Antoni Bisaga

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Antoni Bisaga
Imię i nazwisko

Antoni Piotr[1] Bisaga

Data i miejsce urodzenia

29 stycznia[2] 1940
Maków Podhalański[3]

Narodowość

polska

Język

polski

Alma Mater

Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych we Wrocławiu

Dziedzina sztuki

rzeźbiarstwo

Odznaczenia
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”

Antoni Piotr Bisaga (ur. 29 stycznia 1940 w Makowie Podhalańskim) – polski rzeźbiarz.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Ukończył Państwowe Liceum Technik Plastycznych w Nowym Wiśniczu w klasie o kierunku ceramika. Już jako uczeń szkoły średniej zaczął bywać we Włocławku, do którego wysyłano uczniów w ramach praktyk. W jednym z wywiadów przyznał, że Włocławek lat 50. i jego historia go oczarowały, natomiast obecnie uważa miasto za bardzo zdewastowane. To właśnie w szkole poznał swoją przyszłą żonę, również plastyczkę. Następnie studiował na Wydziale Rzeźby Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Wśród jego wykładowców byli Xawery Dunikowski i Borys Michałowski, a w Pracowni Projektowania Przestrzennego i Ceramicznej Rzeźby Architektonicznej Apolinary Czepelewski. Po ukończeniu studiów w 1966 r. osiadł we Włocławku. W latach 1966-1979[4] pracował w Zakładach Ceramiki Stołowej we Włocławku jako projektant Ośrodka Wzorującego[5]. Zaprojektował m.in. liczne wzory serwisów, talerzy, wazonów[6], świeczników, żyrandoli[7]. W latach 80. trudnił się jako architekt wnętrz[3][8][9][10].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Tworzy rzeźby przyścienne i wolno stojące. Wykonuje je głównie w ceramice, ale także w drewnie. Tworzy portrety, rzeźby o tematyce religijnej, historycznej oraz symbolicznej. Inspiruje się rzeźbą klasyczną i sztuką ludową oraz obserwacją natury i człowieka. Jest autorem Różańca Polskiego, który był eksponowany w czasie Dni Kultury Chrześcijańskiej w kościele p.w. św. Józefa we Włocławku (1984 r.) i Piety Włocławskiej (sanktuarium Męczeństwa Bł. Ks. Jerzego Popiełuszki we Włocławku). W 2018 r. na wystawie pt. Nikifor kontra Zagajewski w Galerii Antresola w Centrum Kultury Browar B zaprezentował rzeźbę pt. Stanisławowi Zagajewskiemu w hołdzie dla zmarłego 10 lat wcześniej artysty[11]. Posiada własną pracownię w Józefowie, którą sam zbudował w 1978 r. Ukochanej przez siebie wsi poświęcił jedną z prac zatytułowaną Moje Józefowo, wystawioną po raz pierwszy z okazji jego jubileuszu w 2010 roku[12]. Od 1990 r. pracuje razem z synem Januszem. Wszystkie jego dzieci odziedziczyły po rodzicach talenty plastyczne, ale tylko jeden syn zajmuje się tym zawodowo[10]. Janusz Bisaga uprawia także fotografię, które to zainteresowanie dzieli ze swoją córką Joanną[13]. Kolejny wnuk Antoniego, Bartosz Bisaga tworzy grafiki komputerowe[14]. Oprócz rzeźby, Antoni Bisaga interesuje się także rysunkiem, architekturą wnętrz i wystawiennictwem, tworzy projekty pomników i medali[3].

