Archidiecezja krakowska

Archidiecezja krakowska
Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie
Państwo	Polska
Siedziba	Kraków ul. Franciszkańska 3, Kraków
Data powołania	1000 1925 – Podniesienie do roli metropolii
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Metropolia	krakowska
Biskup diecezjalny	Marek Jędraszewski (metropolita krakowski)
Biskup pomocniczy	Jan Szkodoń Damian Muskus OFM Grzegorz Ryś
Biskup senior	Stanisław Dziwisz Jan Zając
Dane statystyczne (2017)
Liczba wiernych • procent wiernych	1 564 000 97,6
Liczba kapłanów • w tym diecezjalnych • w tym zakonnych	2153 1179 974
Liczba osób zakonnych	4383
Liczba dekanatów	44
Liczba parafii	448
Powierzchnia	5730 km²
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Kuria biskupia
Położenie na mapie Krakowa Kuria biskupia
Położenie na mapie województwa małopolskiego Kuria biskupia
Położenie na mapie Polski Kuria biskupia
50°03′34,3″N 19°56′07,6″E
Strona internetowa

Trumna-relikwiarz ze szczątkami świętego Stanisława biskupa i męczennika

Herb archidiecezji krakowskiej

Archidiecezja krakowska – jedna z 14 archidiecezji obrządku łacińskiego w polskim Kościele katolickim ustanowiona w 1000, a w 1925 podniesiona do rangi archidiecezji i stolicy metropolii.

Historia

Diecezja krakowska erygowana w 1000 przez papieża Sylwestra II ulegała licznym podziałom ze względu na rozbiory Polski (od XI w. Kraków był stolicą Polski. Była drugim po Gnieźnie ośrodkiem kościelnym w Polsce). Należała do:

• metropolii gnieźnieńskiej (do 1807)
• metropolii lwowskiej (1807-1818)
• metropolii warszawskiej (1818-1880)
• Stolicy Apostolskiej (1880-1925)
• archidiecezja krakowska i metropolia krakowska (od 1925)
• 1992 – zmiana podziału administracyjnego kościoła w Polsce. Nowe granice metropolii obejmującej poza archidiecezją krakowską diecezje bielsko-żywiecką, kielecką i tarnowską

W archidiecezji krakowskiej odbyły się 44 synody – ostatni przeprowadził kard. Karol Wojtyła w latach 1972-1979. Od wieków działają w niej szpitale, bractwa i instytucje charytatywne.

Od 1200, kiedy są dokładne dane historyczne na ten temat, posługę biskupa archidiecezji krakowskiej objęło 64 biskupów. 33 z nich pochodziło z terenu diecezji (a później archidiecezji) krakowskiej, zaś 31 spoza. Największą grupę biskupów niekrakowskich stanowią pasterze wielkopolscy, których było 14. Zalicza się do nich także aktualny metropolita krakowski abp Marek Jędraszewski, który urodził się w Poznaniu.

Z danych Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia wynika, że na terenie archidiecezji krakowskiej (stan na 2015 r.) znajduje się 1413 parafii, z czego 210 w diecezji bielsko-żywieckiej, 304 w diecezji kieleckiej, 447 w diecezji krakowskiej oraz 452 w diecezji tarnowskiej. Zatem blisko 14% wszystkich polskich parafii znajduje się na terenie archidiecezji krakowskiej. Ponadto posługę sprawuje 4160 księży, 314 braci zakonnych oraz 3462 sióstr zakonnych. 53,5% mieszkańców archidiecezji krakowskiej regularnie uczęszcza na mszę św. w niedziele (tzw. dominicantes), a 20,7% regularnie korzysta z sakramentu komunii św (tzw. communicantes).

W bulli nominacyjnej abpa Marka Jędraszewskiego papież Franciszek nazwał archidiecezję krakowską "najwspanialszą pośród gwiazd".

Święci i błogosławieni

Wśród świętych i błogosławionych związanych z Krakowem i archidiecezją krakowską są:

