Alpaka (zwierzę)
| ||
| Vicugna pacos | ||
| (Linnaeus, 1758) | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ssaki | |
| Podgromada | żyworodne | |
| Infragromada | łożyskowce | |
| Rząd | parzystokopytne | |
| Podrząd | wielbłądokształtne | |
| Rodzina | wielbłądowate | |
| Rodzaj | Vicugna | |
| Gatunek | alpaka | |
| Synonimy | ||
| ||
Alpaka (Vicugna pacos) – południowoamerykański, trawożerny ssak parzystokopytny z rodziny wielbłądowatych. Zwierzę udomowione, hodowane dla wełny i mięsa, przypomina nieco lamę, ale jest od niej mniejsza i z budowy ciała bardziej podobna do owcy.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Alpaki są zwierzętami stadnymi, które hodowane są w całej Ameryce Południowej. Zazwyczaj jednak żyją w umiarkowanych warunkach w Andach południowego Peru, zachodniej Boliwii, Ekwadoru i północnego Chile na wysokości od około 3500 do 5000 m n.p.m. Nie są ograniczone do określonego środowiska, co sprawia, że są łatwe w utrzymaniu i występują na wielu obszarach[1].
Większość światowej populacji alpak żyje w regionie Altiplano Peru-Chile-Boliwia w Ameryce Południowej. Najwięcej, bo ponad połowa na świecie znajduje się w Peru i liczy 3,3 mln sztuk, 420 tys. żyje w Boliwii oraz 45 tys. w Chile. W związku z tym, że nie występują u nich problemy z aklimatyzacją zwierzęta te występują także na innych kontynentach[2].
Wykorzystanie[edytuj | edytuj kod]
Alpaki były hodowane ze względu na ich futro, z którego wytwarza się dzianiny i tkaniny. Jest to jedwabiste włókno naturalne, cieplejsze i bardziej delikatne od owczej wełny. Włókno alpak nie zawiera lanoliny, czyli wosku wydzielanego przez gruczoły łojowe z wełny zwierząt, która sprawia, że jest hipoalergiczne. Proces wytwarzania włókna alpak jest podobny do procesu wytwarzania owczej wełny. Pozyskuje się materiał, z którego następnie produkowane są m.in. ludowe stroje[3].
Pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
Do niedawna uważano, że alpaka pochodzi od gwanako andyjskiego. Badania DNA dowodzą jednak, że jej protoplastą jest wikunia[4].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Ciało alpaki osiąga 128–151 cm długości, przy wysokości w kłębie 80–100 cm i masie ciała 55–85 kg. Ubarwienie różnorodne (22 kolory), najczęściej czarne lub brązowo-czarne, czasem białe. Alpaki są zwierzętami socjalnymi tworzącymi grupy rodzinne złożone z dominującego samca, kilku samic i ich potomstwa.
Ciąża u alpaki trwa około 335–340 dni, rodzi zazwyczaj jedno małe. Alpaki żyją około 15–25 lat. Hodowana w dużych stadach, na mięso i przede wszystkim wełnę. Właśnie dla tego surowca przystosowano ją do życia w Europie. Sierść alpaki wyróżnia się jedwabistym połyskiem. Występują dwie rasy alpak – suri i huacaya, różnią się okrywą włosową. Włosy suri dorastają do 50 cm długości. Z wełny alpaki produkuje się koce, poncza oraz wysokiej klasy odzież.
Mają bardzo łagodny charakter, przez co nadają się do pracy z dziećmi z cierpiącymi na ADHD i z porażeniem mózgowym[5]. Jednocześnie aktywnie walczą z drapieżnikami, co sprawia, że w Europie wykorzystuje się je do ochrony stad owiec[6].
Hodowla[edytuj | edytuj kod]
Według źródeł archeologicznych lamy i alpaki zostały udomowione ok. 4000–5000 lat p.n.e. w rejonie peruwiańsko-boliwijskiego Altiplano[2]. Alpaka hodowana jest w Andach na obszarze od południowego Peru, Chile po północną Boliwię. Dzięki lepszej od owczej wełnie i dobremu mięsu są hodowane także w innych regionach świata, także w Polsce. Nie niszczą pastwisk za sprawą miękkich poduszek kopyt, a dzięki dwudzielnej wardze, jedząc rośliny, nie wyrywają ich korzeni z ziemi. Przystosowane są do klimatu wysokogórskiego, a do wyżywienia wystarczą im słabe gleby piątej i szóstej klasy o niewielkim areale – na jednym hektarze jest w stanie utrzymać się około 20 sztuk alpak. Wytrzymują trudne zimy dzięki wełnie odpornej na mroźny klimat, która dłużej zatrzymuje ciepło. Ponadto nawóz alpak z dobrym skutkiem można wykorzystać w ogrodnictwie[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Anna Haładyj, Jacek Trzewik, Pojęcie strategicznych zasobów naturalnych – uwagi krytyczne, „Przegląd Prawa Ochrony Środowiska” (1), 2014, s. 27, DOI: 10.12775/ppos.2014.002, ISSN 2080-9506 [dostęp 2019-01-23].
- ↑ a b Anna Morales Villavicencio, Chów alpak, Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, ISBN 978-83-7073-964-5, OCLC 751088146 [dostęp 2019-01-23].
- ↑ Beurteilung, Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, s. 74–76, DOI: 10.1007/978-3-540-79329-8_17, ISBN 978-3-540-79328-1 [dostęp 2019-01-23].
- ↑ Zobacz: lamy
- ↑ Alpaka – ssak z Ameryki Południowej, który zastąpi polską owcę?. swiatrolnika.info, 2016. [dostęp 2020-02-09].
- ↑ Alpaki jak psy pasterskie: bronią owiec przed drapieżnikami, tvnmeteo.tvn24.pl, 10 kwietnia 2013 [dostęp 2018-08-05].
- ↑ PAP: Rzeszowska uczelnia hoduje alpaki. 2013-08-04. [dostęp 2020-02-09].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło, Ssaki kopytne : przewodnik, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 128-129, ISBN 83-01-13806-8.
- Anna Morales Villavicencio, Chów alpak, Oficyna Wydawnicza Multico, 2010, ISBN 978-837-073-964-5.