Amazonka zmienna
| Amazona autumnalis[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
 Amazonka zmienna (A. a. autumnalis) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
amazonka zmienna | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 Naturalny obszar występowania amazonek zmiennych (wszystkie podgatunki) | |||
Amazonka zmienna[4] (Amazona autumnalis) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny papugowatych (Psittacidae), zamieszkujący Amerykę Południową i Centralną oraz Meksyk.
Papugi te często są trzymane w niewoli jako ptaki ozdobne. Hodowcy częściej określają je jako amazonki żółtolice[5], lecz nazwę tę powinno się stosować jedynie w odniesieniu do jednego z podgatunków[4].
Podgatunki i obszar występowania
[edytuj | edytuj kod]
Systematyka tego gatunku jest kwestią sporną. Tradycyjnie wyróżniane są cztery podgatunki A. autumnalis[2]:
- amazonka zmienna (A. autumnalis autumnalis) (Linnaeus, 1758) – zamieszkuje obszar od wschodniego Meksyku do północnej Nikaragui;
- A. autumnalis salvini (Salvadori, 1891) – od północnej Nikaragui do południowo-zachodniej Kolumbii i północno-zachodniej Wenezueli;
- amazonka żółtolica[4] (A. autumnalis lilacina) R. Lesson, 1844 – zachodni Ekwador;
- amazonka diademowa[4] (A. autumnalis diadema) (von Spix, 1824) – izolowana populacja w północno-zachodniej Brazylii[6].
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) traktuje amazonkę diademową jako oddzielny gatunek Amazona diadema[6]. Z kolei Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) oprócz amazonki diademowej do osobnego gatunku wyodrębnia również amazonkę żółtolicą (Amazona lilacina)[7].
Gatunek jest introdukowany w południowo-zachodniej Kalifornii (Los Angeles i okolice), północno-wschodnim Meksyku oraz mieście Meksyk[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod].jpg)
Amazonki zmienne mierzą ok. 34 cm długości, natomiast masa ciała wynosi 314–485 g (amazonka diademowa 450–550 g[8]).
Opis podgatunku nominatywnego: W upierzeniu dominuje zielony. Czoło i kantarek są czerwone, wierzch głowy jasnoniebieski. Górna część policzków oraz pokrywy uszne są żółte. Na skrzydłach widoczne jest czerwone lusterko. Pióra na karku i piersi mają ciemniejsze brzegi[9], tworząc łuskowaty rysunek[5]. Podstawa górnej części dzioba jest bladożółta, a pozostała część jest szara. Tęczówka żółta, wokół oczu biała skóra.
U podgatunku A. a. salvini barwy żółtej jest mniej lub nie ma w ogóle. Podstawa ogona jest czerwona, a obrączka oczna bladożółta[9].
Amazonki żółtolice przypominają A. a. salvini, lecz ich dziób jest czarny. Górna część policzków i pokrywy uszne są żółtozielone[10].
Amazonki diademowe od A. a. salvini różnią się brakiem czerwonych piór u podstawy ogona oraz całkowitym brakiem żółtego koloru na policzkach[8].
Samce i samice amazonek zmiennych wyglądają tak samo. Młode osobniki są ciemniejsze oraz mają mniej czerwonego. U podgatunku nominatywnego policzki oraz pokrywy uszne są zielono-żółte[9].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]_feeding.jpg)
Amazonki zmienne prowadzą koczowniczy tryb życia. W trakcie sezonu lęgowego zamieszkują lasy deszczowe, natomiast poza nim przenoszą się na tereny otwarte. Żyją w parach lub luźnych stadach. Spotykane przeważnie poniżej 800 m n.p.m.[9] oraz w pobliżu rzek. Pożywienie zazwyczaj zdobywają wysoko w koronach drzew[5]. W skład ich diety wchodzą między innymi: figi, pomarańcze, mango, owoce palm, ziarna kawy i nasiona.
Sezon lęgowy amazonek zmiennych jest różny w zależności od rejonu[9]. Gniazdują w dziuplach najwyższych partii drzew[5], gdzie samica składa 3 jaja. Inkubacja trwa ok. 26 dni. Młode opuszczają gniazdo w wieku 8–9 tygodni. Żyją do 75 lat[9].
Status i zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]Obecnie (2020) IUCN uznaje amazonkę zmienną za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern)[3]. Amazonki żółtolice oraz diademowe ze względu na to, że traktowane są przez IUCN jako odrębne gatunki, mają również przyznane oddzielne kategorie zagrożenia – do 2020 roku oba taksony były uznane jako zagrożone (EN – Endangered)[7][11]. Natomiast od 2020 r. amazonka diademowa uznawana jest za gatunek najmniejszej troski[11], a amazonka żółtolica – gatunek krytycznie zagrożony (CR – Critically endangered)[7]. Populacja wszystkich trzech taksonów jest malejąca[3][7][11]. Główne zagrożenia dla tych papug to handel dzikimi ptakami oraz utrata naturalnego środowiska poprzez nadmierne wycinanie lasów równikowych oraz namorzynowych[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Amazona autumnalis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Red-lored Amazon (Amazona autumnalis). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2020-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ang.).
- ↑ a b c d e Amazona autumnalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Androglossini Sundevall, 1872 (wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-15].
- ↑ a b c d Marcin Jan Gorazdowski, Ptaki ozdobne, Marek Zakrzewski (red.), Warszawa: Multico, 2008, s. 20, ISBN 978-83-7073-538-8.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-15]. (ang.).
- ↑ a b c d BirdLife International, Amazona lilacina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species, wersja 2020-3 [dostęp 2020-12-11] (ang.).
- ↑ a b Diademed Amazon (Amazona diadema), [w:] Parrot Encyclopedia [online], World Parrot Trust [dostęp 2019-09-20].
- ↑ a b c d e f Red-lored Amazon (Amazona autumnalis), [w:] Parrot Encyclopedia [online], World Parrot Trust [dostęp 2019-09-20].
- ↑ Lilacine Amazon (Amazona lilacina), [w:] Parrot Encyclopedia [online], World Parrot Trust [dostęp 2019-09-20].
- ↑ a b c BirdLife International, Amazona diadema, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species, wersja 2020-3 [dostęp 2020-12-11] (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).