Aleksandra Hutten-Czapska
 Aleksandra Hutten-Czapska (około 1884) | |
| Imię i nazwisko |
Aleksandra Joanna Maria Franciszka Fabianna Hutten-Czapska |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
18 listopada 1853 |
| Data i miejsce śmierci |
8 maja 1941 |
| Narodowość | |
| Język | |
| Dziedzina sztuki | |
| Gatunek | |
Aleksandra Joanna Maria Franciszka Fabianna[1] hrabina Hutten-Czapska[2], hrabina Romrod[3], primo voto Kolemin[4], secundo voto Bacheracht[4], pseud. Ary Ecilaw[2] (ur. 18 listopada 1853[1] w Warszawie[5][6], zm. 8 maja 1941[3] w Vevey[5]) – rosyjsko-szwajcarska arystokratka i prozaiczka polskiego pochodzenia.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Jej rodzicami byli: szambelan Imperium Rosyjskiego Adam Józef Erazm Hutten-Czapski i Marianna Rzewuska, hrabina Imperium Rosyjskiego[3]. Miała brata Adama i siostrę Henriettę[3]. Była katoliczką[3]. Wychowywała się w Paryżu[7]. Wyjechała z matką i siostrą do Sztokholmu w 1870 roku[7]. 21 lutego 1873 roku w rosyjskiej cerkwi w Vevey[8] poślubiła rosyjskiego ministra-rezydenta Aleksandra von Kolemine[3] (ur. 1844, zm. 1894[9]), którego poznała podczas podróży do Szwajcarii[7]. Ich jedyny syn Jurij urodził się 6 (18 kwietnia) 1874 roku[8] w Szwajcarii[9] (zm. 1958[10]). Para przeprowadziła się do Darmstadt[11], małżonkowie rozwiedli się w marcu 1884 roku[9].
Jej drugim mężem był wielki książę Hesji Ludwik IV, ich małżeństwo morganatyczne trwało od 30 kwietnia 1884 roku do 9 lipca tegoż roku[4] – zostało unieważnione[9] – sąd w Lipsku zatwierdził rozwód 19 grudnia 1884 roku[12]. Aleksandra otrzymała po mężu tytuł hrabiny Romrod[12] i dożywotnią rentę[12]. Na podstawie obszernego wywiadu z nią, w Lipsku ukazała się broszura pt. Frau Kolemine, w której została przedstawiona w dobrym świetle[9]. Jej kariera literacka nabrała rozpędu od 1884 roku[13]. W krótkim czasie jej książki osiągnęły liczbę pięciu bądź sześciu wydań[14]. Domyślano się, że pod pseudonimem Ary Ecilaw skrywa się kobieta[13][15] (podejrzewano także, że może to być wydawca Alphonse Lemerre[16]), która zna się na sekretach europejskich dworów[13], a język francuski nie jest jej mową ojczystą[17]. Jej kilka książek przełożono na język angielski: Rolanda (ang. Roland, or the Expiation of a Sin) oraz Le Roi de Thessalie (ang. The Romance of a German Court) opublikowało wydawnictwo Remington & Co. w 1886 roku[18]; alternatywne tłumaczenie Le Roi de Thessalie autorstwa N. T. Laylocka (ang. Her Royal Lover) ukazało się w Nowym Jorku w 1890 roku[19]. Le Roi de Thessalie przełożono także na język włoski (wł. Il re di Tessaglia)[6].
We wrześniu 1892 roku lub w maju 1893 roku poślubiła Wasilija Romanowicza Bacherachta (ur. 1851, zm. 1916[9]), sekretarza ambasady Imperium Rosyjskiego w Berlinie[3]; nie mieli dzieci, jednak Wasilij pozostawał w dobrych stosunkach z pasierbem Jurijem[10]. Pod koniec XIX wieku nie była już wspominana w prasie poza jednym wyjątkiem, kiedy to odwiedziła harem sułtana w Marrakeszu i wysłała prezenty jego żonom[9]. 22 lipca 1927 roku otrzymała obywatelstwo szwajcarskie poprzez naturalizację[20]. W ostatnich latach życia mieszkała w hotelu Trois Couronnes w Vevey. Zmarła 5[20] lub 8 maja 1941 roku w Vevey, została tamże pochowana obok ostatniego męża[20] na cmentarzu parafii św. Marcina[21] (zob. kościół św. Marcina w Vevey).
