August Agbola O’Brown
 strzelec
| |
| Data i miejsce urodzenia |
22 lipca 1895 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
8 września 1976 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1939–1944 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy | |
August Agbola O’Brown[a], Augustine Agboola Browne[b], August Agbola Browne[1] lub Augustus Browne[c], ps. „Ali” (ur. 22 lipca 1895 w Lagos, zm. 8 września 1976 w Londynie[2]) – polski muzyk pochodzenia nigeryjskiego, uznawany często za jedynego czarnoskórego uczestnika powstania warszawskiego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się na terenie dzisiejszej Nigerii. Do Polski trafił w 1922 roku[3]. Z zawodu był muzykiem jazzowym – perkusistą, pracował w lokalach rozrywkowych[3]. Osiadł w Krakowie, gdzie ożenił się z Polką – Zofią Pykówną[4]. Miał z nią dwoje dzieci – Ryszarda (ur. 1928) i Aleksandra (ur. 1929)[3]. Kobietę tę August wkrótce opuścił[5]. Od 1932 r. mieszkał w Warszawie przy ulicy Złotej[3].
W 1949 roku zgłosił się do ZBoWiD[6]. W ankiecie personalnej napisał, że brał udział w obronie Warszawy w 1939 roku[3], a także w powstaniu warszawskim[3]. Według własnej relacji, miał nosić pseudonim „Ali”, należeć do oddziału dowodzonego przez kaprala Aleksandra Marcińskiego ps. „Łabędź” oraz walczyć na terenie Śródmieścia[3]. Po nazwisku dowódcy historycy ustalili, że chodziło o batalion Iwo walczący na terenie Śródmieścia Południowego[7]. Relację tę może potwierdzać świadectwo powstańca warszawskiego Jana Radeckiego ps. „Czarny”, który wskazał, że widział czarnoskórego mężczyznę w dowództwie batalionu Iwo przy ul. Marszałkowskiej 74, być może w łączności, w centrali telefonicznej. Radecki nie pamiętał natomiast personaliów tego mężczyzny[7].
Zbigniew Osiński – historyk, który odnalazł w archiwum ankietę personalną O’Browna – uznaje za mało prawdopodobne, aby tenże pełnił służbę żołnierską w charakterze łącznika; raczej pracowałby on dla powstańców na zapleczu, np. w radiostacji[5].
Brak jest jego zdjęć z okresu II wojny światowej, w tym z okresy obrony Warszawy i powstania warszawskiego, jak również notatek prasowych, podczas gdy tak egzotyczny żołnierz musiał zwracać uwagę mediów. Wszystkie ujęcia fotograficzne z bronią i w mundurze pochodzą z filmu Żołnierz zwycięstwa w reż. Wandy Jakubowskiej z 1953 r., o życiu gen. Karola Świerczewskiego, w którym występował jako statysta, odgrywając rolę komunistycznego ochotnika Brygad Międzynarodowych podczas wojny w Hiszpanii.
Brak jest informacji na temat jego losów w pierwszych latach po powstaniu[3]. W 1949 roku był zatrudniony w Wydziale Kultury i Sztuki Zarządu Miejskiego w Warszawie[3]. Potem zajmował się graniem jazzu w warszawskich restauracjach[3].
W 1952 lub 1953 r. ożenił się powtórnie, tym razem z Olgą Miechowicz. W 1958 roku wyemigrowali oboje najpierw na krótko do Paryża, by wkrótce osiąść w Wielkiej Brytanii, gdzie w 1959 r. urodziła im się córka Tatiana[8]. Pochowany na Hampstead Cemetery w Londynie w Wielkiej Brytanii[9].
2 sierpnia 2019 u zbiegu pasażu Wiecha i ul. Chmielnej w Warszawie odsłonięto obelisk ku jego pamięci[10].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wojciech Karpieszuk: Szeregowiec Ali. wyborcza.pl, 2011-02-15. [dostęp 2011-12-09].
- ↑ Kopia aktu zgonu Augusta Agboli O’Browna. 1944.pl. [dostęp 2017-11-12]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Zbigniew Osiński: Powstaniec z Nigerii. W: Paweł Średziński, Mamadou Diouf: Afryka w Warszawie. Dzieje afrykańskiej diaspory nad Wisłą.. Warszawa: Fundacja „Afryka Inaczej”, 2010, s. 97. ISBN 978-83-62179-01-5. [dostęp 2010-12-16].
- ↑ Czarnoskórzy Polacy – czyli o rzekomym rasizmie nad Wisłą…, „Polski Magazyn w UK” [dostęp 2018-09-23] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-13] (pol.).
- ↑ a b Magdalena Drozdek: Ali, powstaniec z Nigerii. Historia prawdziwa, ale pełna niewiadomych. książki.wp.pl, 2020-12-22. [dostęp 2023-09-04].
- ↑ Wojciech Karpieszuk: „Ali”, czyli jedyny czarnoskóry powstaniec warszawski. gazeta.pl, 2010-12-15. [dostęp 2010-12-16].
- ↑ a b Wojciech Karpieszuk: Jest kolejny trop w historii o czarnoskórym powstańcu. gazeta.pl, 2010-12-16. [dostęp 2010-12-16].
- ↑ Ali – losy jedynego czarnoskórego powstańca warszawskiego. onet.pl, 1 sierpnia 2017. [dostęp 2017-08-01].
- ↑ Odnaleziono grób jedynego czarnoskórego uczestnika Powstania Warszawskiego. wprost.pl, 21 listopada 2017. [dostęp 2017-11-21].
- ↑ Warszawa upamiętniła czarnoskórego powstańca Augusta Agbooli Browne’a ps. „Ali”. dziennik.pl. [dostęp 2019-08-03].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Powstańcze biogramy – August Agbola O’Brown. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2023-08-28].
- August Agbola O’Brown. Światowy Związek Żołnierzy Armii krajowej. [dostęp 2023-08-28].