Amfora panatenajska


Amfora panatenajska – typ amfory wytwarzany specjalnie z okazji poświęconych bogini Atenie Igrzysk Panatenajskich, odbywających się w Atenach od 566 roku p.n.e.[1][2]
Amfory panatenajskie jako szczególny typ wytwarzano w okresie od VI do IV wieku p.n.e.[3], (według innych źródeł do II wieku p.n.e.)[1][2]. Ich kształt i ozdoby były ściśle określone, regulowane precyzyjnymi przepisami i nie zmieniały się przez długi czas mimo rozwoju technik malarstwa wazowego. Amfory te miały wysokość 60 cm (choć mogły też osiągać ponad 100 cm)[3] i zdobiono je wyłącznie w stylu czarnofigurowym[1].
Odznaczały się charakterystyczną dekoracją umieszczaną w dwu metopach na brzuścu[1]. Po jednej stronie wazy zawsze malowano Atenę stojącą w pełnym uzbrojeniu pomiędzy dwiema kolumnami doryckimi, na których kapitelach stały koguty. Wzdłuż kolumn biegł okolicznościowy napis po grecku „z igrzysk Ateny” oraz często wypisane było imię archonta eponima[3], pozwalające datować ten fakt. Po drugiej stronie naczynia wyobrażano sceny sportowe odnoszące się najprawdopodobniej do dyscypliny, w jakiej amfora miała stanowić nagrodę dla zwycięzcy[1]. Do naszych czasów zachowały się liczne naczynia tego typu.
Amfory panatenajskie, napełniane oliwą najwyższej jakości ze świętego gaju Ateny[1], były nagrodą wręczaną zwycięzcom w poszczególnych dyscyplinach sportowych[1]. Najwięcej otrzymywał zwycięzca w wyścigu rydwanów dwukonnych – 140 amfor, mniej triumfator w biegu młodzieńców – 50, natomiast najlepsi w boksie, w zależności od wieku – 30 lub 40.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Słownik terminologiczny sztuk pięknych (red. Krystyna Kubalska-Sulkiewicz). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
- ↑ a b Sztuka świata. T. 18: Słownik terminów (L–Ż) (red. Małgorzata Jendryczko). Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 2013, ISBN 978-83-213-4727-1.
- ↑ a b c Encyklopedia sztuki starożytnej, dz. cyt.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Józef Andrzej Gierowski , Stanisław Grodziski , Jerzy Wyrozumski , Świat okresu cywilizacji klasycznych, Józef Andrzej Gierowski i inni red., Wielka historia świata / kom. red. Józef Andrzej Gierowski, Stanisław Grodziski, Jerzy Wyrozumski, Kraków : Warszawa: "Fogra" ; Bertelsmann Media, 2005, s. 119, ISBN 978-83-7391-582-4 [dostęp 2024-10-25] (pol.).
- Piotr Bieliński , Jadwiga Lipińska , Kazimierz Michałowski (red.), Encyklopedia sztuki starożytnej: Europa, Azja, Afryka, Ameryka, Encyklopedie Sztuki WAiF i PWN, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : Wydaw. Naukowe PWN, 1998, s. 456, ISBN 978-83-01-12466-3 [dostęp 2024-10-25] (pol.).
- Alfred Twardecki , Mały słownik sztuki starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa: "Verum", 1998, s. 152, ISBN 978-83-85921-75-2 [dostęp 2024-10-25] (pol.).