Antonín Novotný

Antonín Novotný

Data i miejsce urodzenia	10 grudnia 1904 Letňany
Data i miejsce śmierci	28 stycznia 1975 Praga
Prezydent Czechosłowacji
Okres	od 19 listopada 1957 do 28 marca 1968
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Czechosłowacji
Poprzednik	Antonín Zápotocký
Następca	Ludvík Svoboda
I Sekretarz KC Komunistycznej Partii Czechosłowacji
Okres	od 14 marca 1953 do 5 stycznia 1968
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Czechosłowacji
Poprzednik	Klement Gottwald
Następca	Alexander Dubček
Odznaczenia

Antonín Novotný (ur. 10 grudnia 1904 w Letňanach, zm. 28 stycznia 1975 w Pradze) – czeski polityk, czechosłowacki działacz komunistyczny, w latach 1957–1968 prezydent kraju, I sekretarz partii komunistycznej w latach 1953–1968; stracił władzę wskutek rozwoju ruchu reformatorskiego w 1968.

Życiorys

Antonín Novotný

Grób Antonína Novotný’ego na cmentarzu Malvazinky

Syn murarza, został oddany na naukę do ślusarza; już w dzieciństwie zatrudnił się w fabryce broni. W 1921 rozpoczął działalność w Partii Komunistycznej. W czasie II wojny światowej, kiedy Czechy były okupowane przez Niemców, więziony był przez 4 lata (1941–1945) w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen, gdzie był kapo brygady robotniczej. Współpracował z Klementem Gottwaldem. Po wojnie zajmował kolejno coraz wyższe stanowiska w hierarchii partyjnej. W 1946 został członkiem Komitetu Centralnego partii komunistycznej. W 1948 odegrał znaczącą rolę w trakcie przewrotu, który zapewnił komunistom przejęcie władzy. W 1951 został członkiem Biura Politycznego. W 1953 (po śmierci Gottwalda) jako I sekretarz Komunistycznej Partii Czechosłowacji był drugą osobą w państwie – po prezydencie Antoninie Zapotockim. Kiedy ten zmarł w 1957 roku, Novotný objął i to stanowisko, kumulując władzę w swoich rękach.

Rządząc krajem, szeroko czerpał ze stalinowskich wzorców. Sprawował represyjne rządy, utrzymując ścisłą zależność Czechosłowacji od Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Dążył do industrializacji kraju, interesując się również postępem gospodarczym w innych państwach Bloku Wschodniego. Od początku lat 60. próbował przeciwstawić się coraz silniejszemu ruchowi, który żądał przeprowadzenia w kraju głębokich reform. Od 1962 zmagał się z kryzysem, w 1964 ponownie objął urząd prezydenta kraju, zaś w 1967 podjął liberalizację systemu, chcąc zapewnić sobie poparcie inteligencji oraz studentów.

Zmuszony do ustąpienia 5 stycznia 1968 roku zrezygnował ze stanowiska I sekretarza partii, na którym zastąpił go Alexander Dubček. Pod koniec lutego tego roku próbował dokonać wojskowo-milicyjnego zamachu stanu w celu odzyskania pełni rządów. 22 marca utracił (również z powodu rezygnacji) stanowisko prezydenta, na tym fotelu zastąpił go Ludvík Svoboda. 30 maja 1968 wydalony z partii. W tym samym roku sprzeciwił się inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. W 1971 przywrócono mu członkostwo, lecz nie zyskał tym już żadnych wpływów politycznych.

W 1969 otrzymał Order Odrodzenia Polski I klasy.

Zmarł w 1975 w Pradze. Został pochowany na cmentarzu Malvazinky.

Bibliografia

• Alex Axelrod, Charles Phillips Władcy, tyrani, dyktatorzy. Leksykon, wyd. Politeja, Warszawa 2000, s. 460
• Czechoslovakia. Crossroads and Crises. 1918-1988 pod red. N. Stone’a i E. Strouhala, 1989
• E. Taborsky, Communism in Czechoslovakia. 1948-1960, Princeton, 1961