Aleja Papieża Jana Pawła II w Szczecinie

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
aleja Papieża Jana Pawła II
Centrum, Śródmieście-Północ
Ilustracja
Aleja Papieża Jana Pawła II w Szczecinie, 2023
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Miejscowość

Szczecin

Długość

1172 m

Poprzednie nazwy

Kaiser-Wilhelm-Straße, aleja Jedności Narodowej

Przebieg
pl. Żołnierza Polskiego
pl. Pawła Adamowicza
pl. Lotników
pl. Grunwaldzki
ul. Mazurska
ul. Wielkopolska
światła ul. Niedziałkowskiego
ul. Wacława Felczaka
Położenie na mapie Szczecina
Mapa konturowa Szczecina, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „aleja Papieża Jana Pawła II”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „aleja Papieża Jana Pawła II”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „aleja Papieża Jana Pawła II”
Ziemia53°25′53,0″N 14°32′59,0″E/53,431389 14,549722
Multimedia w Wikimedia Commons
Przelot nad aleją Papieża Jana Pawła II

Aleja Papieża Jana Pawła II – aleja położona na obszarze szczecińskich osiedli Centrum i Śródmieście-Północ, w dzielnicy Śródmieście. Aleja ma długość 1,18 km[1] i przebiega z południowego wschodu na północny zachód, łącząc plac Żołnierza Polskiego z ulicą Wacława Felczaka. Jest to reprezentacyjna śródmiejska aleja z kamienicami ujętymi w rejestrze zabytków oraz w gminnej ewidencji zabytków[2][3]. Na całej długości stanowi część Złotego Szlaku – trasy turystycznej łączącej Zamek Książąt Pomorskich z Doliną Siedmiu Młynów[4].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Przed II wojną światową[edytuj | edytuj kod]

Kaiser-Wilhelm-Straße widziana z Koenigsplatz

W 1864 szczeciński urbanista James Hobrecht wykonał koncepcję zabudowy terenów powstałych po zlikwidowaniu fortu Wilhelma, który znajdował się w okolicach dzisiejszego placu Grunwaldzkiego[5], a także na gruntach rozparcelowanego majątku Friedrichschof, znajdującego się na północ od fortu[6]. Hobrecht zakończył plan w 1874[6]. Zaprojektował układ wielobocznych placów z promieniście rozchodzącymi się ulicami, z których najważniejszą miała stać się ulica roboczo oznaczona numerem 30[5]. Pierwotnie ulicy tej miano nadać nazwę Lindenstraße, w nawiązaniu do mającej podobne położenie i znaczenie ulicy w Berlinie[6], jednak w 1877 nadano jej nazwę na cześć cesarza Wilhelma I Hohenzollerna, tj. Kaiser-Wilhelm-Straße. Według projektu zabudowy śródmieścia z 1880 ulica miała rozpoczynać się na Königsplatz[a], przechodzić przez kwadratowy Kaiser-Wilhelm-Platz[b], następnie na skrzyżowaniu z Deutsche Straße[c] przez wieloboczny Ludwigplatz[d] i na terenie Quistorpaue[e] przez K. Platz[f][7]. Wykorzystując możliwość tyczenia drogi przez tereny dotąd niezasiedlone, zarezerwowano pod nią szeroki teren umożliwiający w przyszłości jej znaczne poszerzenie, włącznie z wyznaczeniem między jezdniami a zabudowaniami charakterystycznych przedogródków w północnej części ulicy[6].

W 1882 przebieg ulicy zmodyfikowano poprzez jej skrócenie i ostateczne określenie szerokości[5]. Część na południe od placu Grunwaldzkiego (wówczas Wilhelm-Platz) wyznaczono o szerokości 48 m – ulica obejmowała chodniki dla pieszych o szerokości 4 m, dwie jezdnie po 10 m, a pośrodku trakt do jazdy konnej. Partery kamienic zbudowanych wzdłuż tego odcinka przeznaczono na sklepy i usługi. Część na północ od placu wyznaczono w pasie o szerokości 59 m, wyznaczając wzdłuż jej skrajów przedogródki przed kamienicami pełniącymi tu funkcje niemal wyłącznie mieszkalne (sklepy i kawiarnie zaplanowano tylko w budynkach narożnych)[6].

