August Zaleski
| ||
| ||
| Data i miejsce urodzenia | 30 września 1883 Warszawa | |
| Data i miejsce śmierci | 7 kwietnia 1972 Londyn | |
| Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie | ||
| Okres | od 9 czerwca 1947 do 7 kwietnia 1972 (od 1954 równolegle z Radą Trzech) | |
| Poprzednik | Władysław Raczkiewicz | |
| Następca | Stanisław Ostrowski | |
| Szef Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP | ||
| Okres | od 23 sierpnia 1941 do 1945 | |
| Poprzednik | Władysław Neuman | |
| Minister spraw zagranicznych RP | ||
| Okres | od 30 września 1939 do 25 lipca 1941 | |
| Poprzednik | Józef Beck | |
| Następca | Edward Raczyński | |
| Minister spraw zagranicznych RP | ||
| Okres | od 15 maja 1926 do 2 listopada 1932 | |
| Poprzednik | Kajetan Dzierżykraj-Morawski | |
| Następca | Józef Beck | |
| Poseł RP we Włoszech | ||
| Okres | od 5 kwietnia 1922 do 3 lutego 1926 | |
| Poprzednik | Maciej Loret (chargé d’affaires ad interim)[1] | |
| Następca | Stanisław Kozicki | |
.jpg){kind=small}
| ||
| Odznaczenia | ||
                        
| ||
August Zaleski (ur. 30 września 1883 w Warszawie, zm. 7 kwietnia 1972 w Londynie) – polski polityk i dyplomata, dwukrotny minister spraw zagranicznych, Prezydent RP na Uchodźstwie.
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 30 września 1883 w Warszawie[2]. Był synem Szczęsnego i Anny z domu Potockiej[3]. Absolwent Gimnazjum Praskiego w Warszawie z 1901. Następnie wyjechał do Anglii i w 1911 ukończył studia na wydziale ekonomii Uniwersytetz Londyńskiego (London School of Economics), uzyskując tytuł B. Sc. (Econ.)[3]. Pracował przez pewien czas jako bibliotekarz w Bibliotece Ordynacji Krasińskich w Warszawie, przygotowując się do podjęcia kariery naukowej[3]. W 1913 została wydana jego praca pt. Konfraternia Kupiecka Miasta Starej Warszawy[3].
Po wybuchu I wojną światową zaangażował się w sprawy polityczne[3]. W 1915 został skierowany do Londynu jako delegat Bloku Stronnictw Niepodległościowych celem propagowania suwerenności Polski[3] (jego misją było przekonanie Brytyjczyków, że akcja Piłsudskiego nie jest wymierzona w zachodnie mocarstwa Ententy, tylko w Rosję). W Londynie został kierownikiem Polskiego Komitetu Informacyjnego[3]. W 1917 podjął stałe wykłady z literatury i języka polskiego, zostając lektorem w King's College na Uniwersytecie Londyńskim[3]. Związał się z ruchem wolnomularskim[4][5].
Po odzyskaniu niepodległości w listopadzie 1918 został kierownikiem misji polskiej w Szwajcarii, a następnie do kwietnia był chargé d’affaires w Bernie[3]. W tym okresie w dniu 1 grudnia 1918 otrzymał zawiadomienie od rządu Wielkiej Brytanii o uznaniu niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej i osoby Marszałka Józefa Piłsudskiego jako Naczelnika Państwa[3]. Od kwietnia 1919 uczestniczył w konferencji pokojowej w Paryżu będąc członkiem polskiej delegacji[3]. Po zawarciu pokoju został szefem Wydziału Wielkich Mocarstw w Ministerstwie Spraw Zagranicznych[3]. W 1921 został mianowany posłem RP w Atenach w Grecji[3]. W 1921 skierowany na stanowisko dyrektora Departamentu Politycznego w MSZ[3]. W 1922 mianowany posłem RP w Rzymie we Włoszech[3]. Po przewrocie majowym 1926 był we wszystkich rządach RP do 1932 ministrem spraw zagranicznych[3]. Na tym stanowisku podpisał m.in. konwencję w sprawie niewolnictwa, Pakt Brianda-Kellogga (których Polska była jednym z państw założycielskich), traktat handlowy z Niemcami, pierwszy pakt o nieagresji z ZSRR[3]. Brał udział w pracach Ligi Narodów, zawarł porozumienie gwarantujące Polsce miejsce w jej Radzie oraz został prezesem tejże[3]. W latach 1928–1935 zasiadał w Senacie kadencji II (1928–1930) i III (1930–1935).
Po odejściu z MSZ od listopada 1932 stanowisko prezesa (szefa Rady Nadzorczej) Banku Handlowego w Warszawie do 1939[3]. Pełnił także funkcje prezesa Polsko-Amerykańskiej Izby Handlowej i prezesa Polsko-Francuskiego Towarzystwa[3].
