Arbogóralek drzewny

Arbogóralek drzewny
	Dendrohyrax arboreus
	(A. Smith, 1827)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	góralkowce
Rodzina	góralkowate
Rodzaj	arbogóralek
Gatunek	arbogóralek drzewny
Synonimy
	Hyrax arboreus A. Smith, 1827; Procavia stuhlmanni Matschie, 1892; Dendrohyrax scheelei Matschie, 1895; Procavia (Dendrohyrax) crawshayi O. Thomas, 1900; Procavia mima O. Thomas, 1900; Procavia (Dendrohyrax) ruwenzorii Neumann, 1902; Procavia bettoni O. Thomas & Schwann, 1904; Dendrohyrax crawshayi laikipia Dollman, 1911; Procavia (Dendrohyrax) adolfi-friederici Brauer, 1913; Procavia (Dendrohyrax) scheffleri Brauer, 1913; Procavia (Heterohyrax) schubotzi Brauer, 1913; Procavia (Dendrohyrax) vilhelmi Lönnberg, 1916; Procavia (Heterohyrax) helgei Lönnberg & Gyldenstolpe, 1925;
Podgatunki
	D. a. arboreus (A. Smith, 1827); D. a. adolfifriederici (Brauer, 1913); D. a. bettoni (O. Thomas & Schwann, 1904); D. a. braueri Hahn, 1933; D. a. crawshayi (O. Thomas, 1900); D. a. ruwenzorii (Neumann, 1902); D. a. stuhlmanni (Matschie, 1892);
	D. a. arboreus (A. Smith, 1827); D. a. adolfifriederici (Brauer, 1913); D. a. bettoni (O. Thomas & Schwann, 1904); D. a. braueri Hahn, 1933; D. a. crawshayi (O. Thomas, 1900); D. a. ruwenzorii (Neumann, 1902); D. a. stuhlmanni (Matschie, 1892);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Arbogóralek drzewny^[17], góralek drzewny^[18] (Dendrohyrax arboreus) – gatunek ssaka z rodziny góralkowatych (Procaviidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Arbogóralek drzewny występuje w zależności od podgatunku^[19]:

D. arboreus arboreus – Południowa Afryka (Prowincja Przylądkowa Wschodnia i KwaZulu-Natal).
D. arboreus adolfifriederici – wschodnia Demokratyczna Republika Konga, południowo-zachodnia Uganda, Rwanda i Burundi.
D. arboreus bettoni – Kenia.
D. arboreus braueri – północno-wschodnia Angola, południowa Demokratyczna Republika Konga i Zambia.
D. arboreus crawshayi – środkowa Kenia.
D. arboreus ruwenzorii – północno-wschodnia Demokratyczna Republika Konga (Ruwenzori).
D. arboreus stuhlmanni – południowo-zachodnia Kenia, Tanzania, południowo-wschodnia Demokratyczna Republika Konga, Malawi i Mozambik.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1827 roku szkocki zoolog Andrew Smith nadając mu nazwę Hyrax arboreus^[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Smith wskazał lasy Przylądka Dobrej Nadziei w Południowej Afryce^[2]^[20].

Granice taksonomiczne podgatunków są słabo zdefiniowane i wymagają dalszych badań^[19]. Rozpoznano siedem podgatunków^[21]^[19].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Dendrohyrax: gr. δενδρον dendron „drzewo”; rodzaj Hyrax Hermann, 1783 (góralek)^[22].
arboreus: łac. arboreus „nadrzewny, z drzewa”, od arbor, arboris „drzewo”^[23].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 32–60 cm; masa ciała 1,7–4,5 kg^[21]. Sierść brązowa dłuższa niż u innych góralków, białawy w okolicach gruczołu grzbietowego. Budową ciała przypomina inne góralkowate.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Arbogóralek drzewny żyje w lasach na drzewach, do wysokości nawet 4500 m n.p.m. zazwyczaj samotnie. Pod wieczór i wczesnym rankiem wydaje serię głośnych krzyków. Bardzo źle porusza się po ziemi, jest jednak doskonałym wspinaczem. Ciąża trwa 7 miesięcy. Zwykle rodzi się jedno lub dwa młode w miocie.