Prawdziwą tożsamość Ary Ecilaw rozszyfrował Tadeusz Sivert[22].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
- Roland[23] (kwiecień 1885[24], 8. wydań do 1888 roku[24]) – powieść z kluczem[9] o wydziedziczonym królewskim dziecku[9]
- Le Roi de Thessalie[13] – powieść z kluczem[9] m.in. o żonie rosyjskiego ambasadora na dworze Tesalii[13] oparta na historii dwóch małżeństw i rozwodów autorki[9] (listopad 1885[24])
- Une Altesse Impériale – powieść, apoteoza wielkiej księżnej Rosji[23], romans o Romanowach[4] (Alphonse Lemerre, 26 października 1886[25], sześć wydań w ciągu 10 lat od publikacji[9])
- La princesse Fifi – opowiadanie o rosyjskim życiu („Le Petit Journal”, marzec 1886)[25]
- Maël, Comtesse d'Arcq[26] – powieść wydarzeniu w społeczności Paryża[26] (kwiecień 1888[24])
- Officier bleu (Niebieski oficer[22]) – antycarska sztuka teatralna[27], krytykująca także policję rosyjską i francuską[28], zatrzymana przez cenzurę we Francji[26] (miała być wystawiona w Théâtre du Gymnase[28]), wystawiona w Belgii[29] (1888[9]; rękopis sztuki przechowywany w Archives nationales[28])
- Une Mission à la cour chérifienne – krótki dziennik podróży wydany pod pseudonimem A. de B (1901)[9]
-
Strona tytułowa Romance of a German court (1886) -
Strona tytułowa Une Altesse Impériale (1886) -
Strona tytułowa Le Roi de Thessalie (1886) -
Strona tytułowa Maël, Comtesse d'Arcq (1888)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Zygmunt Markiewicz, Tadeusz Sivert, Melpomena polska na paryskim bruku: teatralia polskie we Francji w XIX wieku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 311.
- ↑ a b Edmund Jankowski i inni, Słownik pseudonimów pisarzy polskich : XV w.-1970 r., t. 1 A-J, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich--Wydawn, 1994, s. 166, ISBN 83-04-04110-3, OCLC 33498332.
- ↑ a b c d e f g Bacheracht, Alexandrine Johanna Maria Fabiana von, [w:] Hessische Biografie [online], www.lagis-hessen.de [dostęp 2023-03-05].
- ↑ a b c d Edmund Jankowski (red.), Słownik pseudonimów pisarzy polskich / 4. A - Ż, Wrocław: Zakł. Narod. im. Ossolińskich, 1996, s. 107, ISBN 83-04-04110-3, OCLC 174205554 [dostęp 2023-03-05].
- ↑ a b Ary Ecilaw (1853-1941) [online], data.bnf.fr [dostęp 2023-03-05] (fr.).
- ↑ a b 74211686 [online], viaf.org [dostęp 2023-03-05].
- ↑ a b c Baran 2019 ↓, s. 91.
- ↑ a b Baran 2019 ↓, s. 92.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Marina Soroka, Diplomats’ Wives and the Foreign Ministry in Late Imperial Russia, in Four Portraits, „Aspasia”, 16 (1), 2022, DOI: 10.3167/asp.2022.160110, ISSN 1933-2890 [dostęp 2023-03-05] (ang.).
- ↑ a b Baran 2019 ↓, s. 128.
- ↑ Baran 2019 ↓, s. 95.
- ↑ a b c Baran 2019 ↓, s. 97.
- ↑ a b c d e Van De Velde 1891 ↓.
- ↑ Van De Velde 1891 ↓, s. 158.
- ↑ Baran 2019 ↓, s. 100.
- ↑ Robert Harrison, Catalogue of the London Library. St James's Square, London. Appendix, 1888, s. 349.
- ↑ Van De Velde 1889 ↓, s. 91.
- ↑ Contemporary Literature. Belles Lettres, „The Westminster Review. July and October 1886”, LXX, London: Trübner & Co., 1886, s. 293 (ang.).
- ↑ Her Royal Lover ... By Ary Ecilaw. Translated [from "Le Roi de Thessalie"] by Mrs. N.T. Laycock | WorldCat.org [online], www.worldcat.org [dostęp 2023-03-05] (ang.).
- ↑ a b c Baran 2019 ↓, s. 129.
- ↑ Kolemine, Alexandrine de [online], androom.home.xs4all.nl [dostęp 2023-03-05].
- ↑ a b ., „Ruch Literacki”, 1971, s. 325.
- ↑ a b Van De Velde 1891 ↓, s. 155.
- ↑ a b c d Baran 2019 ↓, s. 99.
- ↑ a b Baran 2019 ↓, s. 106.
- ↑ a b c Van De Velde 1889 ↓, s. 92.
- ↑ Tadeusz Kowzan, Wątki polskie w dramacie światowym, „Dialog”, 49, 2004, s. 166.
- ↑ a b c Dominika Porębska-Kwaśnik, "The Polish opera in comparison with the Great Opera in France, Germany and Italy: common and specific language (1882-1926)" [online] [dostęp 2023-03-05].
- ↑ Zygmunt Markiewicz, Tadeusz Sivert, Melpomena polska na paryskim bruku: teatralia polskie we Francji w XIX wieku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 310.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Hienrik Baran, Awantiury w żyzni i w prozie. Zagadki Ary Ecilaw, [w:] M. S. Nekli︠u︡dova i inni, Russkai︠a︡ avanti︠u︡ra : identichnosti, proekty, reprezentat︠s︡ii, Moskva 2019, s. 91, ISBN 978-5-85006-144-9, OCLC 1235412862 [dostęp 2023-03-05].
- M.S. Van De Velde, Cosmopolitan Recollections, t. I, London: Ward and Downey, 1889.
- M.S. Van De Velde, French fiction of to-day, t. II, London: Trischler and Company, 1891.