Astryld czarnolicy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Astryld czarnolicy
Estrilda erythronotos[1]
(Vieillot, 1817)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

astryldowate

Podrodzina

astryldy

Rodzaj

Estrilda

Gatunek

astryld czarnolicy

Synonimy
  • Brunhilda erythronotos (Vieillot, 1817)
  • Fringilla erythronotos Vieillot, 1817[2]
  • Brunhilda charmosyna (Reichenow, 1881)
  • Estrilda charmosyna (Reichenow, 1881)
  • Habropyga charmosyna Reichenow, 1881[3]
Podgatunki

zobacz opis w tekście

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Astryld czarnolicy[5] (Estrilda erythronotos) – gatunek małego ptaka z rodziny astryldowatych (Estrildidae). Występuje we wschodniej i południowej Afryce. Nie jest zagrożony.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Takson ten jako pierwszy formalnie opisał Louis Jean Pierre Vieillot w 1817 roku pod nazwą Fringilla erythronotos. Jako miejsce typowe autor błędnie wskazał “l’Indie“ (Indie)[2][6]; w 1930 William Lutley Sclater poprawił je na Kurrichane w zachodnim Transwalu (RPA)[7]. Obecnie astryld czarnolicy umieszczany jest zazwyczaj w rodzaju Estrilda[2][4][5], choć niektórzy autorzy wydzielają go do rodzaju Brunhilda[7][8].

Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Zwykle wyróżnia się dwa podgatunki E. erythronotos[2][8]:

Proponowany podgatunek E. e. soligena Clancey, 1964[9] (opisany z Otjomassu Sandfield w środkowej Namibii) jest obecnie uznawany za synonim podgatunku nominatywnego[2].

Niektórzy systematycy (np. autorzy Kompletnej listy ptaków świata) łączą E. erythronotos w jeden gatunek z astryldem różanym (E. charmosyna)[5]; w takim ujęciu systematycznym E. erythronotos obejmuje dodatkowo dwa podgatunki[8][10]:

  • E. e. charmosyna (Reichenow, 1881)Sudan Południowy, Etiopia, południowa Somalia, północno-wschodnia Uganda i północna Kenia
  • E. e. kiwanukae Van Someren, 1919 – południowa Kenia i północna Tanzania

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Całkowita długość ciała wynosi około 13 cm[11]. Brak dymorfizmu płciowego w ubarwieniu i wymiarach. Dziób ma długość ok. 8,89 mm, ogon 5,8 cm, skok 1,4 cm, natomiast skrzydło 5,46 cm[12]. Dziób biały do połowy, dalej czarny, w strefie przejściowej szarawy; stożkowaty. Boki głowy, od obszaru brwi po obszar paska przyżuchwowego czarne. Pozostała część głowy oraz pierś, pokrywy skrzydłowe dalsze od lotek, kark i grzbiet pokryte bardzo drobnymi szaro-czarnymi prążkami. Na pokrywach skrzydłowych I rzędu i pokrywach skrzydłowych dużych II rzędu są to czarne prążki na białym tle, lepiej już widoczne. Lotki szarawe bez prążków. Brzuch, boki ciała i pokrywy nadogonowe czerwone, jednak pióra u nasady szare. Pokrywy podogonowe oraz okolice kloaki czarne. Nogi szare. Sterówki czarne.

Biotop[edytuj | edytuj kod]

Zasiedla suche sawanny i zakrzewienia; osiadły. Nie jest znany zakres wysokości, na jakich występuje[13].

Pożywienie[edytuj | edytuj kod]

Stwierdzono następujące rodzaje pożywienia: ziarna traw Cenchrus ciliaris, Eragrostis, Panicum maximum, Panicum gilvum, Setaria verticillata, Sporobolus, Tricholaena monachne oraz Uroschloa mosambicensis, owoce Pollichia campestrio, kwiaty Ziziphus mucronata oraz nektar z Aloe greatheadii. Prócz tego żywi się termitami, chrząszczami oraz gąsienicami[14].

