Andrzej Opaliński (marszałek wielki koronny)

Andrzej Opaliński

Łodzia
Rodzina	Opalińscy herbu Łodzia
Data urodzenia	1540
Data śmierci	8 marca 1593
Ojciec	Maciej Opaliński
Matka	Jadwiga Lubrańska
Żona	Katarzyna Kościelecka
Dzieci	Gertruda Opalińska Zofia Jadwiga Opalińska Piotr Opaliński Dorota Opalińska Gertruda (Gierusza) Opalińska Jadwiga Opalińska Andrzej Opaliński Łukasz Opaliński

Andrzej Opaliński herbu Łodzia (ur. 25 listopada 1540, zm. 8 marca 1593 roku) – marszałek wielki koronny w 1574 roku, marszałek nadworny koronny w 1572 roku, kasztelan śremski w latach 1569–1572, kasztelan przemęcki w latach 1560–1569, starosta generalny Wielkopolski w latach 1578–1593, starosta leżajski 1587-1593, starosta kopanicki w 1563 roku, starosta śremski w 1565 roku, starosta kcyński w 1563 roku, starosta kolski w 1592 roku.

Życiorys

Andrzej Opaliński urodził się 25 listopada 1540 jako syn Macieja i Jadwigi Lubrańskiej. Studiował w Lipsku w 1551 roku. W 1556 został starostą śremskim, w 1560 kasztelanem przemęckim, w 1569 śremskim i w 1572 marszałkiem nadwornym koronnym. Poseł na sejm piotrkowski 1567 roku, sejm 1570 roku, sejm 1572 roku z województwa poznańskiego. Był uczestnikiem zjazdu w Knyszynie 31 sierpnia 1572 roku. Podczas bezkrólewia poparł kandydaturę Henryka Walezego, którego elekcję potwierdził w 1573 roku. Na sejmie koronacyjnym 1574 został marszałkiem wielkim koronnym. Był jednym z przywódców obozu austriackiego po ucieczce króla. Pobrał 6000 zł od Habsburgów i zaciągnął ponad 2000 niemieckiej piechoty. Na elekcji głosował za cesarzem i obwołał Maksymiliana II królem oraz posłował do niego zapraszając na tron, a kiedy zwolennicy Batorego wzięli górę, rozpuścił zaciągi i na zjeździe w Łowiczu w 1576 był rzecznikiem ugody. Wierność swą Batoremu oświadczył w Rawie i witał go w Krakowie. Uczestnik wyprawy gdańskiej, brał udział w walkach o latarnię. Starostwo generalne wielkopolskie dostał w 1578, co ostatecznie poróżniło go z Górkami i odtąd był w Wielkopolsce rzecznikiem polityki króla i Jana Zamoyskiego. Trzymał z Zamoyskim i prymasem po śmierci Batorego, a więc w Wielkopolsce i przeważnie proaustriackiej oraz był dość odosobniony. Do ostrego starcia między nim i Górką doszło na sejmie konwokacyjnym 1587. Opowiedział się za „Piastem” lub królewiczem szwedzkim na sejmie elekcyjnym. W 1587 roku podpisał reces, sankcjonujący wybór Zygmunta III Wazy. W Malborku witał Zygmunta III i począł zaraz budzić w nim nieufność w stosunku do kanclerza. W 1589 roku był sygnatariuszem traktatu bytomsko-będzińskiego. Względy elekta zaskarbił sobie umiarkowanym stanowiskiem w sprawie Estonii. Stał się w Wielkopolsce zdecydowanie niepopularny. Był wrogi Zamoyskiemu, a, gdyby triumfowała partia austriacka zabezpieczył się umową z J. Zborowskim, kasztelanem gnieźnieńskim, która asekurowała każdego z nich, gdyby strona przeciwna wzięła górę. Zamoyskiego ostro krytykował na sejmie koronacyjnym, a względem pokonanych zalecał łaskawość. Opaliński był w 1598 jednym z komisarzy traktujących w Będzinie i Bytomiu o pokój z Habsburgami i tegoż roku na zjeździe senatorów w Piotrkowie razem z prymasem bronił króla przed atakami Zamoyskiego. Walnie przyczynił się do tego, że posłowie odrzucili na sejmie pacyfikacyjnym 1589 przygotowany przez Zamoyskiego projekt reformy elekcyjnej i teraz miał mocną pozycję na dworze. W 1592 Wielkopolanie dzięki jego zabiegom wypowiedzieli się przeciw detronizacji, a sejm inkwizycyjny tego samego roku zamiast osłabić, pozycję króla umocnił.

Opaliński był gorliwym protektorem jezuitów, zwłaszcza poznańskich Dziedzic, Radlina i Włoszakowic, trzymał królewszczyzny: Kcynię, Nakło, Śrem, Gniezno, Kopanicę, Kolo, Rogoźno, a w Małopolsce: Leżajsk, Rohatyn, Krasnystaw. Zmarł 3 marca 1593 na zamku poznańskim, a pochowany został w Radlinie.

Z zaślubionej w 1560 Katarzyny Kościeleckiej miał synów: Piotra, krajczego koronnego, Andrzeja, bpa poznańskiego, Łukasza, marszałka wielkiego koronnego oraz córki: Zofię, żonę J. Leszczyńskiego, Gertrudę, żonę S. Rydzyńskiego, później M. Ostroroga Lwowskiego i wreszcie J. Firleja, Jadwigę, żonę P. Myszkowskiego i Katarzynę, zakonnicę. Był ojcem Łukasza Opalińskiego.

Bibliografia

• Stefan Weyman, O kopiariuszach Andrzeja Opalińskiego marszałka wielkiego koronnego, 1959
• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 528–529. ISBN 83-01-02722-3.