Metanol

Metanol
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	metanol
	Inne nazwy i oznaczenia
farm.	Methanolum
inne	alkohol metylowy, spirytus drzewny, alkohol drzewny, hydroksymetan, karbinol
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	CH4O
Inne wzory	CH3OH, MeOH
Masa molowa	32,04 g/mol
Wygląd	bezbarwna ciecz o zapachu podobnym do etanolu
	Identyfikacja
Numer CAS	67-56-1
PubChem	887
SMILES
	CO
InChI
	InChI=1S/CH4O/c1-2/h2H,1H3
	InChIKey
	OKKJLVBELUTLKV-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
	Gęstość
	0,792 g/cm³; ciecz
	Rozpuszczalność w wodzie
	bez ograniczeń
	w innych rozpuszczalnikach
	etanol: bez ograniczeń; chlorek metylenu: bez ograniczeń
Temperatura topnienia	−98 °C
Temperatura wrzenia	64,7 °C
Punkt krytyczny	240 °C; 78,5 MPa
Kwasowość (pKa)	15,5
Lepkość	0,544–0,59 mPa·s
Budowa
Moment dipolowy	1,7 D
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2023-09-05]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Zwroty H	H225, H301+H311+H331, H370
Zwroty P	P210, P233, P280, P301+P310, P303+P361+P353, P304+P340+P311
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	3 2 0
Temperatura zapłonu	9,7 °C (zamknięty tygiel)
Temperatura samozapłonu	455 °C
Numer RTECS	PC1400000
Dawka śmiertelna	szacowana dawka śmiertelna 100 mg/kg (człowiek, doustnie)
	Podobne związki
Podobne związki	etanol, trifluorometanol, metanotiol
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Metanol, alkohol metylowy, CH₃OH – organiczny związek chemiczny, najprostszy alkohol alifatyczny. Został odkryty w 1661 roku przez Roberta Boyle’a. Jest trujący dla człowieka.

Otrzymywanie[edytuj | edytuj kod]

Do 1923 roku był otrzymywany wyłącznie przez destylację rozkładową drewna. Obecnie produkuje się go syntetycznie, głównie dwiema metodami z gazu syntezowego:

metodą ICI
metodą Lurgi.

Główną reakcję tych procesów przedstawia równanie:

CO + 2H₂ → CH₃OH

Reakcja ta prowadzona jest w obecności katalizatora miedziowego (Cu-Zn-Al₂O₃), w temperaturze 250 °C, przy ciśnieniu 4–10 MPa. Wcześniej stosowane katalizatory chromowo-cynkowe wymagały 340–400 °C oraz 30–32 MPa.

W trakcie procesu przebiega równocześnie reakcja wodoru z dwutlenkiem węgla (potrzebnym do utrzymania aktywności katalizatora):

CO₂ + 3H₂ → CH₃OH + H₂O

Alkohol metylowy można także otrzymać, działając NaOH lub KOH na fluorowcopochodne metanu, na przykład CH₃Cl, CH₃Br, CH₃I, CH₃F:

CH₃Cl + KOH → CH₃OH + KCl

Metanol jest używany w zakładach przemysłowych jako rozpuszczalnik i surowiec do otrzymywania aldehydu mrówkowego, chlorku metylu, barwników.

Właściwości[edytuj | edytuj kod]

Spala się bladoniebieskim płomieniem.
Czysty metanol jest bezbarwną cieczą.
Miesza się z wodą w każdym stosunku.
Jest silną trucizną.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

jako rozpuszczalnik w syntezie organicznej
w farmaceutyce, przemyśle barwników, tworzyw sztucznych, włókien syntetycznych
jako paliwo lub składnik paliwa w silnikach spalinowych (samoloty, motocykle żużlowe, monster trucki, modelarskie silniki żarowe) i ogniwach paliwowych DMFC
w produkcji materiałów wybuchowych, estrów metylowych, formaldehydu, kwasu mrówkowego, polioksymetylenu (politrioksan, poliformaldehyd, tarnoform), MTBE

Na początku 2015 roku w gdańskiej stoczni „Remontowa” po raz pierwszy na świecie przystosowano silniki statku (Stena Germanica) do napędzania metanolem^[9].

Zatrucie[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Zatrucie alkoholem metylowym.

Alkohol metylowy jest silną trucizną. Picie lub wdychanie metanolu grozi śmiercią lub poważnym kalectwem: spożycie 8–10 gramów powoduje ślepotę, a 12–20 gramów śmierć. Metanol jest szczególnie niebezpieczny, gdyż można go łatwo pomylić z etanolem.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Podręczny słownik chemiczny, RomualdR. Hassa (red.), JanuszJ. Mrzigod (red.), JanuszJ. Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 243, ISBN 83-7183-240-0 .
↑ ^a ^b ^c Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
↑ CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 5-94, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Metanol (nr 494437) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2023-09-05]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ ^a ^b Methanol, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 887 (ang.).
↑ CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 9-53, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).
↑ Metanol, [w:] Classification and Labelling Inventory [online], Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-04-10] (ang.).
↑ Metanol (nr 322415) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2019-02-28]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ Stena Germanica będzie pływać na metanolu. Remontowa przebuduje prom. [dostęp 2015-03-27].

[psc-1] Podręczny słownik chemiczny, RomualdR. Hassa (red.), JanuszJ. Mrzigod (red.), JanuszJ. Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 243, ISBN 83-7183-240-0 .

[FPX-2] Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .

[CRC97-3] CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 5-94, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).

[sigma-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Metanol (nr 494437) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2023-09-05]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[PubChem-5] Methanol, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 887 (ang.).

[CRC88-6] CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 9-53, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).

[CLI-7] Metanol, [w:] Classification and Labelling Inventory [online], Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-04-10] (ang.).

[8] Metanol (nr 322415) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2019-02-28]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[9] Stena Germanica będzie pływać na metanolu. Remontowa przebuduje prom. [dostęp 2015-03-27].

[1]

[2]

[4]

[5]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]