Po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939, po okupacji terytorium Polski przez Wehrmacht i Armię Czerwoną (w konsekwencji ataku III Rzeszy i agresji ZSRR) przekroczył granicę polsko-rumuńską. Dotarł do Francji, gdzie został ministrem spraw zagranicznych w powołanym 30 września 1939 rządzie gen. Władysława Sikorskiego[3]. Po podaniu się do dymisji w lipcu 1941 w proteście przeciw układowi Sikorski-Majski, sposobowi jego negocjacji i pominięciu ministra spraw zagranicznych przy formułowaniu i zawarciu układu, został szefem Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza.
W czerwcu 1947, po śmierci Raczkiewicza, objął urząd prezydenta RP na Uchodźstwie[3]. Ponieważ uprzednio wyznaczonym następcą prezydenta RP był Tomasz Arciszewski, zmiana ta wywołała spory w środowisku polskiej emigracji politycznej. PPS nie przeciwstawiła się objęciu urzędu przez Augusta Zaleskiego, choć pociągnęło to za sobą dymisję rządu Arciszewskiego. W 1954, po zakończeniu siedmioletniej kadencji, większość polityków emigracyjnych (w tym generałowie Władysław Anders i Tadeusz Bór-Komorowski) wypowiedziała posłuszeństwo Zaleskiemu. Po zakończeniu kadencji Prezydent Zaleski zdecydował pozostać na swoim urzędzie, do czego prawo dawała mu konstytucja kwietniowa[6]. Jednym z argumentów do których się odwołał, była tzw. sprawa Bergu, w którą zamieszane były ugrupowania opozycyjne wobec Zaleskiego[7]. Uznając, że przedłużając pozakonstytucyjnie swoją kadencję złamał akt zjednoczenia narodowego, utworzyła w 1954, z poparciem emigracyjnej Rady Jedności Narodowej, Radę Trzech – substytucyjną kolegialną głowę państwa, urzędującą aż do śmierci Augusta Zaleskiego w 1972. W skład Rady Trzech wchodzili początkowo: Władysław Anders, Tomasz Arciszewski i hr. Edward Raczyński. Po śmierci Tomasza Arciszewskiego jego miejsce w Radzie Trzech zajął Tadeusz Bór-Komorowski. Zwolennikiem Zaleskiego pozostał (do swego powrotu do kraju w 1956) Stanisław Cat-Mackiewicz. 24 lutego 1971 Zaleski wyznaczył swym następcą Stanisława Ostrowskiego[8].
Zmarł 7 kwietnia 1972 w wieku 89 lat w Szpitalu Maltańskim w Londynie[3][9]. Został pochowany na Cmentarzu Lotników i Spadochroniarzy Polskich w Newark po mszy św. odprawionej przez bp. Szczepana Wesołego[3]. Po śmierci Zaleskiego w 1972 Rada Trzech rozwiązała się, uznając legalność jego nominacji.
Od grudnia 2015 roku portret Augusta Zaleskiegowraz z portretami pozostałych Prezydentów RP na uchodźstwie wisi na honorowym miejscu w holu ambasady RP w Londynie[10].
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
2 maja 1923 otrzymał Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[11][12]. 11 listopada 1935, „za wybitne zasługi dla Państwa”, został odznaczony Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski[13]. Z tytułu objęcia urzędu Prezydenta RP August Zaleski z dniem 9 czerwca 1947 został kawalerem Orderu Orła Białego[14]. IV Rada Rzeczypospolitej Polskiej na swoim pierwszym posiedzeniu 9 listopada 1968 jednomyślnie uchwaliła, że prezydent August Zaleski swą przeszło 50-letnią służbą dla Polski dobrze zasłużył się Ojczyźnie[15].
Ponadto otrzymał także odznaczenia zagraniczne, m.in.:
- węgierski Order Zasługi I klasy (1928)[11][16],
- chilijski Order Zasługi I klasy (1931)[11][17],
- estoński Order Krzyża Orła I klasy (1931)[18],
- portugalski Order Chrystusa I klasy (1931)[19],
- francuski Order Legii Honorowej I i III klasy[11],
- włoski Order Świętych Maurycego i Łazarza I klasy[11],
- włoski Order Korony I klasy[11],
- łotewski Order Trzech Gwiazd I klasy[11],
- szwedzki Order Gwiazdy Polarnej I klasy[11],
- belgijski Order Leopolda I klasy[11],
- hiszpański Order Karola III I klasy[11],
- czechosłowacki Order Lwa Białego I klasy[11],
- norweski Order Świętego Olafa I klasy[11],
- fiński Order Białej Róży I klasy[11],
- papieski Order Grobu Świętego I klasy[11],
- jugosłowiański Order Orła Białego I klasy (1931)[11],
- jugosłowiański Order Korony I klasy[11][20],
- rumuński Order Gwiazdy Rumunii I i II klasy[11],
- chiński Order Kłosa Złotego I klasy[11].
W 1930 został kawalerem Wielkiego Krzyża Magistralnego kawalerów maltańskich[21].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Po zakończeniu 11 czerwca 1921 misji Konstantego Skirmunta w związku z objęciem stanowiska ministra spraw zagranicznych.
