Aleksander I Karadziordziewić

Aleksander I

Jego Królewska Mość Król Jugosławii
Król Serbów, Chorwatów i Słoweńców
Okres	od 16 sierpnia 1921 do 3 października 1929
Poprzednik	Piotr I Karadziordziewić
Król Jugosławii
Okres	od 16 sierpnia 1921 do 9 października 1934
Następca	Piotr II Karadziordziewić
Dane biograficzne
Dynastia	Karadziordziewiciowie
Data i miejsce urodzenia	16 grudnia 1888 Cetynia
Data i miejsce śmierci	9 października 1934 Marsylia
Przyczyna śmierci	postrzelenie
Miejsce spoczynku	Cerkiew św. Jerzego, Topola
Ojciec	Piotr I Karadziordziewić
Matka	Zorka Czarnogórska
Żona	Maria Rumuńska
Odznaczenia

Fragment kroniki filmowej przedstawiającej zamach, 1934 (ang.)

Aleksander I Karadziordziewić, (serb. Александар I Карађорђевић), (ur. 16 grudnia 1888 w Cetynii, zm. 9 października 1934 w Marsylii) – ostatni władca Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (1921–1929), następnie król Jugosławii (1929–1934), sprawujący władzę w sposób dyktatorski. Zamordowany w czasie oficjalnej wizyty we Francji z inspiracji chorwackich separatystów.

Życiorys

Był synem Piotra I Karadziordziewicia i Zorki, księżniczki czarnogórskiej. Dzieciństwo spędził razem z ojcem na wygnaniu w Genewie, następnie od 1899 przebywał w Sankt Petersburgu, gdzie służył w carskim korpusie paziów. W latach 1914–1918 z nominacji ojca pełnił urząd regenta, a w latach 1912–1918 kierował armią serbską jako naczelny wódz.

W pierwszych latach swego panowania był królem Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (1921–1929). Aby wzmocnić jedność państwa, zmienił jego nazwę i 3 października 1929 roku proklamował powstanie nowego państwa o nazwie Jugosławia. Zmianie uległa nie tylko nazwa państwa ale również jego podział administracyjny, zniesiono dotychczasowy podział na departamenty (oblasti) a wprowadzono 9 banowin z banem na czele. Prowadził rządy dyktatorskie i politykę profrancuską. Przeprowadził reformy w sądownictwie, szkolnictwie i zmiany w kalendarzu mające służyć pogłębić jednorodność państwa. Konstytucja z 3 września 1931 roku legalizowała jego rządy. Aleksander I Karadziordziewić był zwolennikiem silnej władzy centralnej, a przeciwnikiem separatyzmu chorwackiego, chociaż starał się mieć dobre stosunki z Chorwacją. Król usiłował też zawrzeć porozumienie z Bułgarią. Pomimo sprawowania władzy silnej ręki, jego rządy spotkały się z poparciem znacznej części społeczeństwa Jugosławii. Niemniej, likwidacja rządów parlamentarnych (rozwiązanie Skupsztiny), rozwiązanie partii politycznych i ścisła cenzura spowodowały opór społeczny, demonstrowany głównie pod hasłem: Precz z dyktaturą!. Został zamordowany w czasie wizyty we Francji przez Włada Czernozemskiego, w zamachu dokonanym przez Wewnętrzną Macedońską Organizacją Rewolucyjną (VMRO) i ustaszy (operacja „Miecz teutoński”). Pochowany w cerkwi św. Jerzego w Topoli.

W momencie śmierci Aleksandra I jego syn, Piotr II Karadziordziewić, był nieletni, dlatego rządy w jego imieniu do marca 1941 sprawował jako regent książę Paweł Karadziordziewić.

Odznaczenia

• Wielki Mistrz Order Korony Jugosłowiańskiej
• Wielki Mistrz Orderu Gwiazdy Jerzego Czarnego (Jugosławia)
• Wielki Mistrz Orderu Białego Orła (Serbia)
• Wielki Mistrz Orderu Krzyża Takowa (Serbia)
• Wielki Mistrz Orderu św. Sawy (Jugosławia)
• Złoty Medal za Odwagę 1912 (Serbia)
• Złoty Medal za Odwagę im. Milosa Obilicia (Serbia)
• Medal Pamiątkowy za II wojnę bałkańską (Serbia)
• Medal Pamiątkowy za Kampanię albańską 1920 (Serbia)
• Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia)
• Krzyż Wojenny (Belgia)
• Order Świętych Cyryla i Metodego (Bułgaria)
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Aleksandra (Bułgaria)
• Krzyż Wielki Orderu Daniły I (Czarnogóra)
• Order Świętego Piotra (Czarnogóra)
• Order Lwa Białego I klasy (Czechosłowacja)
• Krzyż Wojenny Czechosłowacki (1914-1918)
• Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
• Medal Wojskowy (Francja)
• Krzyż Wojenny ze srebrną palmą (Francja)
• Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja)
• Krzyż Wojenny 1914-1918 (Grecja)
• Order Medżydów I klasy (Imperium Osmańskie)
• Order Osmana I klasy (Imperium Osmańskie)
• Medal Niepodległości (Imperium Osmańskie)
• Krzyż Wielki Orderu Słońca Peru
• Order Orła Białego (1921, Polska)
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (Polska)
• Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Chrystusa (Portugalia)
• Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Avis (Portugalia)
• Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)
• Wstęga Trzech Orderów (1893, Portugalia)
• Order Świętego Andrzeja Apostoła (Imperium Rosyjskie)
• Order Świętego Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie)
• Cesarski i Królewski Order Orła Białego (Imperium Rosyjskie)
• Order Świętego Jerzego I klasy (Imperium Rosyjskie)
• Order Świętej Anny I klasy (Imperium Rosyjskie))
• Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława I klasy (Imperium Rosyjskie)
• Order Michała Walecznego I klasy (Rumunia)
• Krzyż Wielki Orderu Korony (Rumunia)
• Wielka Wstęga Orderu Słonia Białego (Syjam)
• Łańcuch Orderu Grobu Świętego w Jerozolimie (Watykan)
• Honorowy Rycerz Krzyża Wielkiego Orderu Łaźni (Wielka Brytania)
• Honorowy Rycerz Krzyża Wielkiego Królewskiego Orderu Wiktoriańskiego (Wielka Brytania)
• Medal z okazji koronacji króla Jerzego V (Wielka Brytania)
• Order Annuncjaty (Królestwo Włoch)
• Krzyż Wielki Orderu Świętych Maurycego i Łazarza (Królestwo Włoch)
• Krzyż Wielki Orderu Korony (Królestwo Włoch)

Zobacz też

• Šestojanuarska diktatura

Bibliografia

• Alan Axelrod, Charles Phillips: Władcy tyrani dyktatorzy. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo POLITEJA, 2000. ISBN 83-7227-478-9.Sprawdź autora:1.
• Wacław Felczak, Tadeusz Wasilewski: Historia Jugosławii. Wyd. 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1985. ISBN 83-04-01638-9.Sprawdź autora:1.

Linki zewnętrzne

• Aleksander I – król Jugosławii odznaczony orderem Virtuti Militari