Amazonetka
| Amazonetta brasiliensis[1] | |||
| (J.F. Gmelin, 1789) | |||
 Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
Amazonetta[2] | ||
| Gatunek |
amazonetka | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Amazonetka[5] (Amazonetta brasiliensis) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny kaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący Amerykę Południową. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Jedyny przedstawiciel rodzaju Amazonetta[5][6]. Niegdyś uważano ją za piżmówkę, ale późniejsze badania wskazują na przynależność do kladu południowoamerykańskich kaczek Anatinae, który zawiera również kaczkę czubatą i kaczkę białogardłą, oraz prawdopodobnie torpedówki (Johnson & Sorenson, 1999). Wyróżnia się dwa podgatunki A. brasiliensis – nominatywny oraz A. brasiliensis ipecutiri.
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Amazonetta: rzeka Amazonka; gr. νηττα nētta – kaczka[7].
- brasiliensis: nowołac. Brasilianus lub Brasiliensis – brazylijski, z Brazylii. „Brasil” to nazwa nadana barwnikowi przez długi czas przywożonemu ze Wschodu. Ekspedycja Pedro Cabrala w roku 1500 odkryła dziwne, nowe drzewo o podobnym odcieniu i nadała mu tę samą nazwę, „brasil” lub „brazil”, która z czasem ugruntowała się jako nazwa tego kraju[8].
- ipecutiri: tupi. Ipecútiri – kaczka z małymi, czarnymi plamami, dla jakiegoś gatunku kaczki (por. guar. Ihpé khú tiri)[9].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Amazonetka występuje w zależności od podgatunku[6][10]:
- A. brasiliensis brasiliensis – wschodnia Kolumbia do wschodniej Brazylii.
- A. brasiliensis ipecutiri – wschodnia Boliwia do południowej Brazylii, północna Argentyna i Urugwaj.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Amazonetki mają jasnobrązowe upierzenie. Kaczory odróżniają się od kaczek posiadaniem czerwonego dzioba i nóg. Wyróżniają się też obecnością charakterystycznego jasnoszarego pola po bokach głowy i szyi. U samic te elementy są bardziej matowe.
Długość ciała 35–40 cm; masa ciała: 350–556 g (podgatunek nominatywny), 565–623 g (A. b. ipecutiri)[10].
Zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Kaczki brazylijskie, jak je się czasem nazywa, żyją w parach lub w małych grupach liczących do 20 osobników. Oboje rodziców opiekuje się nowo wyklutymi pisklętami. Amazonetki żywią się nasionami, owocami, korzonkami i owadami, choć pisklęta jedzą jedynie owady. Amazonetka najczęściej gnieździ się i żyje nad brzegami słodkowodnych akwenów, z dala od wybrzeży morskich, porośniętymi gęsto roślinnością wodną.
Status[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje amazonetkę za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy ze względu na utratę siedlisk[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Amazonetta brasiliensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Amazonetta, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-01-15] (ang.).
- ↑ Carboneras 1992 ↓, s. 598.
- ↑ a b Amazonetta brasiliensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anatini Leach, 1820 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-09-29].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-09-29]. (ang.).
- ↑ Jobling 2021 ↓, s. Amazonetta.
- ↑ Jobling 2021 ↓, s. brasiliana / brasilianum / brasilianus / brasiliense / brasiliensis.
- ↑ Jobling 2021 ↓, s. ipecutiri.
- ↑ a b Carboneras, C. & Kirwan, G.M.: Brazilian Teal (Amazonetta brasiliensis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- J.F. Clements: The Clements Checklist of the Birds of the World. Cornell University Press, Ithaca, 2007. ISBN 0-8014-4501-9. (ang.).
- K.P. Johnson & M.D. Sorenson. Phylogeny and biogeography of dabbling ducks (genus Anas): a comparison of molecular and morphological evidence. „The Auk”. 116 (3), s. 792–805, 1999. (ang.).
- Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992, s. 598. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
- James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Brazilian Teal Amazonetta brasiliensis. Arthur Grosset's Birds. [dostęp 2015-06-15]. (ang.).