W odróżnieniu od góralka skalnego góralek drzewny żeruje w nocy, dzień przesypia w koronach drzew. Żywi się liśćmi, pędami i pąkami, czasem też owadami.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Dendrohyrax arboreus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c A. Smith. Descriptions of two Quadrupeds inhabiting the South of Africa, about the Cape of Good Hope. „Transactions of the Linnean Society of London”. 15, s. 468, 1827. (ang.).
↑ P. Matschie. Über einige afrikanische Säugethiere. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1892, s. 110, 1892. (niem.).
↑ P. Matschie: Die Säugthiere Deutsch-Ost-Afrikas. Berlin: Dietrich Reimer, 1895, s. 90 {przypis). (niem.).
↑ O. Thomas. List of Mammals obtained by Mr. H. J. Mackinder during his recent Expedition to Mount Kenya, British East Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1900, s. 178, 1900. (ang.).
↑ O. Thomas. A new Dassie from North Nyasaland. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 6, s. 387, 1900. (ang.).
↑ O.R. Neumann. Exhibition of, and remarks upon, specimens of Mammals obtained during his recent journeys in North-east Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1902 (2), s. 143, 1902. (ang.).
↑ O. Thomas & H. Schwann. [Account of a third collection of mammals made by Mr. C. H B Grant for Mr. C. D Rudd’s exploration of South Africa]. „Abstracts of the Proceedings of the Zoological Society of London”. 18, s. 23, 1905. (ang.).
↑ G. Dolmann. New and interesting Mammals from East Africa. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 8, s. 131, 1911. (ang.).
↑ Brauer 1913 ↓, s. 132.
↑ Brauer 1913 ↓, s. 130.
↑ Brauer 1913 ↓, s. 134.
↑ A.J.E. Lönnberg. Mammals collected by H. K. H. Prince Vilhelm’s Expedition to British East Africa 1914. „Arkiv för zoologi”. 10 (12), s. 26, 1916.
↑ A.J.E. Lönnberg & N.C.G.F. Gyldenstolpe. Vertebrata. 2. Preliminary diagnoses of seven new mammals. „Arkiv för zoologi”. 17B (9), s. 4, 1925.
↑ H. Hahn. Dendrohyrax arboreus braueri subsp. nov.. „Zeitschrift für Säugetierkunde”. 8, s. 278, 1933. (niem.).
↑ T.T. Butynski T.T., H.H. Hoeck H.H., Y.A. deY.A. Jong Y.A. deY.A., Dendrohyrax arboreus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-08] (ang.).
↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 22-23. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 96, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 116. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Species Dendrohyrax arboreus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-08].
↑ ^a ^b H. Hoeck: Family Procaviidae (Hyraxes). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 47. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 221, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

A. Brauer. Weitere neue Procavia — Arten aus dem Kgl. Zoologischen Museum in Berlin. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1913, s. 125–141, 1913. (niem.).
Williams, A. & P. Myers: Dendrohyrax arboreus. (On-line), Animal Diversity Web, 2004. [dostęp 2008-05-04]. (ang.).

[itis-1] Dendrohyrax arboreus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Smith-2] A. Smith. Descriptions of two Quadrupeds inhabiting the South of Africa, about the Cape of Good Hope. „Transactions of the Linnean Society of London”. 15, s. 468, 1827. (ang.).

[Matschie1892-3] P. Matschie. Über einige afrikanische Säugethiere. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1892, s. 110, 1892. (niem.).

[Matschie1895-4] P. Matschie: Die Säugthiere Deutsch-Ost-Afrikas. Berlin: Dietrich Reimer, 1895, s. 90 {przypis). (niem.).

[Thomas1900a-5] O. Thomas. List of Mammals obtained by Mr. H. J. Mackinder during his recent Expedition to Mount Kenya, British East Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1900, s. 178, 1900. (ang.).

[Thomas1900b-6] O. Thomas. A new Dassie from North Nyasaland. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 6, s. 387, 1900. (ang.).

[Neumann-7] O.R. Neumann. Exhibition of, and remarks upon, specimens of Mammals obtained during his recent journeys in North-east Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1902 (2), s. 143, 1902. (ang.).

[Thomas&Schwann-8] O. Thomas & H. Schwann. [Account of a third collection of mammals made by Mr. C. H B Grant for Mr. C. D Rudd’s exploration of South Africa]. „Abstracts of the Proceedings of the Zoological Society of London”. 18, s. 23, 1905. (ang.).

[Dollman-9] G. Dolmann. New and interesting Mammals from East Africa. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 8, s. 131, 1911. (ang.).

[CITEREFBrauer1913[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43606994_132]-10] Brauer 1913 ↓, s. 132.

[CITEREFBrauer1913[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43606992_130]-11] Brauer 1913 ↓, s. 130.

[CITEREFBrauer1913[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43606996_134]-12] Brauer 1913 ↓, s. 134.

[Lönnberg-13] A.J.E. Lönnberg. Mammals collected by H. K. H. Prince Vilhelm’s Expedition to British East Africa 1914. „Arkiv för zoologi”. 10 (12), s. 26, 1916.

[Lönnberg&Gyldenstolpe-14] A.J.E. Lönnberg & N.C.G.F. Gyldenstolpe. Vertebrata. 2. Preliminary diagnoses of seven new mammals. „Arkiv för zoologi”. 17B (9), s. 4, 1925.

[Hahn-15] H. Hahn. Dendrohyrax arboreus braueri subsp. nov.. „Zeitschrift für Säugetierkunde”. 8, s. 278, 1933. (niem.).

[iucn-16] T.T. Butynski T.T., H.H. Hoeck H.H., Y.A. deY.A. Jong Y.A. deY.A., Dendrohyrax arboreus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-08] (ang.).

[Cichocki&inni-17] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 22-23. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Kowalski&inni-18] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 96, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[Burgin&inni-19] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 116. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-20] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Species Dendrohyrax arboreus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-08].

[Hoeck-21] H. Hoeck: Family Procaviidae (Hyraxes). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 47. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[Palmer-22] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 221, 1904. (ang.).

[Jobling-23] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]