W latach 1968-75 był członkiem stowarzyszenia artystów Grupa Kujawska. Był jednym z inicjatorów powstania Włocławskiego Oddziału Związku Polskich Artystów Plastyków. W latach 1975-78 był jego pierwszym prezesem. W 1984 r. wstąpił do Związku Artystów Rzeźbiarzy. Od 1987 r. był rzeczoznawcą Ministerstwa Kultury i Sztuki w zakresie sztuki użytkowej i rzeźby. Dwukrotnie otrzymywał stypendium z tego ministerstwa[3]. W 2001 r. był współzałożycielem Dobrzyńsko-Kujawskiego Towarzystwa Kulturalnego[2]. W 2015 r. poparł Janusza Nowierskiego, który w liście otwartym wyraził zaniepokojenie możliwością likwidacji Galerii Sztuki Współczesnej przy ul. Miedzianej we Włocławku. Radny Dariusz Jaworski złożył wówczas interpelację w tej sprawie do Prezydenta Miasta Włocławka Marka Wojtkowskiego[15]. Z jego porad korzystał malarz Zbigniew Jankowski[16].

Prace Bisagi były prezentowane na przeszło 37 wystawach indywidualnych i 75 wystawach zbiorowych, w tym 10 za granicą[17]. W 1995 r. miała miejsce wystawa w Biurze Wystaw Artystycznych w Gorzowie Wielkopolskim[18]. W 2002 r. obchodził 35-lecie pracy twórczej, z okazji której zorganizowano wystawę w Galerii Sztuki Współczesnej we Włocławku, z udziałem m.in. ówczesnego prezydenta Stanisława Wawrzonkoskiego[1]. W 2009 r. pokazał swoje prace na wystawie Z głębokości wołam… w Galerii Sztuki Współczesnej we Włocławku z okazji 25. rocznicy śmierci ks. Jerzego Popiełuszki[19]. W 2010 r. w Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku (w Zbiorach Sztuki) miała miejsce wystawa Antoni Bisaga. Remanent twórczości Anno Domini 2010 z okazji 70. urodzin artysty[3]. W 2013 r. jego dzieła wystawiono w ramach Wystawy na 140-lecie włocławskiego fajansu[20]. W 2015 r. w Muzeum Stanisława Noakowskiego w Nieszawie miała miejsce wystawa cyklu rysunków Bisagi pt. Kalendarz włocławski, ilustrujących ważne wydarzenia z historii miasta[21]. W tym samym roku z okazji 75. urodzin rzeźbiarza w Galerii Antresola w Centrum Kultury Browar B miała miejsce wystawa pt. Moje fragmenty z życia Włocławka, składająca się na kalendarium miejscowości[22]. W 2016 r. we włocławskiej Galerii Sztuki Współczesnej miała miejsce wystawa prac artystów Grupy Kujawskiej z lat 1956-1976 pt, Początki, Stąd wyszliśmy, Grupa Kujawska, w tym rzeźb A. Bisagi[23]. W 2017 r. Bisaga był jednym z artystów, którego dzieła ukazano na wystawie Alfabet włocławski w Galerii Biura Wystaw Artystycznych i Usług Plastycznych w Pile[24]. W 2018 r. w Galerii Sztuki Współczesnej we Włocławku miała miejsce wystawa prac Antoniego, Janusza i Bartosza Bisagów pt. Troje oczu[14]. W 2019 r. jego prace wystawiono w auli Zespołu Szkół Katolickich im. ks. Jana Długosza we Włocławku z okazji XVIII Dni Kultury Chrześcijańskiej[25]. 14 marca 2020 r. w Muzeum Zbiorów Sztuki we Włocławku miała się odbyć kolejna jubileuszowa wystawa prac artysty, benefis z okazji jego 80. urodzin. Z powodu dotarcia pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 do Polski benefis został odwołany, a wystawa z okazji 80. urodzin Antoniego Bisagi pt. „Miało być inaczej” była eksponowana w terminie 7-28 06.2020 r. Z okazji 100. rocznicy urodzin papieża Jana Pawła II, 18 maja 2020 r. w gmachu Muzeum Zbiorów Sztuki we Włocławku zaprezentowano wizerunki świętego autorstwa Bisagi[26]. Trzykrotnie wystawiał swoje prace w Parafii Najświętszego Zbawiciela we Włocławku. Szczególnie dużym zainteresowaniem cieszyła się wystawa Golgota końca wieku z 1998 r. na której prezentował krzyże. 2006 r. - miała miejsce Wystawa sztuki sakralnej, której wystawiał rysunki.[27][28]. Brał trzykrotnie udział w Biennale Sztuki Sakralnej w Gorzowie Wielkopolskim[29].

