Amomek szydlasty

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Amomek szydlasty
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne

Rząd

imbirowce

Rodzina

imbirowate

Rodzaj

amomek

Gatunek

amomek szydlasty

Nazwa systematyczna
Amomum subulatum Roxb.
Fl. Ind. 1: 43 (1820)[1]
Synonimy
  • Cardamomum subulatum (Roxb.) Kuntze[1]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

brak danych
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Owoce

Amomek szydlasty, zwany także kardamonem indyjskim[3], czarnym[4], górskim, brązowym, nepalskim lub skrzydlatym[5] (Amomum subulatum Roxb.) – gatunek byliny należący do rodziny imbirowatych. Naturalnie występuje na zboczach Himalajów, w indyjskim Sikkimie oraz w Nepalu, w gorących, wilgotnych, zacienionych lasach tropikalnych, zwykle w pobliżu górskich strumieni, w temperaturach od 10–35 °C i na wysokości od 700 do 1500 m n.p.m.[6]

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Jest to wysoka (1,5–3 m)[7], wiecznie zielona roślina o tęgich, błyszczących, wąskich blaszkach liściowych i czerwonawych ogonkach. Na czerwonobrązowych kłączach rozwijają się żółte lub białe kwiaty, z których powstają owoce zawierające nasiona[6].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Owoce zbierane późną jesienią, używane są jako przyprawa[6]. Od kardamonu zielonego (uważanego za właściwy kardamon, a reprezentującego odrębny rodzaj roślin imbirowatych)[8] różni się smakiem – ma lekko dymny posmak i bardziej wyrazisty, kamforowy aromat. Kardamon czarny uprawia się w Azji od blisko 5 tysięcy lat[5], uważany za najstarszą używaną przyprawę na świecie i nazywany królową przypraw[6]. Indie są jednym z największych producentów i eksporterów kardamonu, zbierając 3500–4000 ton rocznie[6], ponadto jego uprawa prowadzona jest także przez Nepal i Bhutan[5]. Kardamon jest zbierany ręcznie i jest 3. najdroższą przyprawą świata[6] pod po szafranie i wanilii[8]. W klimacie umiarkowanym gatunek uprawiany jest w warunkach szklarniowych[6].

Tradycyjnie stosowany jest w kuchni indyjskiej, pakistańskiej, nepalskiej, wietnamskiej oraz chińskiego Syczuanu[5] do dań warzywnych i mięsnych[9]. Strąki czarnego kardamonu tradycyjnie suszy się przy otwartym ogniu, co nadaje im bardziej intensywnego smaku i aromatu. Kardamon nepalski jest niezastąpionym składnikiem mieszanki przypraw garam masala[5].

Chińska medycyna tradycyjna wykorzystuje czarny kardamon jako środek na zaburzenia układu pokarmowego, a wywar z kłączy rośliny na żółtaczkę. Stosowany jest również jako środek wspomagający trawienie[10]. Wśród mieszkańców Indii i Nepalu występuje zwyczaj żucia nasion po posiłku w celu pozbycia się nieprzyjemnego zapachu z ust[5]. Badania potwierdziły wpływ czarnego kardamonu na poziom cholesterolu[11] i obniżenie ciśnienia tętniczego[12].

Prace Aulusa Corneliusa Celsusa wskazują, że kardamon czarny mógł być importowany na teren imperium rzymskiego. Naukowy opis gatunku przeprowadził szkocki chirurg i botanik William Roxburgh, który prowadził badania na zleceni Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Amomum subulatum Roxb.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-07].
  2. ↑ Amomum subulatum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 28. ISBN 83-214-1305-6.
  4. ↑ Aleksander Smakosz: Kardamon czarny – większy brak królowej przypraw. gulosus.pl, 3.07.2020. [dostęp 2022-07-07].
  5. ↑ a b c d e f Rafał Natorski, Czarny kardamon – jak go wykorzystać [online], kuchnia.wp.pl, 17 grudnia 2019 [dostęp 2022-07-10] (pol.).
  6. ↑ a b c d e f g Amomum subulatum (Bengal Cardamom, Big Cardamon, Black Cardamom, Brown Cardamom, Greater Cardamon, Hill Cardamon, Indian Cardamom, Nepal Cardamom, Winged Cardamom) | North Carolina Extension Gardener Plant Toolbox [online], plants.ces.ncsu.edu [dostęp 2022-07-05].
  7. ↑ a b Czarny kardamon - większy brat królowej przypraw. [online], Opowieści Smakosza o Przyprawach i Ziołach, 3 lipca 2020 [dostęp 2022-07-10] (pol.).
  8. ↑ a b To jedna z najdroższych przypraw na świecie. Tylko jedna odmiana jest "prawdziwa" [online], www.well.pl [dostęp 2022-07-05] (pol.).
  9. ↑ Keith Singletary, Cardamom: Potential Health Benefits, „Nutrition Today”, 57 (1), 2022, s. 38–49, DOI: 10.1097/NT.0000000000000507, ISSN 0029-666X [dostęp 2022-07-10] (ang.).
  10. ↑ Piyush kumar Singhal i inni, A Review on Amomum subulatum and Elettaria Cardamomum with their Pharmacological Activity, „Recent Trends in Pharmaceutical Sciences and Research”, 4 (1), ResearchGate GmbH, 2022, s. 1-6 [dostęp 2022-07-10].
  11. ↑ Paria Azimi i inni, Effects of Cinnamon, Cardamom, Saffron, and Ginger Consumption on Markers of Glycemic Control, Lipid Profile, Oxidative Stress, and Inflammation in Type 2 Diabetes Patients, „The Review of Diabetic Studies : RDS”, 11 (3), 2014, s. 258–266, DOI: 10.1900/RDS.2014.11.258, ISSN 1613-6071, PMID: 26177486, PMCID: PMC5397291 [dostęp 2022-07-10].
  12. ↑ Abdul Halim Serafi i inni, Beneficial Effects of Black Cardamom (Amomum subulatum) on Hemodynamic Parameters in Normotensive and Spontaneously Hypertensive Rats, „Pakistan journal of biological sciences: PJBS”, 25 (4), 2022, s. 358–368, DOI: 10.3923/pjbs.2022.358.368, ISSN 1812-5735, PMID: 35638531 [dostęp 2022-07-10].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Amomek_szydlasty&oldid=72328521”