Arnika

Arnika
	; Morfologia (arnika górska)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	arnika
	Nazwa systematyczna
	Arnica L.; Sp. Pl. 884. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	A. montana Linnaeus
Synonimy
	Aliseta Raf.; Arnicula Kuntze; Mallotopus Franch. & Sav.; Peritris Raf.; Whitneya A.Gray;
	Aliseta Raf.; Arnicula Kuntze; Mallotopus Franch. & Sav.; Peritris Raf.; Whitneya A.Gray;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Arnica longifolia

Nasiona arniki

Arnika (Arnica L.) – rodzaj roślin należących do rodziny astrowatych. Należy do niego około 30 gatunków roślin^[5]. Przedstawiciele tego rodzaju występują głównie na terenie Ameryki Północnej, tylko dwa gatunki pochodzą z Eurazji (A. montana, A. angustifolia)^[5]. We florze Polski występuje tylko jeden gatunek – arnika górska Arnica montana^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Rośliny jednoroczne i byliny. Kwiaty żółte, zebrane w koszyczki. Zazwyczaj mają głęboki system korzeniowy, liście pojedyncze, wydłużone i przeważnie owłosione. Ulistnienie naprzeciwległe. Nasiona z puchem kielichowym, rozsiewane przez wiatr.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Angiosperm Phylogeny Website adaptuje podział na podrodziny astrowatych (Asteraceae) opracowany przez Panero i Funk w 2002^[7], z późniejszymi uzupełnieniami^[8]. Zgodnie z tym ujęciem rodzaj Arnica należy do plemienia Madieae, podrodziny Asteroideae (Juss.) Chev. W systemie APG III astrowate są jedną z kilkunastu rodzin rzędu astrowców (Asterales), wchodzącego w skład kladu astrowych w obrębie dwuliściennych właściwych^[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe (Asteridae Takht.), nadrząd astropodobne (Asteranae Takht.), rząd astrowce (Asterales Lindl), rodzina astrowate (Asteraceae Dumort.), rodzaj arnika (Arnica L.)^[9].

Wykaz gatunków^[4]

Arnica acaulis Britton, Sterns & Poggenb.
Arnica angustifolia Vahl
Arnica cernua Howell
Arnica chamissonis Less. – arnika Chamissa^[10], arnika łąkowa^[11]
Arnica cordifolia Hook.
Arnica dealbata (A.Gray) B.G.Baldwin
Arnica discoidea Benth.
Arnica fulgens Pursh
Arnica gracilis Rydb.
Arnica griscomii Fernald
Arnica intermedia Turcz.
Arnica lanceolata Nutt.
Arnica latifolia Bong.
Arnica lessingii Greene
Arnica lonchophylla Greene
Arnica longifolia D.C.Eaton
Arnica louiseana Farr
Arnica mallotopus Makino
Arnica mollis Hook.
Arnica montana L. – arnika górska, kupalnik górski
Arnica nevadensis A.Gray
Arnica ovata Greene
Arnica parryi A.Gray
Arnica porsildiorum B.Boivin
Arnica rydbergii Greene
Arnica sachalinensis A.Gray – arnika sachalińska^[10]
Arnica sororia Greene
Arnica spathulata Greene
Arnica unalaschcensis Less.
Arnica venosa H.M.Hall
Arnica viscosa A.Gray

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina lecznicza: Niektóre gatunki mają własności lecznicze. Surowcem zielarskim są np. kwiatostany arniki górskiej. Stosowane zewnętrznie w stanach zapalnych lub wewnętrznie, ponieważ działają wzmacniająco na naczynia krwionośne^[12]. Zawiera m.in. flawonoidy, olejek eteryczny i triterpeny. Równie wartościowego surowca dostarcza arnika Chamissa^[11].
Roślina ozdobna: Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne, w tym arnika górska.

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

W Polsce gatunki ozdobne uprawia się rzadko, gdyż w naszym klimacie późnym latem rośliny często ulegają gniciu z powodu nadmiernej wilgotności^[5].

Arniki wymagają stanowiska w pełnym słońcu oraz wilgotnej, żyznej i przepuszczalnej gleby. Rozmnaża się je przez podział lub z nasion.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ Arnica. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-04-22].
↑ ^a ^b Arnica L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-22].
↑ ^a ^b ^c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 36, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Panero J.L., Funk V.A.. Toward a phylogenetic subfamilial classification for the Compositae (Asteraceae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 115 (4), s. 909–922, 2002. Biological Society of Washington.
↑ B. Baldwin, J.M. Bonifacino, T. Eriksson, V. A. Funk, C.A. Mannheimer, B. Nordenstam, N. Roque, I. Ventosa: Compositeae classification. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2010-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Arnica. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-21]. (ang.).
↑ ^a ^b Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
↑ ^a ^b Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 40-41. ISBN 83-214-1305-6.
↑ Arnika: właściwości lecznicze – Leki Natury, www.lekinatury.pl [dostęp 2017-09-27] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[ing-3] Arnica. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-04-22].

[powo-4] Arnica L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-22].

[E-5] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 36, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[Panero-7] Panero J.L., Funk V.A.. Toward a phylogenetic subfamilial classification for the Compositae (Asteraceae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 115 (4), s. 909–922, 2002. Biological Society of Washington.

[compositae-8] B. Baldwin, J.M. Bonifacino, T. Eriksson, V. A. Funk, C.A. Mannheimer, B. Nordenstam, N. Roque, I. Ventosa: Compositeae classification. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2010-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).

[bloom-9] Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Arnica. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-21]. (ang.).

[slownik-10] Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.

[Szweykowscy-11] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 40-41. ISBN 83-214-1305-6.

[12] Arnika: właściwości lecznicze – Leki Natury, www.lekinatury.pl [dostęp 2017-09-27] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]