Jego dzieła można oglądać w przeszło dwudziestu kościołach, galeriach publicznych i prywatnych. Rzeźby artysty znajdują się w Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku (w Dziale Sztuki, w Dziale Fajansu), Muzeum Narodowym w Gdańsku, Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy i Biurze Wystaw Artystycznych w Płocku[3][1][17].

Niektóre dzieła[edytuj | edytuj kod]

Pomnik Armii Krajowej we Włocławku

W latach 60. wykonał Pomnik Upamiętniający Przyznanie Miastu Sztandar I Klasy w 1966 r., umiejscowionym na skwerze przed Urzędem Miasta we Włocławku (obecnym Skwerze im. Lecha i Marii Kaczyńskich). Bryła pomnika nawiązywała do sztandaru, wykonali go mieszkańcy w czynie społecznym. W 1992 r. Rada Miasta Włocławka w ramach dekomunizacji nakazała rozbiórkę pomnika[30]. Zaprojektował Pomnik Saperów we Włocławku[31]. W 1988 r. został członkiem zwyczajnym Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Pomnika Poległych Obrońców Wisły 1920 r. we Włocławku, a w 1990 r. stworzył orła zawieszonego na monumencie[10][32]. W 1994 r. wykonał projekt przebudowy Pomnika Żołnierzy Radzieckich na Pomnik Żołnierza Polskiego na placu Wolności we Włocławku. W 1998 r. na prośbę Komitetu Organizacyjnego Budowy Pomnika Armii Krajowej we Włocławku, stworzył projekt monumentu, odsłoniętego w 2000 r. przy kościele Najświętszego Zbawiciela[27]. Na wystawie Antoni Bisaga. Remanent twórczości Anno Domini 2010 pomnik nazwano jednym z najbardziej znanych dzieł artysty[3]. W 2005 r. wykonał tablicę Pomnika 750-lecia pierwszej lokacji miasta w okolicy Pałacu Biskupiego we Włocławku[33]. W 2019 r. wykonał nieodpłatnie projekt pomnika poświęconego ofiarom zbrodni katyńskiej, który w 2020 r. ma stanąć na Skwerze im. Kaczyńskich[34]. Na pomniku ma znaleźć się 119 nazwisk ofiar zbrodni katyńskiej z Włocławka i okolic[35]. Antoni Bisaga zaprojektował także liczne tablice pamiątkowe i pomniki oraz rzeźby patronów dla szkół[3].

W 1972 r. był jednym z artystów, których zatrudniono przy tworzeniu dekoracji wyremontowanych barokowych kamienic na Starym Rynku, w których utworzono wówczas Muzeum Historii Włocławka, oddział Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej. W niedużym atrium między dwoma budynkami zainstalował niebiesko-zieloną fontannę z motywami roślinnymi oraz kwietniki[8].

