Antoni Słonimski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Antoni Słonimski
Antoni Slonimski Polish writer.jpg
Data i miejsce urodzenia 15 listopada 1895
Warszawa
Data i miejsce śmierci 4 lipca 1976
Warszawa
Narodowość polska
Dziedzina sztuki literatura piękna
Ważne dzieła Alfabet wspomnień
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikicytaty Cytaty w Wikicytatach
Profil na e-teatr.pl

Antoni Słonimski, pseudonim „Pro-rok” i in. (ur. 15 listopada 1895 w Warszawie, zm. 4 lipca 1976 tamże) – polski poeta żydowskiego pochodzenia, dramatopisarz, prozaik, felietonista, członek założyciel kabaretu „Pod Picadorem” (1918) i grupy literackiej „Skamander” (1918), w latach 1924–1939 współpracownik tygodnika „Wiadomości Literackie”, w latach 1926–1934 współpracownik tygodnika „Cyrulik Warszawski”, od 1928 członek Związku Zawodowego Literatów Polskich; w czasie II wojny światowej przebywał na emigracji; w latach 1948–1951 dyrektor Instytutu Kultury Polskiej w Londynie, w latach 1956–1959 prezes Związku Literatów Polskich, autor i sygnatariusz Listu 34 (1964), sygnatariusz Listu 59 (1975); malarz, grafik i rysownik, w latach 1913–1919 współpracownik tygodnika „Sowizdrzał”; krytyk literacki i teatralny[1][2].

Życiorys[edytuj]

Antoni Słonimski urodził się 15 listopada 1895 roku[3] w Warszawie w rodzinie pochodzenia żydowskiego - był synem Stanisława Słonimskiego i Marii Eugenii Goldman[4]. W 1917 roku ukończył Szkołę Sztuk Pięknych w Warszawie[potrzebny przypis]. Organizował wystawy swych prac plastycznych oraz współpracował z czasopismami artystycznymi, m.in. z miesięcznikiem Pro Arte.

W 1918 roku współtworzył kawiarnię literacką Pod Picadorem, a w roku 1919 grupę poetycką Skamander. Współpracował z nią, z przerwami, do wybuchu wojny. W latach międzywojennych współpracował także z Kurierem Polskim (1920–1923) i Wiadomościami Literackimi (1924–1939).

Jego teksty wykorzystywały m.in. kabarety Czarny Kot, Qui Pro Quo, Cyrulik Warszawski, Tip Top oraz rosyjski awangardowy Niebieski Ptak. Był członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich i polskiej sekcji PEN Clubu.

W działalności publicystycznej sprzeciwiał się zarówno postawom Narodowej Demokracji, jak i komunizmowi. Opowiadał się za racjonalizmem i demokracją. Od wczesnej młodości związany z PPS, popierał działalność Józefa Piłsudskiego aż do czasów utworzenia obozu w Berezie Kartuskiej.

W swoim dorobku ma także dwie powieści science-fiction: Torpeda czasu z 1924 roku i Dwa końce świata (1937). Widać w nich inspirację twórczością H.G. Wellsa, bardzo cenionego przez Słonimskiego. W książkach tych pisarz pokazywał groźne skutki militaryzmu i rozwoju totalitaryzmu.

13 kwietnia 1924 roku pojedynkował się na pistolety z Mieczysławem Szczuką, który chciał się zemścić za bezlitosną krytykę manifestu autorstwa jego przyjaciela, Henryka Berlewiego. Pojedynek odbył się w kawiarni, Słonimski wyszedł bez szwanku, Szczuka został ranny w nogę.

Podczas wojny na emigracji, początkowo w Paryżu (1939–1940), a po kapitulacji Francji – w Londynie. Współpracował z rozmaitymi periodykami emigracyjnymi, m.in. z Polską Walczącą i Wiadomościami Polskimi, Politycznymi i Literackimi. W roku 1942, na skutek różnicy poglądów, odszedł z Wiadomości i wraz z Karolem Estreicherem założył miesięcznik Nowa Polska (ukazujący się do roku 1946)[5].

W swych artykułach opowiadał się za ideą Polski wielokulturowej i tolerancyjnej, opartej na zasadach wolności i równości.

Po zakończeniu II wojny światowej kierował do 1948 roku sekcją literatury UNESCO, następnie był do roku 1951 dyrektorem podlegającego władzom komunistycznym Instytutu Kultury Polskiej w Londynie. W 1948 roku wziął udział we wrocławskim Światowym Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju podpisując jego rezolucję przyjętą po opuszczeniu kongresu przez część zachodnich intelektualistów. W 1951 roku powrócił na stałe do kraju.