W latach 1886–1888 przy ulicy wzniesiono reprezentacyjny budynek König-Wilhelms-Gymnasium[g] według projektu Richarda Rönnebecka[8] (współcześnie rektorat Uniwersytetu Szczecińskiego), a w następnym dziesięcioleciu rozpoczęto zabudowę kwartałów przylegających do ulicy wielokondygnacyjnymi kamienicami[5]. Przykładem powstałego w tym czasie domu jest eklektyczna kamienica nr 42 z 1898[9].

W 1914 parcelę nr 37 na narożniku Kaiser-Wilhelm-Straße i Preusische Straße[h] zabudowano gmachem Finanzamt Stettin Nord[i][5]. Wznoszenie zabudowań wzdłuż ulicy zakończono zasadniczo w 1924[6]. Zabudowa miała charakter luksusowy – budynki zdobiły głębokie balkony, wykusze, wieżyczki, bogato zdobione elewacje, w tym ze ścianami licowanymi glazurowanymi cegłami w kontrastowych kolorach[6]. W latach 1924–1927 na północnym końcu ulicy powstał w kilku etapach neobarokowy gmach, zaprojektowany przez Georga Steinmetza dla władz prowincji Pomorze (współcześnie Urząd Miasta Szczecin)[10].

II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

W czasie intensywnych bombardowań miasta ulica ocalała do 1944. Pierwsze zniszczenia nastąpiły w wyniku nalotu przeprowadzonego w nocy z 5 na 6 stycznia tego roku. Zabudowa przy ulicy poważnie ucierpiała – a w południowej jej części, w okolicy pl. Lotników – została niemal całkowicie zniszczona w nalocie dywanowym w nocy z 16 na 17 sierpnia 1944[11].

Lata 1945–1989[edytuj | edytuj kod]

Aleja Jedności Narodowej z pomnikiem Wdzięczności dla Armii Radzieckiej i Środmiejską Dzielnicą Mieszkaniową (rok 1978)

Po zakończeniu II wojny światowej Kaiser-Wilhelm-Straße była jedną z pierwszych ulic zasiedlonych przez ludność polską przybywającą do miasta[12] i jedną z pierwszych ulic, które otrzymały nazwę w języku polskim[13]. 5 lipca 1945 budynek dawnego zarządu prowincji zajął pierwszy polski zarząd miasta na czele z prezydentem Piotrem Zarembą[14]. 15 lipca 1945 na pobliskich Jasnych Błoniach odprawiono mszę świętą, po której zakończeniu odbył się uroczysty przemarsz jej uczestników przez aleję Jedności Narodowej do placu Grunwaldzkiego[15]. W 1947 przy alei mieścił się szereg instytucji: Nadzwyczajna Komisja Mieszkaniowa (nr 31), Okręgowy Inspektorat Pracy (nr 31), Okręgowa Komisja Związków Zawodowych (nr 31), Izba Skarbowa (nr 37), I Urząd Skarbowy (nr 37), Ubezpieczalnia Społeczna (nr 12)[16].

W 1950 u wylotu alei do placu Żołnierza Polskiego ustawiono pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej w formie obelisku zwieńczonego pięcioramienną gwiazdą. Nowe władze miasta zdecydowały się na objęcie części alei projektem Śródmiejskiej Dzielnicy Mieszkaniowej, wzorowanym na warszawskiej Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej[17]. Zespół architektów w składzie: Henryk Nardy, W. Adamczyk i Emanuel Maciejewski zaprojektował w latach 1952–1954 dwa pięciokondygnacyjne, socrealistyczne bloki ze spadzistymi dachami, które miały zająć miejsce zburzonych w czasie wojny kamienic na odcinku od placu Grunwaldzkiego do placu Lotników[5][18]. Prace budowlane zakończyły się w 1958[18]. Były to pierwsze budynki mieszkalne zbudowane w mieście po zakończeniu II wojny światowej[17].

W latach 70. XX wieku środkową część alei Jedności Narodowej na odcinku od placu Lotników do placu Grunwaldzkiego przebudowano na aleję spacerową z fontannami[19]. Tuż przed placem Grunwaldzkim ustawiono 19 czerwca 1980 pomnik Marynarza dłuta Ryszarda Chachulskiego[20][21].

Po roku 1989[edytuj | edytuj kod]

Na mocy Uchwały Rady Miasta Szczecin nr X/284/07 z 11 czerwca 2007 aleję Jedności Narodowej przemianowano na aleję Papieża Jana Pawła II[22].