Jest autorem wielu rzeźb o tematyce religijnej dla kościołów na Kujawach i całej Polski. Wraz z synem realizuje projekty własne oraz ks. Taduesza Furdyny. Szczególnie związany jest z Parafią Najświętszego Zbawiciela we Włocławku. W latach 80. wykonał rzeźby ceramiczne w nowym kościele parafialnym w parku im. Władysława Łokietka. Następnie stworzył ołtarze boczne Matki Boskiej Fatimskiej (1995-1996) i Matki Bożej Częstochowskiej Hetmanki Żołnierza Polskiego. Ten drugi upamiętnia 10-lecia duszpasterska wojskowego prowadzonego w tej parafii. Projekt wnętrz włącznie z ołtarzem bocznym wykonał w konsultacji z ks. Furdyną. W latach 1994-2006 wraz z synem Januszem[36] wykonał trzy rzeźby ścienne przedstawiające ks. Jerzego Popiełuszkę, kardynała Stefana Wyszyńskiego i papieża Jana Pawła II, składający się na tzw. Filar Wielkich Polaków. Po IV pielgrzymce Jana Pawła II do Polski w 1991 r., w trakcie papież której odwiedził Włocławek, wzniósł rzeźbę Chrystusa Dobrego Pasterza, którego twarz cechuje podobieństwo do papieża polaka. W 1997 r. rzeźba stanęła w ogrodzie kościoła, a w 2011 r. na postumencie wyryto datę beatyfikacji papieża[37]. W 2004 r. wykonał figurę Matki Bożej w Grocie Matki Bożej Królowej Pokoju przy kościelnym parkingu[27]. W 2020 r. wykonał karawakę strzegącą przed pandemią COVID-19, powieszoną na ścianie kościoła[38]. Wreszcie tworzy rzeźby dekorujące parafialny żłobek[39] i stację parafii w czasie procesji Bożego Ciała[40]. Jest także autorem dekorowanych techniką stiukową nastaw ołtarza głównego i bocznych dla kościoła św. Stanisława[41], rzeźb w kościele św. Maksymiliania i 4 płaskorzeźb[42] w kościele Ducha Świętego we Włocławku, w tym jednej przedstawiającej wizerunek św. Jana Pawła II[26]. W 2018 r. dokonał renowacji ołtarza św. Antoniego kościoła św. Maksymiliana we Włocławku[43]. Stworzył elementy cmentarza, ambony i stacji Drogi Krzyżowej w kościele Najświętszego Serca Jezusowego w Sieradzu[44]. Jego płaskorzeźba wisi na ścianie kościoła św. Bartłomieja Apostoła w Smólniku[12]. Wykonał ozdoby w kaplicy Domu Księży Emerytów na włocławskim Michelinie. W 2001 r. stworzył stacje drogi krzyżowej i ceramiczną figurę Chrystusa w kaplicy pw. św. Łukasza w Domu Pomocy Społecznej nr 2 w Gorzowie Wielkopolskim[29][3][1][9]. W latach 2004-2010, z okazji przypadającego na 2011 roku 600-lecia konsekracji katedry we Włocławku stworzył plakietę Miasto wpisane w ołów[3]. Obecnie znajduje się ono w zbiorach Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku i jest ono eksponowano przy wejściu do Muzeum Historii Włocławka. Był autorem pucharu, który podarowano papieżowi Janowi Pawłowi II podczas jego wizyty we Włocławku w czasie pielgrzymki z 1991 roku[26].

W latach 2006-2010 wykonał kompozycję ceramiczną pt. Wspominam Zielony Rynek (we Włocławku). Na dzieło składa się ponad 30 figur ułożonych na ruchomym kole, tworzących sceny rodzaje z życia targowiska przy Zielonym Rynku w latach 60. XX wieku. Po raz pierwszy praca została zaprezentowana podczas wystawy Antoni Bisaga. Remanent twórczości Anno Domini 2010 z okazji 70. urodzin artysty. W 2015 r. była wystawiana w Galerii Sztuki Antresola. W 2020 r. Antoni Bisaga przekazał dzieło do Muzeum Zbiorów Sztuki we Włocławku. W tym samym roku zostało ono po raz pierwszy wystawione w ramach wystawy pt. Miało być inaczej w gmachu tegoż muzeum. 18 czerwca 2020 r. dzieło zostało opisane w ramach cyklu Zza obrazu prowadzonego przez Centrum Kultury Browar B we Włocławku, pod nazwą Zielony Rynek we Włocławku[9][35].

Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Za swoją twórczość Bisaga otrzymał nagrody i odznaczenia: Złoty Medal Pro-Tadino za rzeźbę Organy (Włochy, 1970); Medal Za zasługi dla rozwoju Włocławka (Włocławek, 1971); wyróżnienie w konkursie Kopernik i jego idea (Bydgoszcz, 1972); Brązową Odznakę honorową „Zasłużony dla Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych” (Warszawa, 1974); III nagrodę w konkursie Człowiek i otoczenie (Bydgoszcz, 1975); Odznakę „Zasłużony Działacz Kultury” (Warszawa, 1976); srebrną odznakę Za zasługi dla województwa włocławskiego (Włocławek, 1978); Nagrodę Główną Prezydenta Miasta Włocławka w Dziedzinie Kultury (Włocławek, 2001) i List Gratulacyjny Prezydenta Miasta Włocławka (Włocławek, 2002)[1]. Medal Zasłużony dla Diecezji Włocławskiej (2008); Nagrodę Prezydenta Miasta Włocławek w dziedzinie kultury (2015).

Galeria twórczości[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e Paweł Nagler. Jubileusz pracy twórczej Antoniego Bisagi. „Niedziela włocławska”. 42/2002, 2002. Włocławek: Kuria Metropolitarna w Częstochowie. ISSN 0208-872X. [dostęp 2020-03-09]. 
  2. a b Antoni Bisaga. Fundacja ePaństwe. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  3. a b c d e f g h i j Antoni Bisaga. Remanent twórczości …. Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, wrzesień 2010. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  4. Według innych źródeł w latach 1967-1978.
  5. Agnieszka Kot: Włocławki Antyki Galicja. Galeria Antyki Galicja, 2019-09-10. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  6. wz.1387 wazon Włocławek Antoni Bisaga. Galeria "Stary Świat" ul. Starodębska 41 87-800 Włocławek. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  7. Pisanki włocławki. Wiano.eu, 2016-03-16. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  8. a b Krystyna Kotula. Zamiast zakończenia. „Biuletyn Przewodnicki zw. PTTK Włocławek”. 43/87, s. 6-7, 1987. Włocławek: Oddział Kujawski Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze we Włocławku. [dostęp 2020-03-09]. 
  9. a b c Maciej Kowalczyk: Benefis z okazji 80. urodzin Antoniego Bisagi – znanego włocławskiego artysty rzeźbiarza. Włocławski Portal Internetowy, 2020-03-06. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  10. a b c Jarosław Czerwiński. Góral, co pokochał Włocławek. „Nowości. Dziennik Toruński”, 2010-11-02. Toruń: Polska Press. ISSN 0137-9259. [dostęp 2020-03-09]. 
  11. W roku Stanisława Zagajewskiego. Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury w Toruniu, styczeń 2018. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  12. a b Jolanta Pijaczyńska. Całe Józefowo na dłoni. „W Naszej Gminie”. 21/2010, s. 1, październik 2010. Włocławek: Gmina Włocławek. ISSN 1896-3692. [dostęp 2020-03-09]. 
  13. Γάτες znaczy koty – wystawa fotografii. Centrum Kultury Browar B we Włocławku, 2020-09-30. [dostęp 2020-06-29]. (pol.).
  14. a b „Troje oczu” - Antoni, Bartosz i Janusz Bisaga. Urząd Miasta Włocławek, 2018-09-07. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  15. Janusz Nowierski: List Otwarty Upadająca Kultura. Urząd Miasta Włocławek, 2015-03-30. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  16. Zbigniew Jankowski. Pejzaż kujawski. Akwarele. Włocławek: Galeria Sztuki Współczesnej we Włocławku. [dostęp 2020-03-09].
