Apoloniusz Zawilski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Apoloniusz Zawilski
Ilustracja
pułkownik pułkownik
Data i miejsce urodzenia

21 października 1912
Kołodeże, gubernia wołyńska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

20 czerwca 2004
Warszawa, Polska

Przebieg służby
Lata służby

1932–1951

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Armia Krajowa
Ludowe Wojsko Polskie

Jednostki

15 Wielkopolski Pułk Artylerii Lekkiej, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy

Stanowiska

dowódca baterii

Główne wojny i bitwy

kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Krzyż Zasługi Krzyż Armii Krajowej Medal Wojska (trzykrotnie) Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”
Grób A. Zawilskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Apoloniusz Zawilski (ur. 21 października 1912 w Kołodeżach, zm. 20 czerwca 2004 w Warszawie) – polski historyk (doktor historii), pisarz, pułkownik Wojska Polskiego.

Biogram[edytuj | edytuj kod]

13 września 1932 roku wcielony został do Wojska Polskiego i przydzielony w charakterze słuchacza do Dywizyjnego Kursu Podchorążych Rezerwy przy 24 pułku piechoty w Łucku. W latach 1933–1935 ukończył z drugą lokatą Szkołę Podchorążych Artylerii w Toruniu. Jako publicysta zadebiutował w 1935 roku na łamach czasopisma „Polska Zbrojna”.

Po ukończeniu SPArt. i awansie na podporucznika przydzielony został do 15 Wielkopolskiego pułku artylerii lekkiej w Bydgoszczy. Dowodził plutonem, a następnie 8 baterią III dywizjonu 15 pal. W 1939 roku awansował na porucznika. Wraz z pułkiem wchodzącym w skład 15 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty w Armii „Pomorze” walczył w kampanii wrześniowej – początkowo w rejonie Jezior Koronowskich, później w bitwie nad Bzurą. 20 września w czasie przebijania się dywizji przez Puszczę Kampinoską do Warszawy został ciężko ranny w nogę pod Laskami i wzięty do niewoli niemieckiej. Po długotrwałym pobycie w szpitalach w Laskach, Warszawie i Lublinie zwolniony jako inwalida w styczniu 1941.

W czasie okupacji niemieckiej był szefem placówki wywiadu ZWZ/AK w Lubartowie. Po zajęciu Lubartowa przez Armię Czerwoną aresztowany, 3 sierpnia 1944 zmobilizowany do Ludowego Wojska Polskiego, awansowany do stopnia majora. Z uwagi na stan zdrowia wykluczony ze służby liniowej, skierowany 17 grudnia 1944 do Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, gdzie został redaktorem naczelnym Bellony. Od 1948 studiował równolegle na Wydziale Dramatycznym Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Łodzi i Warszawie, uzyskując dyplom w 1950. W 1949 przeniesiony do Wydawnictwa „Prasa Wojskowa” na stanowisko szefa wydawnictw fachowo-wojskowych.

W lipcu 1951 zwolniony z wojska. 19 lipca 1951 zatrzymany przez Informację Wojskową. Uwięziony w areszcie śledczym Informacji w Warszawie przy ul. Oczki 1 przeszedł ciężkie śledztwo, tortury, znęcanie się i wymuszanie zeznań. W kwietniu 1952 był sądzony w procesie tzw. nowego kierownictwa konspiracji wojskowej (razem z Franciszkiem Skibińskim, Stefanem Biernackim, Adamem Jaworskim i Kornelem Dobrowolskim). Zarzucono mu zorganizowanie komórki konspiracyjnej w Wojskowym Instytucie Naukowo-Oświatowym oraz przekazywanie kierownictwu konspiracji informacji o charakterze szpiegowskim. 28 kwietnia 1952 został skazany na karę śmierci przez Najwyższy Sąd Wojskowy (przewodniczącym składu sędziowskiego był Wilhelm Świątkowski, w jego składzie byli także Feliks Aspis i Teofil Karczmarz, oskarżał Stanisław Zarakowski). 19 listopada 1952 Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski, zarządził jednak wstrzymanie wykonania kary do czasu porozumienia się z organami śledczymi MBP, rozważano bowiem użycie go jako świadka w innym procesach przeciwko oficerom LWP. 21 stycznia 1954 wykonanie wyroku zasugerował Antoni Skulbaszewski, czemu sprzeciwił się Stanisław Zarakowski. 25 stycznia 1954 przewodniczący Rady Państwa, Aleksander Zawadzki skorzystał z prawa łaski. Następnie przebywał w złym stanie zdrowia w szpitalu psychiatrycznym we Wrocławiu. 4 kwietnia 1956 Najwyższy Sąd Wojskowy wznowił postępowanie w jego sprawie, a po dwóch dniach Naczelna Prokuratura Wojskowa umorzyła je z powodu braku dowodów winy[1].

W latach 1957–1959 był kierownikiem literackim teatru w Kaliszu i Teatru Powszechnego w Łodzi. Ukończył studia polonistyczne na Uniwersytecie Łódzkim. Usunięty z pracy, przez półtora roku prowadził gospodarstwo rolne niedaleko Bydgoszczy, potem pracował jako nauczyciel, wreszcie jako pracownik kopalni w Bełchatowie. Po przejściu na emeryturę w 1967 poświęcił się całkowicie pracy literackiej.

W roku 1989 obronił na Uniwersytecie Jagiellońskim jako pracę doktorską wydaną w 1972 książkę Bitwy polskiego Września, promotorem był prof. Marian Zgórniak. W 2002 – za całokształt prac historycznych otrzymał tytuł doktora honoris causa Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie.

W 2003 wydano jego tłumaczenie Tygodni polskiego buntu Mikołaja Pawliszczewa.

Pochowany 25 czerwca 2004 roku na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera IIC27-2-2)[2].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

  • Bateria została
  • Grzegorza Mała
  • Szklane zbocze
  • Bełchatów i jego historyczne awanse
  • Złota szabla
  • Opowieść o sprzedanym mieście
  • Bitwy polskiego września
  • Polskie fronty 1918 - 1945
  • Kamienne zegary
  • Testament
  • Bułgaria trzynastu wieków
  • O wolność Bułgarii
  • Spadkobierca
  • Misja

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Jerzy Poksiński Stalinowskie represje wobec oficerów Wojska Polskiego 1949-1956, wyd. Bellona, Warszawa 2013, s. 149-153
  2. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  3. M.P. z 1947 r. nr 51, poz. 354)
  4. M.P. z 1947 r. nr 27, poz. 212

Bibliografia, linki[edytuj | edytuj kod]