Antoni Grabowski (komunista)

Antoni Grabowski

Włoch, Czarny Antek, Antek

Data i miejsce urodzenia	1911/17 stycznia 1909 Sosnowiec
Data śmierci	lipiec 1943
Przebieg służby
Lata służby	1936–1943
Siły zbrojne	Brygady Międzynarodowe Gwardia Ludowa
Jednostki	XIII Brygada Międzynarodowa im. Jarosława Dąbrowskiego Oddział GL im. Ludwika Waryńskiego
Stanowiska	Dowódca oddziału partyzanckiego Dowódca Okręg Warszawa-Lewa Podmiejska p.o. dowódcy Obwodu IV Krakowskiego GL Dowódca Grupy Specjalnej Sztabu Głównego GL
Główne wojny i bitwy	hiszpańska wojna domowa, II wojna światowa
Odznaczenia

Antoni Grabowski pseud. Włoch, Czarny Antek, Antek (ur. 1911 lub 17 stycznia 1909 w Sosnowcu, zm. w lipcu 1943) – działacz polskiego i międzynarodowego ruchu komunistycznego, uczestnik wojny domowej w Hiszpanii, organizator PPR i GL w okręgu Warszawa-Lewa Podmiejska i dowódca tego okręgu, dowódca III Kielecko-Radomskiego Obwodu GL, dowódca spec-grupy Sztabu Głównego GL.

Życiorys

W okresie międzywojennym wyemigrował w poszukiwaniu pracy do Francji, gdzie otrzymał zatrudnienie w górnictwie. Wstąpił do Francuskiej Partii Komunistycznej (FPK); działał przeważnie wśród robotniczej emigracji polskiej. W 1936 wyjechał do Hiszpanii i walczył w XIII Brygadzie im. Jarosława Dąbrowskiego, gdzie uzyskał stopień porucznika. 9 lutego 1939 wraz z innymi żołnierzami Brygady został internowany we Francji.

Na początku 1942 przedostał się do kraju. PPR powierzyła mu organizowanie placówek grup wypadowych i oddziałów partyzanckich GL w Okręgu Warszawa-Lewa Podmiejska. Zorganizowane przezeń grupy i oddziały GL w powiatach: sochaczewskim, łowickim i grójeckim rozpoczęły działalność w połowie 1942. Pod koniec sierpnia 1942 "Antek" utworzył 12-osobowy oddział partyzancki im. Ludwika Waryńskiego, który 15 września 1942 pod jego osobistym dowództwem wykoleił w Lipcach na linii Warszawa-Koluszki pociąg pośpieszny z wojskiem. Następnie Grabowski objął stanowisko dowódcy Okręgu Warszawa-Lewa Podmiejska. W grudniu 1942 został skierowany na dowódcę Kielecko-Radomskiego Obwodu GL; na tym stanowisku m.in. zastrzelił za bandytyzm dowódcę jednego z oddziałów partyzanckich GL, Zygmunta Banasiaka. W lutym 1943 został przeniesiony na p.o. dowódcy IV Krakowskiego Obwodu GL, ponieważ kierownictwo PPR i GL w Małopolsce zostało zdziesiątkowane wskutek aresztowań (na początku 1943 Niemcy aresztowali m.in. sekretarza obwodowego PPR Franciszka Malinowskiego, dowódcę Krakowskiego Obwodu GL Romana Śliwę i sekretarza Rzeszowskiego Okręgu PPR Augustyna Micała). W końcu kwietnia odwołano go do Warszawy, gdzie po śmierci Franciszka Bartoszka objął dowództwo spec-grupy Sztabu Głównego GL. Ok. 10 lipca 1943 został aresztowany przez gestapo i kilka tygodni później zamordowany.
Antoni Grabowski był patronem 12 pułku kolejowego.

Awanse

• porucznik - druga połowa lat 30 (w Brygadach Międzynarodowych)
• Oficer GL - 1942
• Oficer Sztabu Głównego GL - 1943
• pułkownik - pośmiertnie w 1945

Odznaczenia

• Order Krzyża Grunwaldu II klasy - pośmiertnie
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy - pośmiertnie

Bibliografia

• Józef Bolesław Garas, Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942-1945, Warszawa 1971.
• Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.
• Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego t. 2, Warszawa 1987.
• Polski Słownik Biograficzny t. VIII, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959-1960.
• Edward Gronczewski, Walczyli o Polskę Ludową, Warszawa 1982.
• Piotr Gontarczyk, Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941-1944, Warszawa 2003.