Anton Harapi
| |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
5 stycznia 1888 |
| Data i miejsce śmierci |
20 lutego 1946 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Śluby zakonne |
1909 |
| Prezbiterat |
29 czerwca 1910 |
.svg){kind=small}
| |
Anton Harapi OFM (ur. 5 stycznia 1888 w Shiroka k. Szkodry[1], zm. 20 lutego 1946 w Szkodrze[2]) − albański franciszkanin, polityk, pisarz i pedagog.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Był synem Loro Harapiego i Çile, na chrzcie otrzymał imię Gaspër. Początkowo kształcił się w kolegium jezuickim, ale w 1904 wstąpił do zakonu franciszkanów przyjmując imię Anton, w lutym 1909 złożył śluby zakonne[3]. Kształcił się w seminarium franciszkańskim w Szkodrze, a następnie w Salzburgu i w Villach. 29 czerwca 1910 został wyświęcony na kapłana.
Studia wyższe z zakresu teologii odbywał w Wiedniu i w Rzymie. Po powrocie do kraju pracował w parafii Arra e Madhe, w krainie Dukagjini. W czasie oblężenia Szkodry przez Czarnogórców (1912-1913) zajmował się pomocą chorym i rannym mieszkańcom miasta[4]. 1918 został przeniesiony do graniczącej z Czarnogórą parafii Gruda. Tam w 1918 aktywnie zaangażował się w działalność narodową. Był współautorem memorandum skierowanego do uczestników Konferencji Pokojowej w Wersalu, domagając się pozostawienia przy Albanii okręgów Hoti i Gruda.
W latach 1920-1924 współpracował ściśle z Luigjim Gurakuqim i Gjergji Fishtą, wspierając ich działalność polityczną i parlamentarną[4]. Po upadku rządu Fana Noliego w grudniu 1924 został uwięziony i wkrótce potem zwolniony[5]. Wycofał się z działalności politycznej w 1925, poświęcając się sprawom szkolnictwa franciszkańskiego. Był jednym ze współtwórców i redaktorów filozoficzno-teologicznego pisma Hylli i Dritës, publikując w nim artykuły o tematyce filozoficznej i pedagogicznej. W 1926 organizował akcję pomocy dla ludności krainy Dukagjini, gdzie doszło do rebelli antyrządowej[5]. W 1933 objął stanowisko dyrektora prowadzonej przez Franciszkanów szkoły w Szkodrze[3].
W latach 30. w kolejnych artykułach Harapi poświęcał coraz więcej uwagi zagrożeniom dla społeczeństwa albańskiego ze strony rozwijającego się ruchu komunistycznego. W 1937 wyjechał ze Szkodry i pracował w parafii Bajzë, gdzie zaangażował się w zwalczanie analfabetyzmu wśród miejscowej ludności[5]. W 1940 włączył się w prace Instytutu Studiów Albańskich, działających pod patronatem włoskim[2].
We wrześniu 1943 Albania została zajęta przez wojska niemieckie. Kierujący administracją okupacyjną Hermann Neubacher zwrócił się z prośbą do grupy księży, studiujących w przeszłości na uczelniach austriackich, aby ci podjęli współpracę z Niemcami w tworzeniu nowych struktur administracyjnych. Jedną z osób pozyskanych przez Neubachera był A.Harapi, który pełnił funkcję prowincjała franciszkańskiego w Albanii. Harapi reprezentował katolików w powołanej do życia 21 października 1943 Radzie Regencyjnej[6]. W czerwcu 1944 zrezygnował z tego stanowiska. Kilka miesięcy później Hermann Neubacher proponował mu wyjazd z Albanii z pomocą Niemców, ale Harapi odmówił.
5 czerwca 1945 został aresztowany i oskarżony o współpracę z niemieckim okupantem[2]. Proces przed sądem wojskowym w Tiranie rozpoczął się 4 stycznia 1946. Prorządowy dziennik Bashkimi określał Harapiego jako człowieka, który zdradził lud i Kościół i doprowadził do wojny bratobójczej[7]. Skazany na karę śmierci za współpracę z okupantem, został rozstrzelany pod murem cmentarza Rrmajt w Szkodrze i pochowany w nieznanym miejscu.
Pozostawił w rękopisie dzieła poświęcone tematyce społecznej i historii kultury albańskiej. Zostały one wydane już po śmierci autora. Imię Harapiego noszą ulice w Tiranie, Prisztinie i w Peciu.
Dzieła[edytuj | edytuj kod]
- 1925: Edukata ose mirerritja e femijeve (Edukacja albo właściwe wychowanie dzieci)
- 1935: Vlerë shpirtërore (Wartości duchowe)
- 1959: Andrra e prêtashit: kontribut për kulturën shqiptare (wydane w Rzymie)
- 2003: Valë mbi valë (Fala za falą)
- 2003: Vlerë shpirtërore: kontribut për trajtimin mendor të shqiptarit
- 2003: Shqyptari dhe bota e tij (Albańczyk i jego świat)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. New York: I.B. Tauris, 2012, s. 363. ISBN 978-1-78076-431-3.
- ↑ a b c Azem Qazimi: Fjalor Enciklopedik i Viktimave te Terrorit Komunist, vol.3.. Tirana: 2015, s. 162. ISBN 978-9928-168-01-6. (alb.).
- ↑ a b Zenepe Dibra: Fjalor enciklopedik i hapesires shkodrane, vol. 1. Lezhe: Gjergj Fishta, 2015, s. 487-488. (alb.).
- ↑ a b Mhill Marku, Father Anton Harapi [online], zemrashqiptare.net, 2015 (ang.).
- ↑ a b c Atë Anton Harapi, në përvjetorin e pushkatimit nga komunistët = 2020-03-22 [online], vaticannews.va (alb.).
- ↑ Haxhi Ademi. ORGANIZIMI SHTETËROR NËN UDHËHEQJEN E REXHEP MITROVICËS (5 NËNTOR 1943 - 16 QERSHOR 1944). „Gjurmime Albanologjike - Seria e shkencave historike”. 51, s. 176, 2021.
- ↑ Owen Pearson: Albania as dictatorship and democracy: from isolation to the Kosovo War, 1946-1998. I.B. Tauris: 2006, s. 162. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Hasan Hasani: Leksikoni i shkrimtarëve shqiptarë 1501-2001. Shtëpia Botuese Faik Konica, Prisztina: 2003. (alb.).
- Zef Simoni red.: Martirizimi i Kishes Katolike Shqiptare 1944-1990. Szkodra: 1993. (alb.).