Ali Szer Nizamaddin Nawoi
Aliszer Nizamaddin Nawoi, Ali Szer Nawoi, właśc. Ali Szir Nawai Nizam ad-Din (ur. 1441 i zm. 1501 w Heracie) – wezyr władcy z dynastii Timurydów Husajna Bajkary i pisarz.
Studiował w Meszhedzie (Iran) i Samarkandzie (Uzbekistan). Żył i tworzył w Heracie na dworze sułtana Husajna Bajkary, gdzie odegrał ważną rolę w życiu politycznym państwa. Był wezyrem, dzięki czemu miał możliwość inicjowania wielu przedsięwzięć kulturalnych. Nawoi był człowiekiem renesansu – konstruował budynki, służył lokalnej władzy politycznej i pisał (głównie poezję) w trzech językach: czagatajskim, perskim i arabskim[1].
Aliszer Nawoi interesował się m.in. literaturą, malarstwem, muzyką, architekturą, rozwojem języka, historią. Opiekował się pisarzami i artystami. Pozostawił po sobie cztery Dywany poezji lirycznych oraz Chamsę , tj. pięć poematów romansowo-przygodowych m.in. Lejla i Medżnun, Ferhad i Szirin, Iskendername (Księga o Aleksandrze). Są to utwory samodzielne, charakteryzujące się doskonałością formy i języka. Napisał także traktat o prozodii Mizan ül-Awzan (Miara wagi) oraz Spór dwóch języków (Muhakamat ül-Lugatajn), w którym dowodził, że należy położyć kres panowaniu języka perskiego w literaturze tureckiej[1].
Aliszer Nawoi tworzył w swym ojczystym języku wschodniotureckim (czagatajskim). Jego twórczość wywarła wielki wpływ na poetę osmańskiego Ahmeda Paszę i poetę azerbejdżańskiego Fuzulego.
Utwory Aliszera Nawoi’a w tłumaczeniu na język polski Tadeusza Chróścielewskiego zamieszczono w zbiorze:
- Poezja uzbecka. Antologia. Wybór Tadeusza Chróścielewskiego. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989, s. 102–156, seria: Poezja Narodów Związku Radzieckiego. ISBN 83-218-0797-6.
Zbiór złotych myśli opublikowano jako:
- Aliszer Nawoi: Aforyzmy. Wybór, wstęp i tłum. Leopold Lewin. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973, seria: Biblioteczka Aforystów.
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- Istniejąca w Taszkiencie od 1870 roku biblioteka publiczna w 1948 roku otrzymała imię Ali Szer Nizamaddin Nawoi.12 kwietnia 2002 Rada Ministrów Uzbekistanu przyjęła uchwałę o utworzeniu Biblioteki Narodowej im. Ali Szer Nizamaddina Nawoi[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Filip Noubel, Shokhrukh Usmonov, tłum. Katarzyna Grobelska-Kozlowska: Do kogo po sześciuset latach należy Ali Szer Nawoi – „ojciec literatury uzbeckiej”?. pl.globalvoices.org, 29 kwietnia 2021. [dostęp 2023-08-22]. (pol.).
- ↑ Kutubxona tarixi [online], natlib.uz [dostęp 2020-11-11] .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Elżbieta Szczepanik, Aliszer Nawoi – uzbecki poeta i polityk, „Mówią Wieki”, nr 11/1987, s. 28–31, ISSN 0580-0943.
- ISNI: 000000010878029X
- VIAF: 22198747
- ULAN: 500116613
- LCCN: n85019117
- GND: 119228939
- NDL: 001200161
- LIBRIS: ljx0w0c44ssf0g1
- BnF: 12253145s
- SUDOC: 050623664
- NKC: xx0067719
- BNE: XX5618779
- NTA: 068926782
- CiNii: DA03960597
- Open Library: OL65737A
- PLWABN: 9810664703105606
- NUKAT: n01096794
- J9U: 987007265814705171
- LNB: 000217030
- ΕΒΕ: 171158
- LIH: LNB:QIa;=BR