W 2006 przeprowadzono remont fontann na odcinku zwanym Aleją Fontann[23]. W 2015 w ramach programu „Zielone Przedogródki Szczecina” odtworzono historyczny wygląd klombów kwiatowych przed kamienicami nr 13, 14, 15 i 17[24]. W 2016 odnowiono jeszcze klomby przed kamienicami nr 18, 19, 20, 21, 22, 32, 33, 34 i 36[25].

6 lutego 2020 ogłoszono przetarg na wykonanie prac remontowych na odcinku od placu Grunwaldzkiego do ulicy Wacława Felczaka. Zakres prac obejmował wymianę przedwojennej kostki brukowej na nową, modernizację ciągu pieszego między jezdniami i chodników, przebudowę sygnalizacji świetlnej i sieci wodnokanalizacyjnej. Zaplanowano także ustawienie elementów małej architektury w postaci koszy na śmieci, ławek, stojaków rowerowych i słupków ograniczających nieprzepisowe parkowanie[26]. W przetargu wygrało konsorcjum Roverpol i Rover Infraestructuras, które miało wykonać prace do połowy października 2021[27][28]. Wyremontowany odcinek alei oddano jednak do użytku z opóźnieniem – 1 kwietnia 2022[29][30].

Nazwy[edytuj | edytuj kod]

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

  • Kaiser-Wilhelm-Straße – w latach 1877–1945[5]
  • aleja Jedności Narodowej – w latach 1945–2007[5]
  • aleja Papieża Jana Pawła II – od 2007[5]

Układ drogowy[edytuj | edytuj kod]

Ulica łączy się z następującymi drogami publicznymi:

Drogi powiązane[1]
Powiązanie Droga
skrzyżowanie, początek ulicy plac Żołnierza Polskiego
skrzyżowanie plac Lotników
skrzyżowanie plac Grunwaldzki
skrzyżowanie ulica Mazurska
skrzyżowanie ulica Wielkopolska
skrzyżowanie ulica Niedziałkowskiego
skrzyżowanie, koniec ulicy plac Armii Krajowej
  • ulica Felczaka

Ulica położona jest na działkach ewidencyjnych o łącznej powierzchni 36 073 m², a łączna długość dróg przypisanych do ulicy wynosi 1172 m[1].

Drogi i działki ewidencyjne
Droga Długość[1] Działka[1] Powierzchnia[1]
droga powiatowa od pl. Żołnierza Polskiego do ul. Felczaka[1] 99 m 11/2 4811 m²
207 m 16/1 10 059 m²
670 m 3 13 331 m²
196 m 20 7872 m²
1172 m razem 36 073 m²

Transport publiczny[edytuj | edytuj kod]

Według stanu z 13 lutego 2022 aleją Jana Pawła II kursują następujące linie autobusowe:

  • 70 (między placem Grunwaldzkim a placem Lotników; trasa zmieniona z powodu remontów)[31]
  • 87 (na całej długości alei; trasa tymczasowa)[32]
  • 90 (na całej długości alei; trasa zmieniona z powodu remontów)[33]

Wcześniej, według stanu z 22 września 2021, aleją Jana Pawła II kursowały następujące linie autobusowe[34]:

  • 70 (na całej długości alei)[34]
  • 90 (od placu Lotników do placu Grunwaldzkiego)[34]
  • 95 (od placu Lotników do placu Grunwaldzkiego)[34]

Zabudowa i zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]

Zabudowa i zagospodarowanie
Wylot alei do placu Żołnierza Polskiego
Plac Pawła Adamowicza
Aleja Fontann
Ciąg pieszo-rowerowy nocą
Klomby kwiatowe, na drugim planie gmach Urzędu Miasta Szczecin
Tablica z poprzednią nazwą ulicy (nieistniejąca)

Początkowy odcinek alei, od placu Żołnierza Polskiego do placu Lotników, zabudowany jest niemal w całości obiektami powojennymi (trzy pawilony handlowe, wieżowiec). Jedynie po prawej stronie tego odcinka zachowała się jedna kamienica o nr 2. Między placem Lotników a placem Grunwaldzkim po obu stronach ulicy znajduje się zwarta zabudowa, na którą składają się bloki ŚDM w stylu socrealistycznym wzniesione w latach 50. XX wieku[35] i kilka zachowanych przedwojennych kamienic[19]. Między placem Grunwaldzkim a ulicą Mazurską i między ulicą Mazurską a ulicą Wielkopolską przy alei (poza budynkiem komisariatu policji Szczecin Niebuszewo) stoją wyłącznie cztero- i pięciopiętrowe kamienice. Kolejny, krótki odcinek od ulicy Wielkopolskiej do ulicy Mieczysława Niedziałkowskiego ma nieco inny charakter zabudowań: po lewej stronie zlokalizowano basen przeciwpożarowy, a po prawej budynek rektoratu Uniwersytetu Szczecińskiego[5]. Końcowy odcinek alei między ulicą Mieczysława Niedziałkowskiego a ulicą Wacława Felczaka zabudowany jest z lewej strony modernistycznymi kamienicami, a z prawej kamienicami uzupełnionymi blokiem. Perspektywę ulicy od północy zamyka gmach Urzędu Miasta Szczecin[5][36][37], a od południa dwa wieżowce przy placu Żołnierza Polskiego[38].