Pisywał artykuły, wiersze i felietony do wielu gazet ogólnopolskich, m.in. do Nowej Kultury (1950–1962), Szpilek (1953–1973) i Przeglądu Kulturalnego. W 1954 poddał ostrej krytyce ówczesne podręczniki do historii literatury, przez co jego dzieła zostały wycofane z obiegu. W 1955 roku był jednym z założycieli Klubu Krzywego Koła.

Na fali odwilży w 1956 roku został wybrany na prezesa Związku Literatów Polskich. Funkcję tę pełnił do roku 1959.

Grób Antoniego i Janiny Słonimskich na cmentarzu leśnym w Laskach

Odsunięty przez Władysława Gomułkę od sprawowania funkcji publicznych, Słonimski poświęcił się działalności na rzecz rozmaitych inicjatyw opozycyjnych. W marcu 1964 roku wraz z Janem Józefem Lipskim zainicjował tzw. List 34 przeciwko polityce kulturalnej partii. Krytykował władze w związku z antysemicką nagonką po marcu 1968 roku. W 1975 roku był jednym z sygnatariuszy Memoriału 59 oraz Listu 14 w proteście przeciw planowanym zmianom w konstytucji PRL.

Z powodu działalności opozycyjnej jego dzieła ponownie wpisano na listę cenzorską. Od 1970 publikował w Tygodniku Powszechnym.

Antoni Słonimski zmarł 4 lipca 1976 roku w Warszawie w wyniku powikłań po wypadku samochodowym. Został pochowany z żoną Janiną Konarską-Słonimską na cmentarzu leśnym w Laskach. Testamentem zapisał prawa autorskie swych utworów Zakładowi dla Niewidomych w Laskach.

Cenzura komunistyczna[edytuj]

 Osobny artykuł: Cenzura w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Nazwisko Antoniego Słonimskiego znalazło się na specjalnej liście, na której umieszczono autorów pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL publikuje poufną instrukcję cenzorską z 21 lutego 1976 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, na której umieszczono jego nazwisko oraz następujące wytyczne: "Wszystkie własne publikacje autorów z poniższej listy zgłaszane przez prasę i wydawnictwa książkowe oraz wszystkie przypadki wymieniania ich nazwisk należy sygnalizować kierownictwu Urzędu, w porozumieniu z którym może jedynie nastąpić zwolnienie tych materiałów. Zapis nie dotyczy radia i TV, których kierownictwo we własnym zakresie zapewnia przestrzeganie tych zasad. Treść niniejszego zapisu przeznaczona jest wyłącznie do wiadomości cenzorów"[6].

Upamiętnienie[edytuj]

Na Mokotowie w Warszawie w ciągu ulicy Narbutta znajduje się skwer im. Antoniego Słonimskiego. We Wrocławiu w dzielnicy Psie Pole w 2013 powstała ulica jego imienia, a w 2012 w Gdańsku w dzielnicy Wrzeszcz Górny

Ważniejsze dzieła[edytuj]

Program Lekarza bezdomnego wystawionego w 1930 na scenie warszawskiego Teatru Małego

Publicystyka, proza[edytuj]

Utwory sceniczne[edytuj]

  • Wieża Babel, dramat wierszem 1927
  • Murzyn warszawski, komedia 1928
  • Lekarz bezdomny, komedia 1930
  • Rodzina, komedia 1933

Odznaczenia i nagrody[edytuj]

Zobacz też[edytuj]

Przypisy

  1. ↑ Literatura polska: przewodnik encyklopedyczny. Julian Krzyżanowski (red.). T. 2: N–Ż. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 373–374. ISBN 83-01-01520-9.
  2. ↑ Czesław Miłosz: Historia literatury polskiej do roku 1939. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 1993, s. 451–453. ISBN 83-7006-424-8.
  3. ↑ akt urodzenia http://szukajwarchiwach.pl/72/1218/0/-/29/skan/full/Nc6Hu6pUxXKdRWHPcla-uw
  4. ↑ akt ślubu z 24.10.1894 r. http://szukajwarchiwach.pl/72/1218/0/-/27/skan/full/29JQfmZGY6jBohxLkopfZA
  5. ↑ Nowa Polska. Encyklopedia PWN. [dostęp 2010-12-16].
  6. ↑ Tomasz Strzyżewski 2015 ↓, s. 95.
  7. ↑ Bohdan Urbankowski, Czerwona msza czyli uśmiech Stalina, t. 2, Warszawa 1998, s. 315.
  8. ↑ Uchwała Rady Państwa z dnia 16 lipca 1954 r. o nadaniu odznaczeń państwowych (M.P. z 1954 r. Nr 112, poz. 1565).
  9. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 lipca 1952 r. o nadaniu odznaczeń państwowych (M.P. z 1952 r. Nr 70, poz. 1078).

Bibliografia[edytuj]

Linki zewnętrzne[edytuj]

[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Warszawie]

]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Antoni_Słonimski&oldid=49539995”