Matryki

Matryki (sanskr. मातृका, trl. mātṝkā, ang. Matrikas, „matki”^[1], „mateczki”) – hinduistyczne boginie występujące w grupach. Ich starszym grupom (matrygana, trl. mātṛgaṇa) przypisywano niearyjskie pochodzenie i powiązania z plemionami żyjącymi na obszarach górskich Indii^[2], jednak z czasem upowszechnił się kult grup matek o imionach małżonek popularnych bogów hinduistycznych (saptamatryka).

Liczebność[edytuj | edytuj kod]

Istnieją źródła mówiące o niezliczonej ilości takich boskich matek. Jednak najpopularniejsza ich grupa w Indiach liczy siedem postaci, natomiast w Nepalu – osiem. Spotyka się też grupy złożone z szesnastu matryk.

Asztamatryka[edytuj | edytuj kod]

Katmandu:

Pasikwa Ajima
Lunmari Ajima
Fibwa Ajima
Nai Ajima
Kanga Ajima
Lunti Ajima
Thanbahi Ajima
Chandralakhu Ajima

Szodaśimatryka[edytuj | edytuj kod]

Listy opisujące grupę szesnastu (Ṣhoḍaśi) matek zawierają przykładowo postacie:

Gauri, Padma, Saći, Medha, Sawitri, Widźaja, Dźaja, Dewasena, Swaha, Swadha, Matri, Lokamatar, Dhryti, Puszti, Tuszti, Kuladewata^[3]
Gouri, Padma, Saći, Medha, Sawitri, Widźaja, Dźaja, Dewasena, Swadha, Swaha, Mataro, Lokamatrah, Hrystih, Pustistatha, Tusti, Atmakuladewata^[4].

Alfabet[edytuj | edytuj kod]

Matryka jako bogini ucieleśniona przez w głoski alfabetu (sanskryt) posiada pięćdziesiąt form^[5].

Recepcja w literaturze hinduistycznej[edytuj | edytuj kod]

Mahabharata nadmienia o lokasya mātaraḥ – „matkach świata” w Księdze leśnej, opisując Indrę i nowo narodzonego Karttikeję.
Purany opisuja matryki jako towarzyszki Dewi, pomagające jej w walce z demonami^[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ 10.1.2. Boskie Matki. W: Barbara Grabowska: Ćandi, Sati, Parwati. Z dziejów literatury indyjskiej. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012, s. 153. ISBN 978-83-235-0846-5.
↑ 12.4. Boginie Matki. W: Barbara Grabowska: Ćandi, Sati, Parwati. Z dziejów literatury indyjskiej. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012, s. 194. ISBN 978-83-235-0846-5.
↑ Shastri J: Hindu Rituals and Religion. www.godmandir.com, 2015-01-01. [dostęp 2015-01-01]. (ang.).
↑ Sadosh-Matrikas. [dostęp 2015-01-01]. (ang.)..
↑ Odsłona pierwsza. W: Siwasutry, czyli sutry Siwy przez czcigodnego Wasuguptę odczytane oraz komentarzami ułożonymi przez Śri Kszemaradżę zwanego też Krysznadasą opatrzone. przełożyła Anna Rucińska. Wyd. 1. Warszawa: Fundacja Vivaswan, 2015, s. 210. ISBN 978-83-938477-4-7.
↑ 12.4. Boginie Matki. W: Barbara Grabowska: Ćandi, Sati, Parwati. Z dziejów literatury indyjskiej. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012, s. 195. ISBN 978-83-235-0846-5.

[1] 10.1.2. Boskie Matki. W: Barbara Grabowska: Ćandi, Sati, Parwati. Z dziejów literatury indyjskiej. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012, s. 153. ISBN 978-83-235-0846-5.

[2] 12.4. Boginie Matki. W: Barbara Grabowska: Ćandi, Sati, Parwati. Z dziejów literatury indyjskiej. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012, s. 194. ISBN 978-83-235-0846-5.

[3] Shastri J: Hindu Rituals and Religion. www.godmandir.com, 2015-01-01. [dostęp 2015-01-01]. (ang.).

[4] Sadosh-Matrikas. [dostęp 2015-01-01]. (ang.)..

[5] Odsłona pierwsza. W: Siwasutry, czyli sutry Siwy przez czcigodnego Wasuguptę odczytane oraz komentarzami ułożonymi przez Śri Kszemaradżę zwanego też Krysznadasą opatrzone. przełożyła Anna Rucińska. Wyd. 1. Warszawa: Fundacja Vivaswan, 2015, s. 210. ISBN 978-83-938477-4-7.

[6] 12.4. Boginie Matki. W: Barbara Grabowska: Ćandi, Sati, Parwati. Z dziejów literatury indyjskiej. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012, s. 195. ISBN 978-83-235-0846-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]