Zagospodarowanie środkowej części alei różni się w zależności od odcinka. Między placem Żołnierza Polskiego a placem Lotników przestrzeń między jezdniami zajmuje plac Pawła Adamowicza. Od placu Lotników do placu Grunwaldzkiego część środkową zagospodarowano w formie promenady z pawilonami gastronomicznymi i fontannami, od których ta część alei otrzymała nazwę Alei Fontann[19]. Dominantą tego odcinka jest pomnik Marynarza przy wylocie alei do placu Grunwaldzkiego. Od placu Grunwaldzkiego do ulicy Wielkopolskiej środkową część tworzy ciąg pieszo-rowerowy. Środkowa część końcowego odcinka alei była zajmowana przez kwietniki i pomnik Gryfa Pomorskiego[36][39], lecz w związku z przebudową fragmentu alei także ona została zmieniona w ciąg pieszo-rowerowy[40][41].

Ochrona i zabytki[edytuj | edytuj kod]

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:

Obiekty zabytkowe
Obiekt, położenie Opis, forma ochrony Fotografia
strona wschodnia
kamienica
aleja Jana Pawła II 2 		gminna ewidencja zabytków[3]
blok ŚDM
aleja Jana Pawła II 5-10
ulica Mazurska 45-46a 		gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica
aleja Jana Pawła II 11 		rejestr zabytków
nr rej. 814 z 22 października 1976 r.[2]
kamienica
aleja Jana Pawła II 12
plac Grunwaldzki
ulica Piłsudskiego 		gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica
aleja Jana Pawła II 13
plac Grunwaldzki 		gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica
aleja Jana Pawła II 15 		gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica
aleja Jana Pawła II 16
ulica Mazurska 		gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica
aleja Jana Pawła II 17
ulica Mazurska 		gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica
aleja Jana Pawła II 18

ulica Mazurska

gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica
aleja Jana Pawła II 19 		gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica
aleja Jana Pawła II 22 		gminna ewidencja zabytków[3]
budynek szkolny
aleja Jana Pawła II 22a 		Rektorat Uniwersytetu Szczecińskiego

rejestr zabytków
nr rej. 119 z 18 marca 2003 r.[2]

kamienica
aleja Jana Pawła II 23 		gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica
aleja Jana Pawła II 27 		gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica
aleja Jana Pawła II 28 		gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica
aleja Jana Pawła II 29 		gminna ewidencja zabytków[3]
strona zachodnia
kamienica
aleja Jana Pawła II 31 		gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica
aleja Jana Pawła II 35 		gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica
aleja Jana Pawła II 36 		gminna ewidencja zabytków[3]
budynek biurowy
aleja Jana Pawła II 37-37a
ulica Mazurska 		Komisariat Policji Szczecin Niebuszewo

rejestr zabytków
nr rej. 388 z 15 kwietnia 2009 r.[2]

kamienica
aleja Jana Pawła II 38 		gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica
aleja Jana Pawła II 41
plac Grunwaldzki 		gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica
aleja Jana Pawła II 42
plac Grunwaldzki 		rejestr zabytków
nr rej. 862 z 3 listopada 1976 r.[2]
wnętrze apteki
aleja Jana Pawła II 42
plac Grunwaldzki 		rejestr zabytków
nr rej. 862 z 24 stycznia 1977 r.[2]
kamienica
aleja Jana Pawła II 43 		gminna ewidencja zabytków[3]
kamienica
aleja Jana Pawła II 45 		gminna ewidencja zabytków[3]
blok ŚDM
aleja Jana Pawła II 46-49b 		gminna ewidencja zabytków[3]

Baza TERYT[edytuj | edytuj kod]

Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC)[42]:

