Aleksander Januszkiewicz

Aleksander Januszkiewicz

Data i miejsce urodzenia	17 lutego 1872 Zarudyńce, k. Niemirowa
Data i miejsce śmierci	24 grudnia 1955 Kalisz
Miejsce spoczynku	Cmentarz Miejski w Kaliszu
Zawód, zajęcie	lekarz
Narodowość	polska
Tytuł naukowy	profesor nauk medycznych
Alma Mater	Uniwersytet Kijowski
Uczelnia	Uniwersytet Wileński
Wydział	Lekarski
Stanowisko	przewodniczący Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego, rektor Uniwersytetu Wileńskiego, prezes Kaliskiego Towarzystwa Lekarskiego
Odznaczenia

Aleksander Januszkiewicz (ur. 17 lutego 1872 we wsi Zarudyńce (obecnie Зарудинці) k. Niemirowa, zm. 24 grudnia 1955 w Kaliszu) – polski lekarz, profesor nauk medycznych, przewodniczący Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego w latach 1923–1939, rektor Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie w latach 1930–1932. Ojciec Stanisława Januszkiewicza.

Życiorys

Był synem Mariana Januszkiewicza, ziemianina, i Walentyny z d. Regulskiej. Do roku 1893 uczęszczał do gimnazjum w Niemirowie, medycynę zaś studiował na Uniwersytecie Kijowskim w latach 1893–1899. Uzyskał dyplom cum eximia laude, a następnie specjalizował się (w zakresie interny) u prof. W.P. Obrazcowa (1899–1904 i 1906–1914) oraz u prof. anatomii patologicznej i bakteriologii, W.K. Wysokowicza (1899–1902), a także – już w Berlinie – u prof. E. von Leydena, K.A. Ewalda i G. Klemperera (1906). W 1900 ożenił się z Joanną Peszyńską.

Dwukrotnie służył w wojsku rosyjskim: w czasie wojny rosyjsko-japońskiej (1904–1905) i podczas I wojny światowej.

Od grudnia 1919 mieszkał w Warszawie – pracował jako wolontariusz w Klinice Chorób Wewnętrznych u prof. A. Gluzińskiego. W roku 1921 mianowany profesorem zwyczajnym diagnostyki i terapii ogólnej chorób wewnętrznych w Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie. W roku 1921 został prodziekanem, następnie dziekanem w latach 1921–1923 i rektorem 1930–1932. Zorganizował Wydział Lekarski i klinikę chorób wewnętrznych. W roku 1934 dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej mianowany profesorem zwyczajnym medycyny wewnętrznej. Służył konsultacjami medycznymi marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu. W okresie II wojny światowej był konsultantem w poliklinice i szpitalach w Wilnie.

W Kaliszu osiedlił się w 1945, gdzie pracował jako konsultant Ubezpieczalni Społecznej oraz Szpitala Przemysława II do 1948, kiedy przeszedł na emeryturę. W uznaniu zasług pochowany został w stroju rektorskim na Cmentarzu Miejskim w Kaliszu.

Zasługi i osiągnięcia naukowe

Rozprawa doktorska Aleksandra Januszkiewicza pt. Ob alkogolnom diurezie (1910) była zwieńczeniem badań nad wpływem alkoholu na układ sercowo-naczyniowy i nerki prowadzonych przez niego w latach 1907–1910 u prof. Laudenbacha w Kijowie.

Jest autorem 34 prac naukowych, m.in. Dusznica bolesna a zawał mięśnia sercowego (1933), Zawał mięśnia sercowego jako jednostka kliniczna (1938). Najważniejszą pracą było wydane w roku 1929 opracowanie pt. Nadciśnienie tętnicze, w którym Aleksander Januszkiewicz przedstawił krytycznie różne teorie etiopatogenezy i wprowadził do polskiej medycyny pojęcie choroby nadciśnieniowej (nadciśnienie pierwotne stałe). Praca ta ma przełomowe znacznie w Polsce, zmieniając dotychczasowe sposoby rozumowania i postępowania lekarskiego, a jej treści pozostają aktualne w wielu aspektach do dnia dzisiejszego.

W roku 1938 ogłosił naukowe podstawy leczenia uzdrowiskowego choroby nadciśnieniowej w oparciu o patronat nad uzdrowiskiem w Druskiennikach na Wileńszczyźnie.

Przyczynił się do reaktywowania Kaliskiego Towarzystwa Lekarskiego (1946) i pozostawał jego pierwszym powojennym prezesem do końca życia. We własnym mieszkaniu stworzył salkę na zebrania członków towarzystwa oraz bibliotekę, której podstawą był jego prywatny księgozbiór (obecnie w Głównej Bibliotece Lekarskiej w Warszawie).

Był członkiem honorowym wielu towarzystw lekarskich, od roku 1950 członkiem zwyczajnym Polskiej Akademii Umiejętności oraz członkiem kolegiów redakcyjnych: „Polskiego Archiwum Medycyny Wewnętrznej” (1924–1955) i „Nowin Lekarskich” (1927–1939).

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (8 listopada 1930)
• Złoty Krzyż Zasługi (1952)
• Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia (1938)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu św. Sawy (Jugosławia, 1932)
• Order św. Stanisława III klasy z Mieczami (Imperium Rosyjskie)
• Order św. Anny III klasy (Imperium Rosyjskie)

Upamiętnienie

W roku 1997 nowo wybudowanej przychodni rejonowej w Kaliszu nadano imię prof. Aleksandra Januszkiewicza, a jego osobę upamiętniono wmurowaną tablicą, którą ufundowało Kaliskie Towarzystwo Lekarskie.

Bibliografia

• H. Dusińska, Prof. dr med. Aleksander Januszkiewicz – życie i dzieło, [w:] „Zeszyt Naukowy Kaliskiego Towarzystwa Lekarskiego”, nr 3, 1984, s. 35–39.
• S. Lam (red.), Ilustrowana Encyklopedja Trzaski, Everta i Michalskiego, Księgarnia Trzaski, Everta i Michalskiego, Warszawa 1925–1938, tom 2, s. 719.
• Biogram, [w:] „Zeszyt Naukowy Kaliskiego Towarzystwa Lekarskiego”, nr 6, 2000, s. 66–70.