Aleksander Zdanowicz (historyk)

Aleksander Zdanowicz

Data i miejsce urodzenia	26 lutego 1805 Bielkiewicze nad Ptyczą, powiat ihumeński
Data i miejsce śmierci	17 maja 1868 Wilno
Zawód, zajęcie	historyk,filolog i pedagog

Rodzina Zdanowiczów (Wilno, ok. 1860 r.)

Aleksander Maria Zdanowicz (ur. 26 lutego 1805, Bielkiewicze nad Ptyczą, powiat ihumeński, zm. 17 maja 1868, Wilno (na Zarzeczu)) – polski historyk, filolog, pedagog i autor podręczników.

Życiorys

Urodził się w katolickiej rodzinie szlacheckiej Antoniego Zdanowicza w zaścianku Bielkiewicze nad rzeką Ptyczą w pobliżu miasta Ihumeń (obecnie Czerwień (Białoruś)) w guberni mińskiej. Miał dwóch braci i siostrę. Edukację rozpoczął w szkole parafialnej w Dudziczach. Uczył się sześć lat w bazyliańskiej szkole w Ladach, następnie był przez dwa lata preceptorem. W roku 1827 rozpoczął studia filologiczne na Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim, które ukończył w 1831 roku. Otrzymał stanowisko nauczyciela w Instytucie Szlacheckim w Wilnie. W latach 1834–1849 był przez 15 lat wykładowcą języka łacińskiego. Ok. 1840 ożenił się z nauczycielką Emilią Piasecką, która urodziła czworo dzieci: Ignacego, bliźnięta Teresę i Henryka oraz Michalinę. Od 1849 do 1863 był nauczycielem historii. W następstwie represji po powstaniu styczniowym utracił posadę nauczyciela. Syn Ignacy Zdanowicz (ur. 1841) za udział w powstaniu został powieszony 1 grudnia 1863 na Placu Łukiskim w Wilnie.

W 1859 został członkiem zwyczajnym Wileńskiej Komisji Archeologicznej.

Wydał jedenaście podręczników oraz opracował siedem skryptów jako rękopisy. Przetłumaczył z języka rosyjskiego trzy obszerne monografie historyczne Ivana Kajdanova (1782–1843). Pracował w redakcji Kuryjera Wileńskiego, gdzie współpracował z Antonim Odyńcem, oraz był jednym z redaktorów Słownika języka polskiego. Napisał biografię generała Mariana Langewicza, który w marcu 1863 ogłosił się dyktatorem powstania styczniowego.

Do nauki historii polskiej zastosował mnemotechniczną „metodę polską“ Antoniego Jaźwińskiego opisaną w dziele Tablica chronograficzna, podług metody Jaźwinskiego... wydanej w Wilnie w 1845 .

Publikacje

• Dykcyjonarzyk francuzki z krótką informacyją wymawiania i rozmowami. Wilno 1829 i 1832.
• Grammatyka francuzka dla dzieci. Wilno 1830, 1839 i 1844.
• Abecadło albo elementarz francuzki dla dzieci. Wilno 1830 i 1840.
• Wypisy francuzkie dla dzieci, poczynających naukę tego języka. (dziewięć wydań od 1831 do 1859)
• Tablice regularnych koniugacyi łacińskich. Wilno 1837.
• Tablica chronograficzna, podług metody Jaźwinskiego, obejmująca wykład nowej metody uczenia chronologii, jako też spis cesarzów i królów, w tablicy chronograficznej zawartych od N. C. do dnia dzisiejszego. Wilno 1845.
• Rys chronologiczno-historyczny państw nowożytnych od V wieku do dziś dnia, z kilku mappami i genealogijami, tudzież zbiorem pytań dla poczynających. Wilno 1844, 1853 i 1861.
• Objaśnienie chronologicznej tablicy, obejmującej porządek następstwa cesarzów i królów w XX narodach, od początku ery chrześcijańskej do dnia obecnego. Wilno 1837.
• Szkic historyi polskiej dla dzieci z chromolitografijami. Wilno 1857, 1859 i 1862.
• Szkic historyi powszechnej. Wilno 1861.
• Historyja powszechna dla szkolnej młodzieży. (2 tomy), Wilno 1861 i Warszawa 1871.
• Dziesięć dni dyktatury. Wspomnienie z lat ubiegłych. Gorlice 1901.

Przekłady z języka rosyjskiego

• Historyja powszechna krótko zebrana przez Kajdanowa. (3 tomy), Wilno 1845.
• Historyja średnich wieków. Wilno 1845.
• Historyja nowych wieków. Wilno 1846.

Rękopisy i skrypty

• Historyja literatury polskiej dla młodzieży żeńskiej.
• Geografija dawnej Polski ze szczególnym względem na jej stronę historyczna i malowniczą.
• O organizacyi rządu, starożytnej Polski.
• Kosmografija dla pensyi żeńskich.
• Przegląd systematyczny całego obszaru wiedzy ludzkiej.
• Nauka praktyczna języka łacińskiego dla dzieci.
• Panowanie Stanisława Poniatowskiego, podług najnowszych źródeł, dla młodzieży.

Bibliografia

• Encyklopedia Powszechna. tom 28, Warszawa 1868, s. 423–426.
• Stanisław Kościałkowski: Aleksander Zdanowicz 1805–1868. Zarys biograficzny. Wilno 1918.
• Saturnin Sikorski: Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana, tom XXXI-XXXII, (Instygator-Joel Manuel). Warszawa: Drukarnia Aleksandra Tadeusza Jezierskiego, 1903, s. 783–784.

Linki zewnętrzne

• Publikacje Aleksandra Zdanowicza w bibliotece Polona
• Zdanowicz, Aleksander (1805–1868) w katalogu Biblioteki Narodowej
• Aleksander Zdanowicz na stronie Instytutu de Republica