Ali-Naghi Waziri
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1887 |
|---|---|
| Data śmierci |
9 września 1979 |
| Instrumenty | |
| Gatunki |
irańska muzyka klasyczna |
| Zawód |
muzyk, kompozytor, instrumentalista |
Ali-Naghi Waziri (ur. w 1887 w Teheranie, zm. 9 września 1979) – irański muzyk, kompozytor i muzykolog, wirtuoz gry na tarze, dyrektor Konserwatorium Muzycznego Iranu.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Ali-Naghi Waziri urodził się w 1887 w Teheranie jako syn wysokiego oficera MuqChana Mirpandża i jego żony Bibi Chanom, pisarki i aktywistki ruchu kobiecego[1].
W wieku czternastu lat, z inicjatywy ojca, został przyjęty do służby wojskowej[1]. Wkrótce wyjechał wraz z ojcem do wojsk stacjonujących w Golestanie, gdzie nauczył się gry na trąbce od trębacza wojskowego[1]. Po powrocie do Teheranu, na własną prośbę, rozpoczął u wuja naukę gry na tradycyjnym instrumencie tarze[1].
Waziri sympatyzował z ruchem rewolucyjnym, dążącym do wprowadzenia demokracji konstytucyjnej[1]. W 1909 roku został z tego powodu oskarżony o niesubordynację i groził mu areszt[1]. Jednak wraz ze zmianą nastrojów w armii został awansowany do stopnia pułkownika i objął dowodzenie siłami bezpieczeństwa w Mazandaran i Gorgan[1]. Wraz z wybuchem I wojny światowej i rosnącą presją Wielkiej Brytanii i Rosji, Waziri był coraz bardziej niezadowolony z kariery w wojsku[1]. Odszedł z armii w 1917 roku, postanawiając poświęcić się całkowicie muzyce[1].
Zainteresowania muzyczne zaowocowały nauką gry na rozmaitych instrumentach, m.in. gry na skrzypcach u Hosejna Hangafarina, który również nauczył Waziriego zachodniego zapisu nutowego[1]. Waziri opanował grę na skrzypcach tradycyjnych kamancze, santurze i mandolinie[1]. Jednocześnie dalej doskonalił swoje umiejętności gry na tarze, m.in. pod kierunkiem Mirzy Abdollaha – uznanego wirtuoza gry na tarze and setarze[1]. Waziri opracował pierwszą nutową transkrypcję radifów Mirzy Abdollaha i Aghi Hosejn-Gholego[2]. Wersja ta była pierwotnie uznawana za zaginioną, odnalazła się u ucznia Waziriego Musy Marufiego (1889–1965), który opracował materiał mistrza, dodając krótsze radify Darwisza Chana oraz zapisy Mahdi Gholego Hedajata[3]. Dzieło Marufiego zostało wydane przez irańskie Ministerstwo Kultury i Sztuki w 1963 roku[3].
W 1918 roku Waziri, jako pierwszy Irańczyk[4], wyjechał uczyć się kompozycji, gry na fortepianie i śpiewu w Paryżu i Berlinie[2]. Towarzyszył mu przyjaciel i mentor Mostafagholi Chan Bajat, który również wspomagał Waziriego finansowo[1]. W Paryżu w Ecole Superieure de Musique uczęszczał m.in. na zajęcia teoretyczne z zakresu harmonii i dalej doskonalił grę na skrzypcach i fortepianie, kompozycji uczył się prywatnie u Paula Vidala (1863–1931)[1]. W 1921 roku przeniósł się do Berlina, gdzie kontynuował studia kompozycji w Hochschule für Musik[1]. Podczas pobytu w Berlinie związał się z grupą perskich intelektualistów, którzy wydawali periodyk Armaghan, gdzie Waziri opublikował swój pierwszy artykuł Sanaje-e mostazrafa[1]. W Berlinie również wydał swoją pierwszą książkę o muzyce Dastur-e tar[1].
Po powrocie do Persji w 1923, Waziri założył własną szkołę muzyczną, przyszkolną orkiestrę oraz stowarzyszenie muzyczne Kolub-e musighi[2]. W szkole nauczał gry na instrumentach tradycyjnych a także na skrzypcach i fortepianie, prowadził zajęcia teoretyczne zarówno w zakresie klasycznej muzyki zachodniej jak i tradycyjnej perskiej[1]. Była to pierwsza placówka edukacyjna w Iranie, gdzie na równi nauczano zachodniej i irańskiej muzyki klasycznej[5]. Waziri uzyskał również zgodę władz na utworzenie dwóch klas żeńskich, chociaż kobietom nie wolno było uczestniczyć w zajęciach muzycznych[2].
