piaskowym z czarną końcówką zakończoną białą „kitką”. Tylne kończyny znacznie dłuższe od przednich, uszy stosunkowo długie^[16].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Żyje na lasostepach, stepach, suchych stepach oraz półpustyniach i pustyniach. Prowadzi nocny tryb życia. Dzień spędza w kopanych przez siebie norach. Zimę przesypia. Jest roślinożerny^[16].

Miot składa się z 5-6 młodych^[16].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Nazwa zajęta przez Mus jaculus Linnaeus, 1758.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Allactaga major, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ P.S. Pallas: Novae species quadrupedum e Glirium ordine, cum illustrationibus variis complurium ex hoc ordine animalium. Erlangae: sumtu Wolfgangi Waltheri, 1778, s. 87. (łac.).
↑ ^a ^b R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 274. (ang.).
↑ ^a ^b M.H.C. Lichtenstein. Über die Springmäuse oder die Arten der Gattung Dipus. „Abhandlungen der Königlichen Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1825, s. 154, 1828. (niem.).
↑ J.A. Wagner. Beschreibung einiger neuer Nager, welche auf der Reise des Herrn Hofraths von Schubert gesammelt wurden, mit Bezugnahme auf einige andere verwandte Formen. „Abhandlungen der Mathematisch-Physikalischen Klasse der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften”. 3, s. 211, 1843. (niem.).
↑ E.F. Eversmann. Mittheilungen ueber einige neue und einige weniger gekannte. Säugethiere Russlands. „Bulletin de la Société impériale des naturalistes de Moscou”. 13, s. 42, 1840. (niem.).
↑ ^a ^b ^c Brandt 1844 ↓, s. 220.
↑ Brandt 1844 ↓, s. 221.
↑ V.E. Martino: [Observations on the harmful rodents of Semipalatinsk]. 1921, s. 87. (ros.).
↑ V.E. Martino. „Tzv. Syev. Obi. Stants. Zashch. Rast.”. 3, s. 86, 1922. (ros.).
↑ S.I. Ognev. Gryzuny Severnogo Kavkaza. „Nature and Sport in Ukraine”, s. 8, 1924. (ros.).
↑ S.I. Ognev: Zvery SSSR i Prilezhashchikh stran. Cz. 6. Moskwa: 1948, s. 151. (ros.).
↑ G.I. Shenbrot. „Trudy Zoologicheskogo Instituta”. 243, s. 45, 1993. (ros.).
↑ K.K. Tsytsulina K.K., N.N. Formozov N.N., I. Zagorodnyuk & B.I.Z.& B. Sheftel I. Zagorodnyuk & B.I.Z.& B., Allactaga major, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-10-26] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 229. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 12, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 320. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Allactaga (Allactaga) major. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-10-26].
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 89, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 218. (ang.).
↑ J. Michaux & G. Shenbrot: Family Dipodidae (Jerboas). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 85–86. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

J.F. von Brandt. Remarques sur la classification des Gerboises eu égard surtout aux espèces de Russie, avec un aperçu de la disposition systématique des espèces en général, leur affinite et leur distribution géographique. „Bulletin de la Classe physico-mathématique de l’Académie impériale des sciences de Saint-Pétersbourg”. 2, s. 209–237, 1844. (fr.).

[2] Nazwa zajęta przez Mus jaculus Linnaeus, 1758.

[itis-1] Allactaga major, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Pallas-3] P.S. Pallas: Novae species quadrupedum e Glirium ordine, cum illustrationibus variis complurium ex hoc ordine animalium. Erlangae: sumtu Wolfgangi Waltheri, 1778, s. 87. (łac.).

[Kerr-4] R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 274. (ang.).

[Lichtenstein-5] M.H.C. Lichtenstein. Über die Springmäuse oder die Arten der Gattung Dipus. „Abhandlungen der Königlichen Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1825, s. 154, 1828. (niem.).

[Wagner-6] J.A. Wagner. Beschreibung einiger neuer Nager, welche auf der Reise des Herrn Hofraths von Schubert gesammelt wurden, mit Bezugnahme auf einige andere verwandte Formen. „Abhandlungen der Mathematisch-Physikalischen Klasse der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften”. 3, s. 211, 1843. (niem.).

[Eversmann-7] E.F. Eversmann. Mittheilungen ueber einige neue und einige weniger gekannte. Säugethiere Russlands. „Bulletin de la Société impériale des naturalistes de Moscou”. 13, s. 42, 1840. (niem.).

[CITEREFBrandt1844[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45978082_220]-8] Brandt 1844 ↓, s. 220.

[CITEREFBrandt1844[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45978083_221]-9] Brandt 1844 ↓, s. 221.

[Martino1921-10] V.E. Martino: [Observations on the harmful rodents of Semipalatinsk]. 1921, s. 87. (ros.).

[Martino1922-11] V.E. Martino. „Tzv. Syev. Obi. Stants. Zashch. Rast.”. 3, s. 86, 1922. (ros.).

[Ognev1924-12] S.I. Ognev. Gryzuny Severnogo Kavkaza. „Nature and Sport in Ukraine”, s. 8, 1924. (ros.).

[Ognev1948-13] S.I. Ognev: Zvery SSSR i Prilezhashchikh stran. Cz. 6. Moskwa: 1948, s. 151. (ros.).

[Shenbrot-14] G.I. Shenbrot. „Trudy Zoologicheskogo Instituta”. 243, s. 45, 1993. (ros.).

[iucn-15] K.K. Tsytsulina K.K., N.N. Formozov N.N., I. Zagorodnyuk & B.I.Z.& B. Sheftel I. Zagorodnyuk & B.I.Z.& B., Allactaga major, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-10-26] (ang.).

[Cichocki&inni-16] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 229. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Kowalski&inni-17] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 12, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[Burgin&inni-18] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 320. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-19] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Allactaga (Allactaga) major. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-10-26].

[Palmer-20] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 89, 1904. (ang.).

[Jobling-21] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Jaeger-22] E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 218. (ang.).

[Michaux&Shenbrot-23] J. Michaux & G. Shenbrot: Family Dipodidae (Jerboas). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 85–86. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]