Aleksander Wilkoń
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
16 marca 2022 |
| Zawód, zajęcie |
językoznawca, slawista |
| Narodowość |
polska |
| Tytuł naukowy |
prof. dr hab. |
| Odznaczenia | |
 
| |
Aleksander Piotr Wilkoń (ur. 23 marca 1935 w Bogucicach k. Wieliczki[1][2], zm. 16 marca 2022 w Sosnowcu[3]) – polski językoznawca[1]. Do jego zainteresowań naukowo-badawczych należały: stylistyka, językoznawstwo polskie, filologia słowiańska, dzieje języka polskiego i kulturoznawstwo[4]. Jest autorem artykułów dotyczących polszczyzny Żeromskiego i onomastyki stylistycznej[5].
Syn Piotra i Karoliny. Jego ojciec był urzędnikiem kolejowym, członkiem Delegatury na Kraj okręgu tarnowskiego Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie i współtwórcą lokalnego ruchu oporu w okresie II wojny światowej. Przyrodnim bratem jego babki był polski wynalazca - samouk, Jan Szczepanik (1872-1926). Miał czworo rodzeństwa: Józefa (grafika, ilustratora książek), Stanisława (doktora nauk medycznych, dyrektora i ordynatora oddziału chorób wewnętrznych w Szpitalu im. Stefana Żeromskiego w Nowej Hucie), Jadwigę (po mężu Michalską; profesora nauk przyrodniczych - botaniki), Marię (inżyniera-chemika w Oświęcimiu) i Ludmiłę (po mężu Smęder; ekonomistkę, zastępcę dyrektora Okręgowego Oddziału Narodowego Banku Polskiego w Krakowie)[6][7][8][9].
Doktoryzował się na podstawie rozprawy z zakresu onomastyki literackiej: Nazewnictwo w twórczości Stefana Żeromskiego[5]. Habilitował się na Uniwersytecie Śląskim[10]. W 1992 r. otrzymał nominację profesorską[10].
Pracował na uniwersytecie w Nancy (1969–1972), na Sorbonie w Paryżu (1990–1994), w Instituto Universitario Orientale w Neapolu (od 1994 do 2005 roku), w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Tarnowie (2007-2018). Od 1980 r. był związany z Uniwersytetem Śląskim w Katowicach, gdzie pełnił kilka funkcji: dziekana Wydziału Filologicznego (1980–1981), kierownika Zakładu Współczesnego Języka Polskiego (1982–1989), dyrektora Instytutu Języka Polskiego (1986–1989)[11].
Był założycielem i redaktorem serii naukowej „Język artystyczny”. Został uhonorowany licznymi nagrodami i odznaczeniami (m.in. Krzyżem Kawalerskim i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski)[4]. W 2010 roku otrzymał tytuł Honorowego Profesora Uniwersytetu Śląskiego[4].
Pochowany w Sosnowcu na cmentarzu parafialnym przy alei Mireckiego[12]
Wybrana twórczość[edytuj | edytuj kod]
- Nazewnictwo w utworach Stefana Żeromskiego. Wrocław 1970.
- Historia literatury polskiej w zarysie, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978
- Dejiny poľskej literatury. Red. M. Stępień, A. Wilkoń. Tłum. Ján Sedlák. Bratislava 1987, s. 5–26.
- Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny. Wyd. 1. Katowice 1987. Wyd. 2. Katowice 2000.
- Język artystyczny. Studia i szkice. Katowice 1999.
- Spójność i struktura tekstu: wstęp do lingwistyki tekstu. Kraków 2000.
- Trwanie a zmiana w języku. „LingVaria” 2010, nr 2, s. 69–74.
- Tradycja w języku. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linquistica” VI: Dialog z tradycją. Cz. 1. Kraków 2011, s. 5–11.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b AUT - Úplné zobrazení záznamu [online], aleph.nkp.cz [dostęp 2020-01-23].
- ↑ Złota Księga Nauki Polskiej. Naukowcy Zjednoczonej Europy (redaktor naczelny Krzysztof Pikoń), Gliwice 2006, s. 900.
- ↑ Zmarł profesor Aleksander Wilkoń. Tarnów - Polski Biegun Ciepła. [dostęp 2022-03-17]. (pol.).
- ↑ a b c Jubileusz 60-lecia pracy naukowo-dydaktycznej prof. Aleksandra Wilkonia – Uniwersytet Śląski [online], us.edu.pl [dostęp 2020-01-23] (pol.).
- ↑ a b Biuletyn Polonistyczny. biuletynpolonistyczny.pl. [dostęp 2020-01-23].
- ↑ ''Józef Wilkoń: Pamiętam pastwisko czarne od ludzi. To byli Żydzi z okolic'' [online], "Gazeta Wyborcza" - "Wysokie Obcasy", 5 kwietnia 2022 [dostęp 2023-12-11] (pol.).
- ↑ Jubileusz 60-lecia pracy naukowo-dydaktycznej prof. Aleksandra Wilkonia [online], pwsztar.edu.pl, 14 stycznia 2019 [dostęp 2023-12-11] (pol.).
- ↑ Ludmiła Smęder [online], "Dziennik Polski" Kraków / nekrologi.net, marzec 2012 [dostęp 2023-12-11] (pol.).
- ↑ Stanisław Wilkoń [online], "Dziennik Polski" Kraków / nekrologi.net, październik 2012 [dostęp 2023-12-11] (pol.).
- ↑ a b Prof. dr hab. Aleksander Wilkoń, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2020-01-22].[martwy link]
- ↑ prof. zw. dr hab. Aleksander Wilkoń (ur. 1935) – Instytut Języka Polskiego [online], ijp.us.edu.pl [dostęp 2020-01-23].
- ↑ Krystyna Choińska, Małgorzata Pachowicz, Aleksander Wilkoń (1935–2022). Językoznawca, filolog, naukowiec, artysta… [online], Humanities and Cultural Studies 2022, Vol. 3, No. 1, 6 maja 2022 [dostęp 2023-07-30].