Antoine Nompar de Caumont

Antoine Nompar de Caumont
książę de Lauzun

Data urodzenia	1632
Data śmierci	19 listopada 1723
Ojciec	Gabriel de Caumont
Matka	Charlotte de Caumont
Żona	Anna Maria Ludwika Orleańska

Antoine Nompar de Caumont, książę de Lauzun (ur. 1632, zm. 19 listopada 1723) – francuski arystokrata, dworzanin i wojskowy. Znany głównie z miłości do „najbogatszej dziedziczki w Europie” Anny Marii Ludwiki Orleańskiej, księżnej Montpensier i kuzynki Ludwika XIV.

Życiorys

Antoine Nompar de Caumont, książę de Lauzun był synem Gabriela, hrabiego de Lauzun i jego żony Charlotty, córki Henri-Nompar de Caumont, księcia de La Force. Dorastał z dziećmi swojego krewnego Antoine III de Gramont, marszałka Francji. Jeden z nich Armand de Gramont, hrabia Guiche, był kochankiem Henrietty Anny, księżnej Orleanu, a jego siostra Katarzyna de Gramont, została księżną Monako poprzez małżeństwo z Ludwikiem i była jedną z miłości życia Lazuna.

Caumont zaczął jako młodzieniec służbę w wojsku pod rozkazami Tureńczyka jako giermek, a w 1655 przejął po swoim ojcu dowodzenie nad cent gentilshommes de la maison de roi - strażą przyboczną króla. Był wówczas znany jako hrabia de Puyguilhem i szybko zdobył łaski króla Ludwika XIV, który mianował go pułkownikiem królewskiego pułku dragonów i marszałkiem polnym Francji. Hrabia de Puyguilhem i przyszła księżna Monako należeli do koterii młodej księżnej Orleańskiej. Pochlebstwami i prześmiewczym dowcipem zdobył sobie sympatię króla, jednak jego zazdrość i okrucieństwo w stosunku do innych królewskich faworytów i dworzan nie pozwalały mu piąć się wyżej. Dwukrotnie zapobiegł miłosnemu spotkaniu króla z księżną Monaco i to właśnie przez tę zazdrość namówił ówczesną królewską metresę Louise de La Vallière do przedstawienia królowi jego przyszłej kochanki pani de Montespan, która wkrótce skupiła na sobie całe uczucie i w sposób pośredni doprowadziła do usunięcia się de la Vallière do klasztoru. Książę de Lauzun był zdolnym intrygantem i wymógł obietnicami na królu stanowisko dowódcy artylerii; po czym rozgłosił całą sprawę i gdy usłyszał o tym wrogi mu ówczesny minister wojny Ludwika XIV Louvois zainterweniował u króla, który stojąc w obliczu utraty wspaniałego dowódcy i doradcy, nie nadał Lauzunowi obiecanego stanowiska. Kiedy książę raz za razem domagał się mianowania i król powiadomił go o swoim postanowieniu, książę oskarżył króla o złamanie słowa, przełamał na jego oczach swoją spadę i poprzysiągł nigdy więcej nie służyć królowi, który łamie raz dane słowo. W rezultacie został na krótki czas uwięziony w Bastylii, ale wkrótce został uwolniony i powrócił na dawniej zajmowane stanowiska.

W międzyczasie Anna, księżna Montpensier (znana na dworze jako La Grande Mademoiselle) zakochała się w przystojnym Lauzunie który początkowo był przerażony awansami brzydkiej księżnej, ale wkrótce doszedł do wniosku, że jej bogactwo i tytuły warte są poświęcenia z jego strony. Księżna Montpensier była jedną z najbogatszych dziedziczek w Europie i kuzynką Ludwika XIV (co samo w sobie było ogromnym zaszczytem). Wkrótce ustalono datę ślubu na 21 grudnia 1670 roku. Jednakże na wieść o planowanym związku król wysłał list do Mademoiselle zakazując jej tego małżeństwa. Markiza de Montespan nigdy nie wybaczyła reakcji Lazuna w sprawie dowództwa artylerii i teraz wspólnie z ministrem Louvois wymogła na królu aresztowanie księcia. Lauzun został przeniesiony z Bastylii do Pignerol w listopadzie 1671 roku, gdzie przebywali wysoko urodzeni i postawieni więźniowie. Właśnie w Pignerol książę miał się spotkać z innym więźniem, byłbym generalnym intendentem finansów Fouquetem, do którego celi zapuszczał się poprzez komin. Innym więźniem był Eustache Dauger, z którym nawet rozmowa była karana śmiercią (zobacz Człowiek w żelaznej masce), a który był kiedyś służącym nadintendenta Fouqueta.

