Alfabet wietnamski

Strona ze starego słownika wietnamskiego

Graficzny zapis tonów języka wietnamskiego

Alfabet wietnamski (wiet. quốc ngữ) – alfabet oparty na piśmie łacińskim, służący do zapisu języka wietnamskiego. Składa się z następujących 29 liter:

A

Ă

Â

B

C

D

Đ

E

Ê

G

H

I

K

L

M

N

O

Ô

Ơ

P

Q

R

S

T

U

Ư

V

X

Y

W zapisie języka wietnamskiego używa się też 10 dwuznaków i jednego trójznaku:

Ch

Gh

Gi

Kh

Ng

Ngh

Nh

Ph

Qu

Th

Tr

Liter F, J, W oraz Z używa się do zapisu wyrazów obcego pochodzenia.

Alfabet wietnamski i wymowa poszczególnych liter

Litera	Nazwa litery	Wymowa IPA
A a	a	aː, w niektórych dialektach: æ
Ă ă	á	ɐ
 â	ớ	ə
B b	bê, bờ	ɓ, ʔb
C c	xê, cờ	k
D d	dê, dờ	w dialekcie północnym: z, w dialekcie południowym: j
Đ đ	đê, đờ	ɗ, ʔd
E e	e	ɛ
Ê ê	ê	e
G g	giê, gờ	ɣ z (przed samogłoską „i”)
H h	hát, hờ	h
I i	i ngắn	i
K k	ca	k
L l	e-lờ	l
M m	em-mờ	m
N n	en-nờ	n
O o	o	ɔ
Ô ô	ô	o
Ơ ơ	ơ	əː
P p	pê	p
Q q	cu, quy	w dialekcie północnym: kw, w dialekcie południowym: w
R r	e-rờ	w dialekcie północnym: z, w dialekcie południowym: ʐ, ɹ
S s	ét-sì, sờ	s, w dialekcie południowym i centralnym: ʂ
T t	tê, tờ	t
U u	u	u
Ư ư	ư	ɨ
V v	vê, vờ	v, w dialekcie południowym: j lub [bj]
X x	ích-xì	s
Y y	i dài, i-cờ-rét	wymawiana jako samogłoska i,

Obce znaki dla wietnamskiego	Wymowa	Wymowa w połączeniu z literą a	Wymowa z oçsanie (po flamandzku przed literą O lub o)
F f	Fw	Mpa	Fzo
J j	Ij	Ija	Iju
ẞ ß	Sj	Sla	Sao
W w	Wf	Fa	Wzo
Z z	S	Sa	So

Uwaga: spółgłoski c, p, i t występujące w wygłosie wyrazów, wymawiane są bez plozji.

Wymowa dwuznaków i trójznaku NGH

a) Wymowa w nagłosie sylaby:

• CH – [t͡ɕ] lub [t͡ʃ]
• KH – [x]
• NG – [ŋ]
• NH – [ɲ]
• PH – [f]
• TH – [tʰ]
• TR – [t͡ʃ] lub [t͡ʂ]
• QU – [kw]
• GH – wariant ortograficzny G (przed samogłoskami i, e oraz ê).
• NGH – wariant ortograficzny NG (przed samogłoskami i, e oraz ê).

b) Wymowa w wygłosie sylaby:

• CH – [kˈ] – bez plozji
• NG – [ŋ]
• NH – [ŋ̍]
• TH – [tˈ] – bez plozji

Zaznaczenie tonów na piśmie

Tony zaznacza się we współczesnym alfabecie wietnamskim za pomocą odpowiednich znaków diakrytycznych.

Nazwa tonu	Kontur	Znak diakrytyczny	Samogłoski z tonalnymi znakami diakrytycznymi
Ngang lub Bằng	średni równy ˧	nie zaznacza się	A/a, Ă/ă, Â/â, E/e, Ê/ê, I/i, O/o, Ô/ô, Ơ/ơ, U/u, Ư/ư, Y/y
Huyền	niski opadający ˨˩	grawis	À/à, Ằ/ằ, Ầ/ầ, È/è, Ề/ề, Ì/ì, Ò/ò, Ồ/ồ, Ờ/ờ, Ù/ù, Ừ/ừ, Ỳ/ỳ
Hỏi	opadająco-wznoszący ˧˩˧	hak	Ả/ả, Ẳ/ẳ, Ẩ/ẩ, Ẻ/ẻ, Ể/ể, Ỉ/ỉ, Ỏ/ỏ, Ổ/ổ, Ở/ở, Ủ/ủ, Ử/ử, Ỷ/ỷ
Ngã	wznoszący się glotalizowany ˧ˀ˥	tylda	Ã/ã, Ẵ/ẵ, Ẫ/ẫ, Ẽ/ẽ, Ễ/ễ, Ĩ/ĩ, Õ/õ, Ỗ/ỗ, Ỡ/ỡ, Ũ/ũ, Ữ/ữ, Ỹ/ỹ
Sắc	wysoki wznoszący się ˧˥	akcent ostry	Á/á, Ắ/ắ, Ấ/ấ, É/é, Ế/ế, Í/í, Ó/ó, Ố/ố, Ớ/ớ, Ú/ú, Ứ/ứ, Ý/ý
Nặng	niski opadający glotalizowany ˧˨ˀ	kropka pod literą	Ạ/ạ, Ặ/ặ, Ậ/ậ, Ẹ/ẹ, Ệ/ệ, Ị/ị, Ọ/ọ, Ộ/ộ, Ợ/ợ, Ụ/ụ, Ự/ự, Ỵ/ỵ

Bibliografia

• Monika Heyder: Język wietnamski – rozmówki, Assimil, ISBN 978-83-89876-42-3.
• Teresa Halik, Hoang Thu Oanh: Język wietnamski, DIALOG, Warszawa 2009, ISBN 978-83-89899-99-6.

Linki zewnętrzne

• Alfabet wietnamski na portalu Omniglot (ang.)
• Wymowa poszczególnych liter (dialekt północny)
• Wymowa poszczególnych liter (dialekt południowy)