Aleksandrów (gmina w województwie lubelskim 1867–1954)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Aleksandrów
gmina wiejska
1867–1954[1]
Państwo

 Polska

Województwo

1919–39: lubelskie (II RP)
1945–54: lubelskie

Powiat

biłgorajski

Siedziba

(Aleksandrów)
Józefów

Szczegółowy podział administracyjny (1952)
Liczba gromad

13

Położenie na mapie powiatu
Położenie na mapie powiatu
50°29′00,42″N 23°02′59,96″E/50,483450 23,049989

Aleksandrów – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 18671954[2] w powiecie biłgorajskim kolejnych jednostek administracyjnych Lubelszczyzny. Siedzibą władz gminy był początkowo Aleksandrów, a następnie przez długi czas Józefów[3][4].

Gmina Aleksandrów została utworzona w carskiej reformie administracyjnej 1867 roku jako jedna z 14 gmin powiatu biłgorajskiego guberni lubelskiej Królestwa Polskiego[5][6]. 13 stycznia (1 stycznia według kalendarza juliańskiego) 1870 do gminy Aleksandrów przyłączono Józefów, pozbawiony praw miejskich w ramach represji po Powstaniu Styczniowym[7]. Po podziale powiatu biłgorajskiego w związku z utworzeniem guberni chełmskiej w 1912 gmina Aleksandrów została włączona do powiatu janowskiego. Poprzedni podział administracyjny przywróciły okupacyjne władze austriackie po zajęciu Lubelszczyzny przez Austro-Węgry w 1915. Gmina miała nietypowy, bardzo rozczłonkowany kształt z trzema eksklawami na terenie powiatu zamojskiego – dwiema na obszarze gminy Krasnobród i jedną na obszarze gminy Zwierzyniec. Gmina nie obejmowała natomiast lasów wsi Aleksandrów, które leżały w gminie Tereszpol powiatu zamojskiego.

W 1918 gmina weszła w skład powiatu biłgorajskiego woj. lubelskiego II Rzeczypospolitej. Według stanu na 30 września 1921 gmina Aleksandrów obejmowała miejscowości Aleksandrów, Brzeziny, Florianka, Górecko Kościelne, Górecko Stare, Józefów, Józefów Poduchowny, Józefów-Posiołek, Majdan Kasztelański, Pardysówka i Tarnowola. Gmina liczyła 6.607 mieszkańców[8]. 1 kwietnia 1923 do gminy Aleksandrów włączono wsie Długi Kąt, Hamernia, Izbica, Siedliska i Stanisławów z gminy Majdan Sopocki, której pozostałą część włączono do powiatu tomaszowskiego[9]. 1 kwietnia 1927 włączono do gminy Aleksandrów wieś Margole z gminy Sól[10].

Podczas okupacji gmina należała do dystryktu lubelskiego Generalnego Gubernatorstwa. Po wyzwoleniu powołano do życia Radę Narodową w Aleksandrowie na mocy statutu z dnia 1 stycznia 1944 roku[11][12].

1 lipca 1952 gmina Aleksandrów składała się z 13 gromad: Aleksandrów cz. I, Aleksandrów cz. II, Aleksandrów cz. III, Aleksandrów cz. IV, Brzeziny, Długi Kąt, Górecko Stare, Hamernia, Józefów, Majdan Kasztelański, Pardysówka, Stanisławów i Tarnowola[13][14].

Gmina Aleksandrów została zniesiona 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[15]. Z jej obszaru utworzono gromady Aleksandrów, Górecko Stare, Józefów i Stanisławów. W ramach tej samej reformy do powiatu biłgorajskiego przyłączono gromady Majdan Nepryski, Borowina-Morgi i Górniki oraz obszary leśne wsi Aleksandrów z powiatu zamojskiego. 1 lipca 1960 zniesiono gromady Borowina-Morgi, Górecko Stare, Górniki, Majdan Nepryski i Stanisławów, a ich obszary włączono do gromady Józefów[16]. 31 grudnia 1961 do gromady Józefów włączono wieś Szopowe i stację kolejową Krasnobród (dziś Józefów Roztoczański) z gromady Bondyrz w powiecie zamojskim[17].

Po reaktywowaniu gmin 1 stycznia 1973 gminy Aleksandrów nie przywrócono, lecz cały jej dawny obszar włączono w skład nowo utworzonej gminy Józefów[18]. Dopiero 1 stycznia 1992 z zachodniej części gminy Józefów utworzono odrębną gminę Aleksandrów z siedzibą w Aleksandrowie[19].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. lubelskiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
  2. Do 28 września 1954
  3. Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
  4. Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
  5. Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
  6. Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)
  7. Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13) stycznia 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, str. 465)
  8. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom IV. Województwo lubelskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924, s.5
  9. Dz.U. z 1923 r. nr 28, poz. 170
  10. Dz.U. z 1927 r. nr 31, poz. 280
  11. Dz.U. z 1944 r. nr 14, poz. 74
  12. Akta gminy Aleksandrów – Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Kraśniku. [dostęp 2011-09-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
  13. Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
  14. Dz. Urz. WRN w Lublinie, Nr 3, poz. 7, 1953
  15. Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
  16. Podział administracyjny PRL (1960), Urząd Rady Ministrów, Biuro do Spraw Prezydiów Rad Narodowych
  17. Dz.U. z 1961 r. nr 54, poz. 304
  18. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
  19. Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497