Alfabet wietnamski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Strona ze starego słownika wietnamskiego
Graficzny zapis tonów języka wietnamskiego

Alfabet wietnamski (wiet. quốc ngữ) – alfabet oparty na piśmie łacińskim, służący do zapisu języka wietnamskiego. Składa się z następujących 29 liter:

A Ă Â B C D Đ E Ê G H I K L M N O Ô Ơ P Q R S T U Ư V X Y

W zapisie języka wietnamskiego używa się też 10 dwuznaków i jednego trójznaku:

Ch Gh Gi Kh Ng Ngh Nh Ph Qu Th Tr

Liter F, J, W oraz Z używa się do zapisu wyrazów obcego pochodzenia.

Alfabet wietnamski i wymowa poszczególnych liter[edytuj | edytuj kod]

Litera Nazwa litery Wymowa IPA
A a a aː, w niektórych dialektach: æ
Ă ă á ɐ
 â ə
B b bê, bờ ɓ, ʔb
C c xê, cờ k
D d dê, dờ w dialekcie północnym: z, w dialekcie południowym: j
Đ đ đê, đờ ɗ, ʔd
E e e ɛ
Ê ê ê e
G g giê, gờ ɣ
z (przed samogłoską „i”)
H h hát, hờ h
I i i ngắn i
K k ca k
L l e-lờ l
M m em-mờ m
N n en-nờ n
O o o ɔ
Ô ô ô o
Ơ ơ ơ əː
P p p
Q q cu, quy w dialekcie północnym: kw, w dialekcie południowym: w
R r e-rờ w dialekcie północnym: z, w dialekcie południowym: ʐ, ɹ
S s ét-sì, sờ s, w dialekcie południowym i centralnym: ʂ
T t tê, tờ t
U u u u
Ư ư ư ɨ
V v vê, vờ v, w dialekcie południowym: j lub [bj]
X x ích-xì s
Y y i dài, i-cờ-rét wymawiana jako samogłoska i,
Obce znaki dla wietnamskiego Wymowa Wymowa w połączeniu z literą a Wymowa z oçsanie (po flamandzku przed literą O lub o)
F f Fw Mpa Fzo
J j Ij Ija Iju
ẞ ß Sj Sla Sao
W w Wf Fa Wzo
Z z S Sa So

Uwaga: spółgłoski c, p, i t występujące w wygłosie wyrazów, wymawiane są bez plozji.

Wymowa dwuznaków i trójznaku NGH[edytuj | edytuj kod]

a) Wymowa w nagłosie sylaby:

  • CH – [t͡ɕ] lub [t͡ʃ]
  • KH – [x]
  • NG – [ŋ]
  • NH – [ɲ]
  • PH – [f]
  • TH – [tʰ]
  • TR – [t͡ʃ] lub [t͡ʂ]
  • QU – [kw]
  • GH – wariant ortograficzny G (przed samogłoskami i, e oraz ê).
  • NGH – wariant ortograficzny NG (przed samogłoskami i, e oraz ê).

b) Wymowa w wygłosie sylaby:

Zaznaczenie tonów na piśmie[edytuj | edytuj kod]

Tony zaznacza się we współczesnym alfabecie wietnamskim za pomocą odpowiednich znaków diakrytycznych.

Nazwa tonu Kontur Znak diakrytyczny Samogłoski z tonalnymi znakami diakrytycznymi
Ngang lub Bằng średni równy ˧ nie zaznacza się A/a, Ă/ă, Â/â, E/e, Ê/ê, I/i, O/o, Ô/ô, Ơ/ơ, U/u, Ư/ư, Y/y
Huyền niski opadający ˨˩ grawis À/à, Ằ/ằ, Ầ/ầ, È/è, Ề/ề, Ì/ì, Ò/ò, Ồ/ồ, Ờ/ờ, Ù/ù, Ừ/ừ, Ỳ/ỳ
Hỏi opadająco-wznoszący ˧˩˧ hak Ả/ả, Ẳ/ẳ, Ẩ/ẩ, Ẻ/ẻ, Ể/ể, Ỉ/ỉ, Ỏ/ỏ, Ổ/ổ, Ở/ở, Ủ/ủ, Ử/ử, Ỷ/ỷ
Ngã wznoszący się glotalizowany ˧ˀ˥ tylda Ã/ã, Ẵ/ẵ, Ẫ/ẫ, Ẽ/ẽ, Ễ/ễ, Ĩ/ĩ, Õ/õ, Ỗ/ỗ, Ỡ/ỡ, Ũ/ũ, Ữ/ữ, Ỹ/ỹ
Sắc wysoki wznoszący się ˧˥ akcent ostry Á/á, Ắ/ắ, Ấ/ấ, É/é, Ế/ế, Í/í, Ó/ó, Ố/ố, Ớ/ớ, Ú/ú, Ứ/ứ, Ý/ý
Nặng niski opadający glotalizowany ˧˨ˀ kropka pod literą Ạ/ạ, Ặ/ặ, Ậ/ậ, Ẹ/ẹ, Ệ/ệ, Ị/ị, Ọ/ọ, Ộ/ộ, Ợ/ợ, Ụ/ụ, Ự/ự, Ỵ/ỵ

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]