Aleksander Lesser

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Aleksander Lesser
Ilustracja
Autoportret w mundurze oficerskim
Data i miejsce urodzenia

13 maja 1814
Warszawa

Data i miejsce śmierci

13 marca 1884
Kraków

Narodowość

żydowska

Dziedzina sztuki

Malarstwo

Ważne dzieła

Wizerunki królów polskich

Pogrzeb pięciu poległych w 1861 w Warszawie. Obraz Aleksandra Lessera
Władysław II Jagiełło, rysunek Aleksandra Lessera z cyklu „Wizerunki królów polskich”
Grób Aleksandra Lessera na cmentarzu żydowskim na Woli w Warszawie

Aleksander Lesser (ur. 13 maja 1814 w Warszawie, zm. 13 marca[1] 1884 w Krakowie) – polski malarz i krytyk sztuki żydowskiego pochodzenia, specjalizujący się w obrazach o tematyce historycznej i współczesnej, członek Akademii Umiejętności w Krakowie, współzałożyciel Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się jako jedno z dwanaściorga dzieci kupca Lewiego (1791–1870) i Róży Loewenstein (1790–1840). Był żonaty z Julią Bergson (1839–1918), córką Ludwika Bergsona.

Rozpoczął naukę rysunku w Liceum Warszawskim pod kierownictwem Aleksandra Kokulara. Studiował malarstwo w latach 1830–1831 na Oddziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego u Antoniego Brodowskiego. Po zamknięciu Uniwersytetu po upadku Powstania Listopadowego studiował w Dreźnie w latach 1832–1835 na Akademii Sztuk Pięknych pod kierownictwem Moritza Retzscha i Karla Christiana Vogela von Vogelsteina. Od 8 lipca 1835 do 1846 studiował na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Monachium u Petera Corneliusa, Heinricha Hessa i Juliusa Schnorr von Carolsfelda[2][3].

Stał się jednym z twórców odmiany polskiego malarstwa historycznego, tzw. nurtu archeologicznego (mającego na celu przedstawienie całej historii Polski), który zaistniał jeszcze przed działalnością artystyczną Jana Matejki.

W życiu religijnym nie okazywał zainteresowania judaizmem, choć nie zerwał z nim związków całkowicie. Przeważnie nie szukał motywów malarskich w historii starożytnego Izraela (z wyjątkiem jednego namalowanego obrazu: Dawid dziękujący Bogu za zwycięstwo nad Goliatem). Nie okazywał również szczególnego zainteresowania życiem społeczności żydowskiej w Polsce ani kontaktami z kulturą Izraela.

Był jednym z autorów haseł oraz ilustracji do Encyklopedii Powszechnej Orgelbranda z lat 1859–1868. Jego nazwisko wymienione jest w I tomie z 1859 roku na liście twórców zawartości tej encyklopedii[4].

Po śmierci w 1884 w Krakowie został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 20, rząd 9)[5][6].

Działalność publicystyczna[edytuj | edytuj kod]

Lesser prowadził także działalność publicystyczną, zamieszczając artykuły w gazecie „Kłosy” oraz „Sprawozdaniach Towarzystwa Zachęty” (którego był współzałożycielem w 1860), gdzie zamieszczał m.in. kroniki artystyczne. Ponadto zajmował się ilustratorstwem, litografią i scenografią. Opracował m.in. ilustracje do dzieł Adama Mickiewicza i Antoniego Malczewskiego, niekiedy wykonując litografie dzięki współpracy z zakładem drukarskim Maksymiliana Fajansa. W dziedzinie scenografii jednym z jego sukcesów były projekty kostiumów do sztuki „Zbójcy” Friedricha Schillera, wystawionej 1868 w Teatrze Letnim, a także szkic dekoracji do dramatu Wincentego Rapackiego „Wit Stwosz”, wystawionego w Teatrze Wielkim w 1875.

Po roku 1870 zajął się również krytyką artystyczną, równolegle prowadząc badania nad sztuką dawną. W 1883 doprowadził do wydania Przewodnika do opisu dawnych pomników sztuki z dołączeniem XV tablic typów budownictwa, rzeźby i malarstwa, przez Delegację Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, której był wówczas przewodniczącym.

Dzieła[edytuj | edytuj kod]

Prace, które tworzył, opierał na poważnych studiach z dziejów Polski. Do najbardziej znanych obrazów należą:

Ponadto:

  • Kadłubek piszący kronikę w klasztorze
  • Młody Bolesław Krzywousty wyjeżdża do Morawii
  • Pożegnanie Henryka z Legnicy ze św. Jadwigą
  • Koronacja Leszka Białego
  • Hołd pruski
  • Wydobycie zwłok Wandy z Wisły
  • Ostatnie chwile Mikołaja Kopernika.

Lesser malował także obrazy z chrześcijańskimi motywami religijnymi, m.in. przedstawiające Wniebowstąpienie Chrystusa i świętą Magdalenę.

W uznaniu za Wizerunki królów polskich został mianowany członkiem Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, od króla szwedzkiego Karola XV otrzymał złoty medal z napisem Litteris et artibus („Naukom i sztukom”), a od króla saskiego Jana Wettyna – pierścień brylantowy.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Reychman podaje 7 marca.
  2. Wpis w Księdze immatrykulacyjnej Akademii Monachijskiej
  3. Aleksader Lesser w Encyklopedii YIVO
  4. „Encyklopedia Powszechna”, tom I, wyd. Samuel Orgelbrand, Warszawa, 1859.
  5. Grób Aleksandra Lessera w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
  6. Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7.
  7. Bartoszewicz 1861 ↓.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Julian Bartoszewicz: Wizerunki królów polskich. Warszawa: wydane nakładem Zakładu Artystyczno-Litograficznego A. Dzwonkowskiego i S-ki, 1861.
  • Mateusz Mieses: Z rodu żydowskiego. Zasłużone rodziny polskie krwi niegdyś żydowskiej, Wydawnictwo Wema, Warszawa, 1991.
  • Kazimierz Reychman: Szkice genealogiczne, Serja I. Warszawa: Hoesick F., 1936, s. 11–18, 121–125.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]