  17. a b Bisaga Antoni Piotr. Galeria Sztuki Współczesnej we Włocławku. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  18. Antoni Bisaga - rzeźba ceramiczna. Miejski Ośrodek Sztuki w Gorzowie Wielkopolskim. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  19. „Z głębokości wołam…” – wystawa w 25. rocznicę śmierci Ks. Jerzego Popiełuszki. Galeria Sztuki Współczesnej we Włocławku, październik 2009. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  20. (jd): Wystawa na 140-lecie włocławskiego fajansu. Onet.pl, 2013-11-28. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  21. Antoni Bisaga. Prace na papierze. DDWloclawek.pl, 2015. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  22. Moje fragmenty z życia Włocławka. Medialne Centrum Kujaw Spółka z o.o, 2015-01-08. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  23. Adam Zapora: Początki, Stąd wyszliśmy, Grupa Kujawska. Galeria Sztuki Współczesnej we Włocławku, 2016. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  24. Alfabet włocławski. faktypilskie.pl, 2017. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  25. XVIII Dni Kultury Chrześcijańskiej w ZSK im. ks. Jana Długosza we Włocławku. Zespół Szkół Katolickich im. ks. Jana Długosza we Włocławku, 2019-09-25. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  26. a b c 18 maja 2020 r. – 100. rocznica urodzin świętego Jana Pawła II. Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, maj 2020. [dostęp 2020-06-29]. (pol.).
  27. a b c ks. Kazimierz Rulka: Parafia Najświętszego Zbawiciela we Włocławku. Włocławek: Włocławskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2008. ISBN 978-83-89865-36-6.
  28. Krzysztof Opłotowicz. Z dziejów parafii Najświętszego Zbawiciela we Włocławku. „Studia Włocławskie”. 10, s. 355-365, 2007. Włocławek: Teologiczne Towarzystwo Naukowe. ISSN 2449-8777. [dostęp 2020-03-09]. 
  29. a b redPor. Powstała nowa kaplica. „Gazeta Wyborcza”, 2001-03-06. Gorzów Wielkopolski: Agora. ISSN 0860-908X. [dostęp 2020-03-09]. 
  30. rfeter: Pomnik Upamiętniający Przyznanie Miastu Sztandar I Klasy. Pomniki, tablice, miejsca pamięci we Włocławku, 2018-06-09. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  31. Janusz Zemke: Włocławek. Świętowano saperską rocznicę. Janusz Zemke, 2017-02-28. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  32. Agnieszka Kowalewska: Pomnik poległych obrońców Wisły 1920 roku we Włocławku. Informator Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Pomnika Poległych Obrońców Wisły 1920 r.. Włocławek: Obywatelski Komitet Odbudowy Pomnika Poległych Obrońców Wisły 1920 r., 1990.
  33. ZPKSoft: Pomnik 750 - lecia pierwszej lokacji miasta. Fotopolska.eu, 2016-11-25. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  34. We Włocławku powstanie pomnik poświęcony Mieszkańcom Włocławka i Powiatu. Aleksandra Suchomska Promocje włocławskie, 2019-11-27. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  35. a b Z cyklu: „Zza obrazu” Antoni Piotr Bisaga, „Zielony Rynek we Włocławku”. Centrum Kultury Browar B we Włocławku, 2020-06-29. [dostęp 2020-06-29]. (pol.).
  36. Mariusz Piecyk. Zachowując pamięć i tożsamość. „Przewodnik Katolicki”. 16/2006, kwiecień 2006. Poznań: Święty Wojciech Dom Medialny. ISSN 0137-8384. [dostęp 2020-03-09]. 
  37. Zbigniew Szygenda: Dobry Pasterz. Parafia Najświętszego Zbawiciela we Włocławku, 2018-04-22. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  38. Odpust z krzyżem pandemicznym. Parafia Najświętszego Zbawiciela we Włocławku, 2020-04-19. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  39. Zbigniew Szygenda: Przygotujcie drogę dla Pana. Parafia Najświętszego Zbawiciela we Włocławku, 2017-12-10. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  40. Boże Ciało. Parafia Najświętszego Zbawiciela we Włocławku, 2017-06-15. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  41. Historia parafii św. Stanisława BM we Włocławku. W: Rocznik Diecezji Włocławskiej 2011. Włocławek: Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, 2011, s. 163-164. [dostęp 2020-03-09].
  42. Historia. Parafia Ducha Świętego we Włocławku. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  43. Lesław Politowski: Ogłoszenia duszpasterskie 24.06.2018. Parafia św. Maksymiliana we Włocławku, 2018-06-24. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  44. Historia parafii. Parafia Najświętszego Serca Jezusowego w Sieradzu, 2016-02-08. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).