Lęgi[edytuj | edytuj kod]

Monogamiczny i terytorialny, nie buduje gniazd zbiorowo. Para ptaków zwykle zostaje ze sobą 3 do 15 miesięcy. Gniazdo budują oba ptaki z pary. Umieszczone jest na wysokich częściach kolczastych roślin (np. Acacia tortilis) między gęsto rosnącymi gałązkami. Składa się ono z trawy, tunel wejściowy mieści się w jego dolnej części; na górze ptaki budują podobną do gniazda w kształcie kubeczka strukturę, przypuszczalnie dla zmylenia drapieżnika. Wnętrze wyściełane jest miękkimi źdźbłami trawy. W niewoli jaja składane w liczbie 2–6 wysiadywane są około 12 dni przez oba ptaki z pary[14]. Pisklęta posiadają we wnętrzu dzioba następujący wzór: we wnętrzu górnej szczęki z przodu znajduje się czarna kropka, głębiej, dalej od pierwszej kropki znajdują się dwie większe, zaś jeszcze głębiej, bliżej niż druga para leżą dwie mniejsze czarne kropki. W środkowym odcinku języka po jego bokach znajdują się dwie półkoliste czarne plamy. Podobny wzór cechuje pisklęta wdówki szafirowej (Vidua hypocherina), które niekiedy są pasożytami lęgowymi astryldów czarnolicych[15]. Młode opuszczają gniazdo około 22 dni od wyklucia[14].

Status[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje astryldy czarnolicego i różanego jako osobne gatunki. Oba zalicza do kategorii najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptaki te opisywane są jako pospolite lub lokalnie pospolite. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia, BirdLife International ocenia trend liczebności populacji obu tych taksonów jako stabilny[4][16].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Estrilda erythronotos, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c d e Payne, R. & Kirwan, G.M.: Black-faced Waxbill (Estrilda erythronotos). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
  3. H. Schalow, Nachrichten und Neuigkeiten. Allgemeine Deutsche Ornithologische Gesellschaft, „Ornithologisches Centralblatt”, 6, 1881, s. 78 (niem.).
  4. a b c Estrilda erythronotos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Estrildidae Bonaparte, 1850 – astryldowate – Waxbills (wersja: 2020-03-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-02-17].
  6. L.J.P. Vieillot, Nouveau Dictionnaire d'Histoire Naturelle Appliquée aux Arts..., t. 12, 1817, s. 182 (fr.).
  7. a b D. Lepage: Black-cheeked Waxbill Brunhilda erythronotos. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-02-17]. (ang.).
  8. a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.1). [dostęp 2022-02-17]. (ang.).
  9. P.A. Clancey, Miscellaneous Taxonomic Notes on African Birds XXI, „Durban Museum Novitates”, 7 (5), 1964, s. 139–140 (ang.).
  10. Black-faced Waxbill (Estrilda erythronotos). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-10)]. (ang.).
  11. Ian Sinclair: Southern African Birds: A Photographic Guide. Struik, 2006, s. 284. ISBN 978-1-77007-244-2.
  12. R. Bowdler Sharpe. Estrilda erythronota. „Catalogue of the Birds in the British Museum”. 13, s. 398, 1890. Londyn: Order of Trustees. 
  13. Species factsheet: Estrilda erythronotos. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-02-17]. (ang.).
  14. a b c P.A.R. Hockey, W.R.J. Dean & P.G. Ryan: Roberts birds of southern Africa. The Trustees of the John Voelcker Bird Book Fund, 2005. ISBN 978-0-620-34053-3.
  15. Herbert Friedmann. Parasitic Weaverbirds. „Bulletin – United States National Museum”. 223, s. 27, 1960. 
  16. Estrilda charmosyna, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2022-02-17] (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]