- ↑ Według innego źródła urodził się 13 września 1883. Zgon prezydenta Augusta Zaleskiego. „Biuletyn”. Nr 22, s. 3-4, Czerwiec 1972. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Zgon prezydenta Augusta Zaleskiego. „Biuletyn”. Nr 22, s. 3-4, Czerwiec 1972. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Andrzej Garlicki: Przewrót majowy. Warszawa: Czytelnik, 1979, s. 340. ISBN 83-07-00069-6.
- ↑ Przemysław Waingertner: Mason ofiarny (pol.). [dostęp 24 maja 2008].
- ↑ Art. 13 i art. 24 Konstytucji II Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 kwietnia 1935. Dz.U. z 1935 r. Nr 30, poz. 227
- ↑ Rafał Habielski, Polski Londyn, Wrocław 2000, s. 93.
- ↑ Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej Nr 2 z 25 lutego 1971 r.. [dostęp 23 kwietnia 2017].
- ↑ Wielka Encyklopedia PWN. Tom 30. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 215. ISBN 83-01-14365-7.
- ↑ Uczciliśmy pamięć Prezydentów RP na Uchodźstwie, www.msz.gov.pl [dostęp 2016-10-04].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 831.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 16.
- ↑ M.P. z 1935 r. Nr 258, poz. 308
- ↑ Krzysztof Filipow: Order Orła Białego. Wyd. Białystok 1995. s. 55
- ↑ Uchwała Rady Rzeczypospolitej Polskiej z 7 grudnia 1968 r. o stwierdzeniu, że Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej August Zaleski zasłużył się dobrze Ojczyźnie. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 46, Nr 7 z 31 grudnia 1968.
- ↑ Podpisanie traktatu polsko-węgierskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 278 z 2 grudnia 1928.
- ↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 12, s. 201, 1931.
- ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid (est.). president.ee. [dostęp 2014-10-23].
- ↑ Cidadãos estrangeiros agraciados com ordens portuguesas (port.). presidencia.pt. [dostęp 2 maja 2011].
- ↑ Z pobytu ministra Marinkovića w Polsce. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 281 z 4 grudnia 1931.
- ↑ Paweł Czerwiński, Zakon Maltański i stosunki jego z Polską na przestrzeni dziejów, s. 175
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dariusz Matelski: Losy insygniów władzy Drugiej Rzeczypospolitej (11 grudnia 1922 – 22 grudnia 1990), [w:] Wojskowość – bezpieczeństwo wychowanie. Księga jubileuszowa profesora Lecha Wyszczelskiego w 70. rocznicę urodzin, t. II, Siedlce 2012, s. 59-78
- August Zaleski jako dyplomata
- Dymisja ministra Augusta Zaleskiego w świetle raportów bułgarskiego MSZ
| |||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Absolwenci London School of Economics
- Bibliotekarze Biblioteki Ordynacji Krasińskich w Warszawie
- Członkowie Kapituły Orderu Orła Białego (władze RP na uchodźstwie)
- Członkowie Polsko-Amerykańskiej Izby Handlowej
- Kawalerowie maltańscy
- Ministrowie spraw zagranicznych II Rzeczypospolitej
- Ministrowie spraw zagranicznych Rządu RP na uchodźstwie
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Orderem Orła Białego (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Ludzie związani z bankowością w II Rzeczypospolitej
- Polacy – Komandorzy Legii Honorowej
- Polacy – odznaczeni Krzyżem Wielkim Legii Honorowej
- Polacy odznaczeni Orderem Białej Róży Finlandii
- Polacy odznaczeni Orderem Chrystusa (Portugalia)
- Polacy odznaczeni Orderem Grobu Świętego
- Polacy odznaczeni Orderem Gwiazdy Polarnej (Szwecja)
- Polacy odznaczeni Orderem Gwiazdy Rumunii
- Polacy odznaczeni Orderem Karola III
- Polacy odznaczeni Orderem Korony Jugosłowiańskiej
- Polacy odznaczeni Orderem Korony Włoch
- Polacy odznaczeni Orderem Krzyża Orła
- Polacy odznaczeni Orderem Leopolda (Belgia)
- Polacy odznaczeni Orderem Lwa Białego
- Polacy odznaczeni Orderem Orła Białego (Serbia)
- Polacy odznaczeni Orderem Świętego Olafa
- Polacy odznaczeni Orderem Świętych Maurycego i Łazarza
- Polacy odznaczeni Orderem Trzech Gwiazd
- Polacy odznaczeni Orderem Zasługi (Chile)
- Polacy odznaczeni Orderem Zasługi (Węgry)
- Pochowani na Cmentarzu Lotników Polskich w Newark
- Politycy sanacji
- Polscy wolnomularze (II Rzeczpospolita)
- Prezydenci Polski
- Przedstawiciele dyplomatyczni II Rzeczypospolitej we Włoszech
- Przedstawiciele dyplomatyczni II Rzeczypospolitej w Grecji
- Przedstawiciele dyplomatyczni II Rzeczypospolitej w Szwajcarii
- Senatorowie II kadencji (1928–1930)
- Senatorowie III kadencji (1930–1935)
- Urodzeni w 1883
- Zmarli w 1972
- Ludzie urodzeni w Warszawie
