Aleksander I Karadziordziewić
Król Serbów, Chorwatów i Słoweńców | |
Okres | |
---|---|
Poprzednik | |
Król Jugosławii | |
Okres | |
Następca | |
Dane biograficzne | |
Dynastia | |
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci | |
Przyczyna śmierci |
postrzelenie |
Miejsce spoczynku |
Cerkiew św. Jerzego, Topola |
Ojciec | |
Matka | |
Żona | |
Dzieci | |
Odznaczenia | |
Aleksander I Karadziordziewić, (serb. Александар I Карађорђевић; ur. 16 grudnia 1888 w Cetynii, zm. 9 października 1934 w Marsylii) – ostatni władca Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (1921–1929), następnie król Jugosławii (1929–1934), sprawujący władzę w sposób dyktatorski. Zamordowany w czasie oficjalnej wizyty we Francji z inspiracji chorwackich separatystów[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem Piotra I Karadziordziewicia i Zorki, księżniczki czarnogórskiej. Dzieciństwo spędził razem z ojcem na wygnaniu w Genewie, następnie od 1899 przebywał w Sankt Petersburgu, gdzie służył w carskim korpusie paziów[2]. W latach 1914–1918 z nadania ojca pełnił urząd regenta, a w latach 1912–1918 kierował armią serbską jako naczelny wódz.
W pierwszych latach swego panowania był królem Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (1921–1929). Aby wzmocnić jedność państwa, zmienił jego nazwę i 3 października 1929 roku proklamował powstanie nowego państwa o nazwie Jugosławia[3]. Zmianie uległa nie tylko nazwa państwa, ale również jego podział administracyjny, zniesiono dotychczasowy podział na departamenty (serb.-chorw. oblasti) a wprowadzono 9 banowin[4]. Na arenie międzynarodowej prowadził politykę profrancuską. Kraj razem z Rumunią i Czechosłowacją tworzył wymierzoną w węgierski rewizjonizm małą Ententę. Wprowadził reformy w sądownictwie, szkolnictwie i kalendarzu, dążące do ujednolicenia nowego państwa. Konstytucja z 3 września 1931 roku legalizowała jego rządy[3]. Aleksander był zwolennikiem silnej władzy centralnej oraz przeciwnikiem separatyzmu chorwackiego, choć starał się zachowywać dobre stosunki z Chorwatami. Król usiłował też zawrzeć porozumienie z Bułgarią. Pomimo metod autorytarnych jego rządy spotykały się z poparciem znacznej części społeczeństwa Jugosławii[3]. Niemniej, likwidacja rządów parlamentarnych (rozwiązanie Skupsztiny), rozwiązanie partii politycznych i ścisła cenzura spowodowały opór społeczny, demonstrowany głównie pod hasłem: Precz z dyktaturą![5]. Zginął zamordowany we Francji przez Włada Czernozemskiego, wskutek zamachu Wewnętrznej Macedońskiej Organizacji Rewolucyjnej (VMRO) i chorwackich ustaszy (operacja „Miecz teutoński”[6]). Pochowany w cerkwi św. Jerzego w Topoli.
Po jego śmierci rządy w imieniu nieletniego syna Aleksandra, Piotra objął regent, książę Paweł Karadziordziewić.
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Serbskie/jugosłowiańskie
- Wielki Mistrz Orderu Świętego Księcia Łazarza
- Wielki Mistrz Orderu Gwiazdy Jerzego Czarnego
- Wielki Mistrz Orderu Orła Białego
- Wielki Mistrz Orderu Korony Jugosłowiańskiej
- Wielki Mistrz Orderu Świętego Sawy
- Złoty Medal za Waleczności im. Milosa Obilicia
- Medal Pamiątkowy Wojny Serbsko-Bułgarskiej 1913
- Medal Pamiątkowy Kampanii Albańskiej 1920
- Zagraniczne
- Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia)
- Krzyż Wojenny (Belgia)
- Order Świętych Cyryla i Metodego (Bułgaria)
- Krzyż Wielki Orderu Świętego Aleksandra (Bułgaria)
- Krzyż Wielki Orderu Daniły I (Czarnogóra)
- Order Świętego Piotra (Czarnogóra)
- Order Lwa Białego I klasy (Czechosłowacja)
- Krzyż Wojenny Czechosłowacki (1914–1918)
- Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
- Medal Wojskowy (Francja)
- Krzyż Wojenny ze srebrną palmą (Francja)
- Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja)
- Krzyż Wojenny 1914-1918 (Grecja)
- Order Medżydów I klasy (Imperium Osmańskie)
- Order Osmana I klasy (Imperium Osmańskie)
- Medal Niepodległości (Imperium Osmańskie)
- Krzyż Wielki Orderu Słońca Peru
- Order Orła Białego (1921, Polska)[7]
- Krzyż Wielki Orderu Virtuti Militari (1923, Polska)
- Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (Polska)
- Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Chrystusa (Portugalia)
- Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Avis (Portugalia)
- Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)
- Wstęga Trzech Orderów (1893, Portugalia)[8]
- Order Świętego Andrzeja Apostoła (Imperium Rosyjskie)
- Order Świętego Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie)
- Cesarski i Królewski Order Orła Białego (Imperium Rosyjskie)
- Order Świętego Jerzego I klasy (Imperium Rosyjskie)
- Order Świętej Anny I klasy (Imperium Rosyjskie))
- Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława I klasy (Imperium Rosyjskie)
- Order Michała Walecznego I klasy (Rumunia)
- Krzyż Wielki Orderu Korony (Rumunia)
- Wielka Wstęga Orderu Słonia Białego (Syjam)
- Łańcuch Orderu Grobu Świętego w Jerozolimie (Watykan)
- Honorowy Rycerz Krzyża Wielkiego Orderu Łaźni (Wielka Brytania)
- Honorowy Rycerz Krzyża Wielkiego Królewskiego Orderu Wiktoriańskiego (Wielka Brytania)
- Medal Koronacyjny Króla Jerzego V (Wielka Brytania)
- Order Annuncjaty (Królestwo Włoch)
- Krzyż Wielki Orderu Świętych Maurycego i Łazarza (Królestwo Włoch)
- Krzyż Wielki Orderu Korony (Królestwo Włoch)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Axelrod i Phillips 2000 ↓, s. 31–32.