Do stowarzyszenia Waziriego należeli pisarze, poeci i uczeni, m.in. Mohammad Hedżazi, Ali-Akbar Dehchoda i Gholamreza Raszid-Jasemi[1]. Klub stał się forum dla wymiany intelektualnej i kulturalnej, Waziri prowadził wykłady na temat muzyki jako sztuki i jej miejsca w społeczeństwie[1]. Wykłady były otwarte zarówno dla mężczyzn jak i dla kobiet[1].
W 1928 roku, oprócz prowadzenia własnej placówki, Waziri został dyrektorem Szkoły Muzycznej Madrasa-je muzik, założonej sześćdziesiąt lat wcześniej by kształcić muzyków do orkiestr wojskowych[1]. Waziri zreformował nauczanie w szkole państwowej, przenosząc wiele rozwiązań z własnej placówki[6]. Szkoły zostały następnie połączone w Konserwatorium Muzyczne, które poprowadził Waziri[1]. W 1934 Waziri został zwolniony z powodu konfliktu z dworem[2]. Waziri miał zostać poproszony przez Szacha, by wraz z orkiestrą szkolną przygrywać podczas uroczystej kolacji z udziałem następcy tronu Szwecji[1]. Waziri miał jednak odmówić, ponieważ nie chciał występować w trakcie gdy goście mieli jeść[1]. Prawdziwej przyczyny upatrywać należy w zamianie polityki kulturowej Szacha[6]. Waziriego na stanowisku dyrektora Konserwatorium zastąpił Gholamhosejn Minbaszijan, który przestawił nauczanie w szkole na tory zachodnie, usuwając tradycyjną muzykę irańską z planu zajęć[6].
Waziri wycofał się ze aktywnej działalności muzycznej, poświęcając się kompozycji[1]. W 1936 objął nowo utworzoną katedrę estetyki na uniwersytecie w Teheranie, dając wykłady z muzyki, historii sztuki a nawet architektury[1].
Po abdykacji Rezy Szaha Pahlawiego w 1941 roku, powrócił na stanowisko dyrektora Konserwatorium i wraz z Ruhollahem Khaleqim założył Orkiestrę Nowin przy Radiu Iran[2]. W Radiu Teheran objął kierownictwo działu muzycznego[7].
W 1946 roku, po zmianie rządu, został ponownie zwolniony, po czy poświęcił się pracy akademickiej[2] aż do emerytury w 1965 roku[1]. Uczniami Waziriego byli Ruhollah Chaleghi, Abolhassan Saba, Musa Marufi i Dżawad Marufi[2].
Waziri zmarł 9 września 1979 roku[2]. Do jego osiągnięć należą opracowanie perskiego zapisu dźwięków unikalnych dla perskiej tradycji muzycznej[2], przetłumaczenie zachodniej terminologii muzycznej na język perski[2], wynalezienie nowych instrumentów[6], napisanie pierwszego podręcznika muzyki irańskiej z zapisem nutowym[8].
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Dastur-e tar, Berlin, 1922[1]
- Dar alam-e musighi wa sanat, 1925[1]
- Dastur-e dżadid-e tar, Teheran, 1936[1]
- Dastur-e wijolon, Teheran, 1933–37[1]
- Musighi-je nazari, Teheran, 1934[1]
- Sorudha-je madares, Teheran, 1933[1]
- Ziba-szenasi dar honar wa tabiʿat, Teheran, 1950[1]
- Tarich-e omumi-je honarha-je mosawwar, ghabl az tarich ta Eslam, Teheran, 1961[1]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj Hormoz Farhat: VAZIRI, ʿAli-Naqi. Encyclopædia Iranica, online edition, 2003. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k The Rouhollah Khaleghi Artistic Center: Alinaqi Vaziri. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ a b The Rouhollah Khaleghi Artistic Center: Moussa Maroufi. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ Caroline Bithell, Juniper Hill: The Oxford Handbook of Music Revival. Oxford University Press, 2014, s. 278. ISBN 978-0-19-938492-1. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ Bianca Devos, Christoph Werner: Culture and Cultural Politics Under Reza Shah: The Pahlavi State, New Bourgeoisie and the Creation of a Modern Society in Iran. Routledge, 2013, s. 78. ISBN 978-1-135-12553-0. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ a b c d Bianca Devos, Christoph Werner: Culture and Cultural Politics Under Reza Shah: The Pahlavi State, New Bourgeoisie and the Creation of a Modern Society in Iran. Routledge, 2013, s. 84. ISBN 978-1-135-12553-0. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ Caroline Bithell, Juniper Hill: The Oxford Handbook of Music Revival. Oxford University Press, 2014, s. 279. ISBN 978-0-19-938492-1. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
- ↑ Elton L. Daniel, ʻAlī Akbar Mahdī: Culture and Customs of Iran. Greenwood Publishing Group, 2006, s. 199. ISBN 978-0-313-32053-8. [dostęp 2014-10-26].