• św. Jan Paweł II – papież, wcześniej biskup krakowski.
• św. Stanisław – patron Polski, biskup krakowski, zamordowany na skutek decyzji króla Bolesława Śmiałego
• św. Faustyna Kowalska – siostra zakonna ze Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia, apostołka Miłosierdzia Bożego, wizjonerka.
• św. Jan Kanty – duchowny, profesor Akademii Krakowskiej
• św. Albert Chmielowski – zakonnik posługujący ubogim i wykluczonym społecznie, założyciel albertynów i albertynek
• św. Szymon z Lipnicy – bernardyn, uczeń św. Jana Kapistrana, gorliwy kaznodzieja
• św. Jan Kapistran – Włoch, reformator zakonu franciszkanów, przebywał w Krakowie, gdzie wygłosił wiele kazań.
• św. Jacek – pierwszy dominikanin w Polsce, misjonarz i kaznodzieja
• św. Jadwiga Andegaweńska – królowa Polski, żona Władysława Jagiełły, wrażliwa na potrzeby biednych
• św. Stanisław Kazimierczyk – pochodzący z Kazimierza krakowski duszpasterz i kaznodzieja
• św. Kazimierz Jagiellończyk (królewicz) – polski królewicz, syn Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki, od 1481 namiestnik królewski w Koronie Królestwa Polskiego, patron Polski i Litwy
• św. Jan z Dukli – zakonnik bernardyn, pustelnik
• św. Rafał Kalinowski – karmelita, przeor klasztoru w Wadowicach, wcześniej powstaniec zesłany na Syberię, wychowawca bł. Augusta Czartoryskiego
• św. Józef Sebastian Pelczar – biskup przemyski, wcześniej wykładowca i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, gorliwy duszpasterz i kierownik duchowy
• św. Józef Bilczewski – absolwent krakowskiego seminarium, później łaciński arcybiskup lwowski, rektor Uniwersytetu Jana Kazimierza, duszpasterz i patriota
• bł. Wincenty Kadłubek – biskup krakowski, później mnich, autor Kroniki Polski
• bł. Bernardyna Maria Jabłońska – zakonnica ze zgromadzenia sióstr albertynek, posługująca ubogim
• bł. Aniela Salawa – świecka tercjarka franciszkańska, mistyczka, posługująca ubogim i chorym
• bł. Piotr Dańkowski – kapłan, katecheta, prefekt gimnazjum i liceum w Zakopanem, męczennik II wojny światowej
• bł. Hilary Januszewski – karmelita, nauczyciel akademicki, wychowawca, przeor krakowskiego klasztoru, męczennik II wojny światowej

Instytucje

• Kuria Metropolitalna
• Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Wyższe Seminarium Duchowne Archidiecezji Krakowskiej w Krakowie
• Kapituła katedralna
• Trybunał Metropolitalny
• Caritas archidiecezjalne
• Archiwum archidiecezjalne

Biskupi

• Biskup diecezjalny: ks. abp Marek Jędraszewski (od 2017), zastępca przewodniczącego KEP (od 2014)
• Biskup pomocniczy / wikariusz generalny: ks. bp Jan Szkodoń (od 1988)
• Biskup pomocniczy / wikariusz generalny: ks. bp Damian Muskus OFM (od 2011)
• Biskup pomocniczy / wikariusz generalny: ks. bp Grzegorz Ryś (od 2011)
• Arcybiskup metropolita senior: ks. kard. Stanisław Dziwisz (od 2016)
• Biskup senior: ks. bp Jan Zając (od 2014)

Biskupi rezydenci

• Ks. kardynał Marian Jaworski (emerytowany arcybiskup metropolita lwowski obrządku łacińskiego)
• Ks. bp Tadeusz Pieronek (emerytowany biskup pomocniczy sosnowiecki, delegat arcybiskupa metropolity krakowskiego ds. nauki i kultury)

Główna świątynia

• Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie (rocznica poświęcenia: 4 lipca)

Patroni

• św. Stanisław ze Szczepanowa
• św. Jan z Kęt (Jan Kanty)
• św. Szymon z Lipnicy
• św. Faustyna Kowalska
• św. Jacek Odrowąż
• św. brat Albert
• bł. Wincenty Kadłubek
• św. Stanisław Kazimierczyk
• zwani błogosławionymi Michał Giedroyć i Izajasz Boner

Zobacz też

• Metropolia krakowska
• Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce
• Nuncjatura Stolicy Apostolskiej w Polsce
• Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach

Bibliografia

• Inglot Stefan, Stan i rozmieszczenie uposażenia biskupstwa krakowskiego w połowie XV wieku. Próba odtworzenia zaginionej części Liber Beneficiorum Długosza z mapą, Lwów 1925
• Kracik Jan, Ryś Grzegorz, Dziesięć wieków diecezji krakowskiej, Kraków 1998
• Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber Retaxationum), Leszczyńska-Skrętowa ZPofia [wyd.], Wrocław [i in.] 1968
• Kumor Bolesław Stanisław, Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, T. 1-4, Kraków 1998-2002
• Kuraś Stanisław, Regestrum Ecclesiae Cracoviensis: studium nad powstaniem tzw. Liber Beneficiorum Jana Długosza, Warszawa 1966

Linki zewnętrzne

• Archidiecezja krakowska
• Archidiecezja krakowska w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego, Tom IV (Kęs – Kutno) z 1883 r.