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W latach 1945–1950 plac Teatralny, od 1950 r. plac Żołnierza Polskiego.
  2. ↑ W latach 1864–1877 Westend Kirchplatz, a od 1945 r. plac Grunwaldzki.
  3. ↑ Od 1945 r. ulica Wielkopolska.
  4. ↑ Brak polskiej nazwy; plac pozostał w sferze projektów.
  5. ↑ Od 1945 r. Jasne Błonia.
  6. ↑ Brak polskiej nazwy; plac pozostał w sferze projektów.
  7. ↑ Dosłownie Gimnazjum im. Cesarza Wilhelma.
  8. ↑ Od 1945 r. ulica Mazurska.
  9. ↑ Dosłownie Urząd finansowy Szczecin-Północ.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g Portal Systemu Informacji Przestrzennej Miasta Szczecin [online], geoportal.szczecin.pl [dostęp 2021-08-15].
  2. ↑ a b c d e f Rejestr zabytków, Szczecin: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie [dostęp 2021-08-12] (pol.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w gminna ewidencja zabytków – wykaz zabytków nieruchomych, zgodnie z art. 22 ust. 5 ustawy z dnia 23.07.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami., Szczecin: Biuletyn Informacji Publicznej, 17 listopada 2020, s. 20 [dostęp 2021-08-12] (pol.).
  4. ↑ Złoty Szlak | Visit Szczecin [online], visitszczecin.eu [dostęp 2021-09-22] (pol.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j k Bogdana Kozińska, Papieża Jana Pawła II, aleja, [w:] Tadeusz Białecki (red.), Encyklopedia Szczecina., Szczecin: Szczecińskie Towarzystwo Kultury, 2015, s. 708–709, ISBN 83-7241-089-5, OCLC 248692694 [dostęp 2021-09-21] (pol.).
  6. ↑ a b c d e f g Magdalena Rzeszotarska-Pałka. Szczecińskie przedogródki z przełomu XIX i XX wieku. „Architektura. Czasopismo Techniczne”. 19, 109, 6A, s. 127-133, 2012. 
  7. ↑ Plany historyczne rozwoju przestrzennego Szczecina – 1880 r. | Biuro Planowania Przestrzennego Miasta [online], bppm.szczecin.pl [dostęp 2021-09-22].
  8. ↑ Budynek Rektoratu Uniwersytetu Szczecińskiego – Encyklopedia Pomorza Zachodniego – pomeranica.pl [online], encyklopedia.szczecin.pl [dostęp 2021-09-22].
  9. ↑ Janusz Ławrynowicz, Dariusz R. Janowski: Szczecińskie miejsca. Szczecin: Kurier-Press, 2005, s. 85. ISBN 978-83-942725-0-0.
  10. ↑ Wbito pierwszą łopatę pod Szpinakowy Pałac [online], wszczecinie.pl [dostęp 2021-09-22] (pol.).
  11. ↑ Andrzej Kraśnicki jr.: Jak zniszczono Szczecin. sedina.pl, 16 sierpnia 2004. [dostęp 2021-10-04].
  12. ↑ Paweł Bartnik, Jan Macholak, Kronika Szczecina 1945-2005. Z biegiem lat, z biegiem dni, Szczecin: Wydawnictwo „Dokument” Oficyna Archiwum Państwowego w Szczecinie, 2005, s. 14 (pol.).
  13. ↑ Beata Afeltowicz, Piotr Zaremba jako „onomasta”, „przestrzeń i forma”, 22 (3), 2014, s. 134, ISSN 1895-3247 (pol.).
  14. ↑ Gmach Urzędu Miasta Szczecin | Visit Szczecin [online], visitszczecin.eu [dostęp 2021-09-22] (pol.).
  15. ↑ Piotr Zaremba, Wspomnienia prezydenta Szczecina 1945-1950, Szczecin 1977, s. 117.
  16. ↑ Czesław Piskorski, Plan i informator miasta Szczecina, Szczecin: Polskie Pismo i Książka (pol.).
  17. ↑ a b Dzieje Szczecina 1945-1990. Szczecin: Wydawnictwo 13 Muz, 1998. ISBN 83-908898-0-3.
  18. ↑ a b Maria Łopuch. Śródmiejska Dzielnica Mieszkaniowa w Szczecinie. „Przegląd Zachodniopomorski. Rozprawy i Studia”. 1, 2011. 
  19. ↑ a b c Trasa VI Szczecin Paryżem Północy, [w:] Ryszard Kotla, Czas na Szczecin, wyd. 1, Szczecin: Zapol, 2020, s. 113, ISBN 978-83-8185-083-4, OCLC 1199629135 [dostęp 2021-09-21] (pol.).