Książę de Lauzun był niewysokim jasnym blondynem o zgrabnej figurze, pańskiej minie, twarzy tryskającej inteligencją, budzący szacunek. Ambitny, kapryśnego usposobienia, pełen fantazji, zazdrośnik, chciał zawsze dojść dalej niż mógł.

Louis de Rouvroy, książę de Saint-Simon: Pamiętniki tom I

W swoim raporcie do przełożonych w Paryżu zarządca więzienia Bénigne Dauvergne de Saint-Mars, pisał o dziwnym zachowaniu Lazuna: książę miał zapuścić brodę, zaniedbać higienę osobistą i przestawać zmieniać ubranie. Świadczy to o niewątpliwej depresji Lazuna, który obwiniał się o to, że nie poślubił La Grande Mademosielle od razu. Miał on również podejmować próby ucieczki z więzienia poprzez przebranie się za księdza, ucieczkę przez komin, a nawet przez okno, ale za każdym razem ktoś wszczynał alarm.

W tym czasie La Grande Mademoiselle podejmowała działania w celu uwolnienia Lauzuna z więzienia. Król ostatecznie zgodził się na to w zamian za przekazanie na rzecz jego nieślubnego syna z markizą Montespan, Ludwika Augusta, księcia Maine, ogromnej części dziedzictwa kuzynki (w tym księstw Dombes i Aumale, hrabstwa Eu - tych właśnie rozległych dóbr, które po małżeństwie miały się stać własnością Lauzuna. Wkrótce księcia uwolniono, ale ten nawet po dziesięciu latach więzienia odmówił podpisania dokumentów, więc przewieziono go do położonej w Burbonii miejscowości Chalon-sur-Saône. Ponowne uwięzienie zmieniło jego zdanie - podpisał dokumenty, ale król wciąż uważał, że tak nierówne małżeństwo byłoby nieodpowiednie i postawiło by w złym świetle całą rodzinę królewską, uznano więc, że powinno zostać zawarte w sekrecie.

Poślubiony Mademoiselle czy nie, Lauzun otwarcie zalecał się do córki Nicolasa Fouqueta, którą widywał wcześniej w Pignerol. Powrócił na dwór, ale córka Fouqeta wkrótce została księżną d'Uzès.

W 1685 roku Lauzun wyruszył do Anglii w poszukiwaniu szczęścia na dworze Jakuba II, którego poznał w czasie kampanii wojennej we Flandrii, jeszcze gdy nosił tytuł księcia Yorku. Niespodziewanie zdobył wielkie wpływy na dworze angielskim tak, że to właśnie on w 1688 roku zorganizował ucieczkę królowej Marii Modeńskiej i następcy tronu do francuskiego Calais, gdzie otrzymał rozkaz Ludwika XIV nakazujący mu sprowadzić ich „pod każdym pretekstem” do Vincennes.

Dostarczywszy królową do Francji Lauzun powrócił do łask wdzięcznego Ludwika XIV i zamieszkał w pałacu w Wersalu.

Mademoiselle zmarła w 1693 roku i w dwa lata później Lauzun poślubił Geneviève Marie Durfort (1680–1740) - czternastoletnią córkę Marszałka Francji Guya Aldonce de Durfort de Lorges. Jego szwagrem był Louis de Rouvroy, książę de Saint-Simon.

Bibliografia

• Maria de Rabutin-Chantal: Listy pani de Sévigné, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1981.
• Louis de Rouvroy, książę de Saint-Simon, Pamiętniki, PIW Warszawa