- ↑ Axelrod i Phillips 2000 ↓, s. 31.
- ↑ a b c Axelrod i Phillips 2000 ↓, s. 32.
- ↑ Felczak i Wasilewski 1985 ↓, s. 448.
- ↑ Felczak i Wasilewski 1985 ↓, s. 448–449.
- ↑ Zabił króla i ministra – rozszarpał go tłum. wp.pl, 15 września 2011.
- ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008, Marta Męclewska (oprac.), Warszawa: Arx Regia Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego, 2008, s. 296, ISBN 978-83-7022-178-2, OCLC 751245817 .
- ↑ Humberto Nuno de Oliveira. Subsídio para a história das relações bilaterais entre Portugal e a Sérvia. „Lusíada. História”. v. 2, n. 7 (2010). s. 449. ISSN 0873-1330. (port.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Alan Axelrod, Charles Phillips: Władcy tyrani dyktatorzy. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo POLITEJA, 2000. ISBN 83-7227-478-9.
- Wacław Felczak, Tadeusz Wasilewski: Historia Jugosławii. Wyd. 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1985. ISBN 83-04-01638-9.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Cudzoziemcy odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Cudzoziemcy odznaczeni Orderem Orła Białego (II Rzeczpospolita)
- Cudzoziemcy odznaczeni Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Karadziordziewicie
- Ludzie urodzeni w Cetynii
- Odznaczeni Królewskim Orderem Wiktoriańskim
- Odznaczeni Krzyżem Wielkim Legii Honorowej
- Odznaczeni Krzyżem Wojennym (Belgia)
- Odznaczeni Krzyżem Wojennym (Francja)
- Odznaczeni Krzyżem Wojennym (Grecja)
- Odznaczeni Krzyżem Wojennym Czechosłowackim (1914–1918)
- Odznaczeni Medalem Waleczności (Serbia)
- Odznaczeni Medalem Wojskowym (Francja)
- Odznaczeni Orderem Annuncjaty
- Odznaczeni Orderem Avis (Portugalia)
- Odznaczeni Orderem Chrystusa (Portugalia)
- Odznaczeni Orderem Daniły I
- Odznaczeni Orderem Grobu Świętego
- Odznaczeni Orderem Gwiazdy Jerzego Czarnego
- Odznaczeni Orderem Korony Jugosłowiańskiej
- Odznaczeni Orderem Korony Rumunii
- Odznaczeni Orderem Korony Włoch
- Odznaczeni Orderem Leopolda (Belgia)
- Odznaczeni Orderem Lwa Białego
- Odznaczeni Orderem Łaźni
- Odznaczeni Orderem Medżydów
- Odznaczeni Orderem Michała Walecznego
- Odznaczeni Orderem Orła Białego (Imperium Rosyjskie)
- Odznaczeni Orderem Orła Białego (Serbia)
- Odznaczeni Orderem Osmana
- Odznaczeni Orderem Słonia Białego
- Odznaczeni Orderem Słońca Peru
- Odznaczeni Orderem św. Sawy
- Odznaczeni Orderem Świętego Aleksandra
- Odznaczeni Orderem Świętego Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie)
- Odznaczeni Orderem Świętego Andrzeja (Imperium Rosyjskie)
- Odznaczeni Orderem Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)
- Odznaczeni Orderem Świętego Księcia Łazarza
- Odznaczeni Orderem Świętego Piotra
- Odznaczeni Orderem Świętego Stanisława (Imperium Rosyjskie)
- Odznaczeni Orderem Świętej Anny
- Odznaczeni Orderem Świętych Cyryla i Metodego
- Odznaczeni Orderem Świętych Maurycego i Łazarza
- Odznaczeni Orderem Zbawiciela
- Odznaczeni Wstęgą Trzech Orderów
- Regenci
- Władcy Serbii i Jugosławii
- Zamordowani monarchowie
- Urodzeni w 1888
- Zmarli w 1934
- Ofiary zabójstw we Francji