  20. ↑ Rzeźba Marynarz Sternik (Szczecin) – Encyklopedia Pomorza Zachodniego – pomeranica.pl [online], pomeranica.pl [dostęp 2021-09-22].
  21. ↑ Tajemnice dwóch pomników. Od Kolejarza do Marynarza [online], wszczecinie.pl [dostęp 2021-09-22] (pol.).
  22. ↑ Uchwała w sprawie nadania ulicy nazwy Papieża Jana Pawła II [online], bip.um.szczecin.pl [dostęp 2021-09-21].
  23. ↑ Bartłomiejka w rozsypce [online], Głos Szczeciński, 20 kwietnia 2006 [dostęp 2021-09-22] (pol.).
  24. ↑ Wypięknieje jedna z głównych ulic Szczecina [online], wszczecinie.pl [dostęp 2021-09-22] (pol.).
  25. ↑ Aleja Jana Pawła II ma nowe przedogródki [online], Wiadomości Szczecin, 24 października 2016 [dostęp 2021-09-22] (pol.).
  26. ↑ Tomasz Kuczyński: Al. Jana Pawła II w Szczecinie do przebudowy. Co się zmieni? [ZDJĘCIA]. gs24.pl, 2020-02-06. [dostęp 2020-02-07].
  27. ↑ Szczecin: Postępuje przebudowa al. Jana Pawła II [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2021-09-23] (pol.).
  28. ↑ Remont alei Jana Pawła II w Szczecinie. Na jakim etapie są prace? [online], infoludek [dostęp 2021-09-23] (pol.).
  29. ↑ Szczecin otwiera aleję Jana Pawła II [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2022-05-22] (pol.).
  30. ↑ Andrzej Kraśnicki jr., Al. Papieża Jana Pawła II w końcu otwarta dla ruchu. Na pieszym szlaku jest jednak poważna niedogodność [online], Gazeta Wyborcza Szczecin, 1 kwietnia 2022 [dostęp 2022-05-22] (pol.).
  31. ↑ ZDiTM Szczecin, Informacje o linii 70 [online], ZDiTM Szczecin [dostęp 2022-02-13] (pol.).
  32. ↑ ZDiTM Szczecin, Informacje o linii 87 [online], ZDiTM Szczecin [dostęp 2022-02-13] (pol.).
  33. ↑ ZDiTM Szczecin, Informacje o linii 90 [online], ZDiTM Szczecin [dostęp 2022-02-13] (pol.).
  34. ↑ a b c d Schematy sieci [online], ZDiTM Szczecin [dostęp 2021-09-22] (pol.).
  35. ↑ Maria Łopuch. Śródmiejska Dzielnica Mieszkaniowa w Szczecinie. „Przegląd Zachodniopomorski. Rozprawy i Studia”. 1, 2011. 
  36. ↑ a b Trasa VII Między gwiazdami a różami, [w:] Ryszard Kotla, Czas na Szczecin, wyd. 1, Szczecin: Zapol, 2020, s. 122–123, ISBN 978-83-8185-083-4, OCLC 1199629135.
  37. ↑ Klara Czyńska, Zabudowa wysoka a harmonijne kształtowanie krajobrazu miejskiego, „przestrzeń i forma”, 13, 2010, s. 271, ISSN 1895-3247 (pol.).
  38. ↑ To miało być szczecińskie „city”. Jest architektoniczny chaos. Co się wkrótce zmieni? [online], wszczecinie.pl [dostęp 2021-09-21] (pol.).
  39. ↑ Pomnik w centrum Szczecina odsłonił swoje nieznane oblicze. Bujne krzewy skrywały tajemnicę sprzed lat [ZDJĘCIA] [online], szczecin.se.pl [dostęp 2021-09-21].
  40. ↑ Kasia, Remont nawierzchni alei Jana Pawła II trwa. Już widać pierwsze efekty. [online] [dostęp 2021-09-21] (pol.).
  41. ↑ Szczecin: Postępuje przebudowa al. Jana Pawła II [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2021-09-21] (pol.).
  42. ↑ Główny Urząd Statystyczny [online], eteryt.stat.gov.pl [dostęp 2021-09-21].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Główne ulice i place w Szczecinie
Główne arterie komunikacyjne
Główne place
Główne ulice i place Starego Miasta

Herb Szczecin

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleja_Papieża_Jana_Pawła_II_w_Szczecinie&oldid=72853640”