August Zaleski

	August Zaleski
	August Zaleski
Data i miejsce urodzenia	30 września 1883 ; Warszawa, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	7 kwietnia 1972 ; Londyn, Wielka Brytania
	Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie
Okres	od 9 czerwca 1947; do 7 kwietnia 1972; (od 1954 równolegle z Radą Trzech)
Pierwsza dama	Ewelina Zaleska
Poprzednik	Władysław Raczkiewicz
Następca	Stanisław Ostrowski
	Szef Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP
Okres	od 23 sierpnia 1941; do 1945
Poprzednik	Władysław Neuman
	Minister spraw zagranicznych RP
Okres	od 30 września 1939; do 25 lipca 1941
Poprzednik	Józef Beck
Następca	Edward Raczyński
	Minister spraw zagranicznych RP
Okres	od 15 maja 1926; do 2 listopada 1932
Poprzednik	Kajetan Dzierżykraj-Morawski
Następca	Józef Beck
	Poseł RP we Włoszech
Okres	od 5 kwietnia 1922; do 3 lutego 1926
Poprzednik	Maciej Loret (chargé d’affaires ad interim)
Następca	Stanisław Kozicki
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

August Zaleski (ur. 30 września 1883 w Warszawie, zm. 7 kwietnia 1972 w Londynie) – polski polityk i dyplomata, dwukrotny minister spraw zagranicznych, Prezydent RP na Uchodźstwie.

Nazwisko Augusta Zaleskiego na stronie 231 niemieckiej listy Polaków przeznaczonych do eksterminacji o nazwie Sonderfahndungsbuch Polen.

Cmentarz w Newark, na pierwszym planie nagrobek Stanisława Ostrowskiego, następny Augusta Zaleskiego, a zanim Władysława Raczkiewicza

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 30 września 1883 w Warszawie^[2]. Był synem Szczęsnego i Anny z domu Szydłowskiej^[3]. Absolwent Gimnazjum Praskiego w Warszawie (obecnie liceum Władysława IV) z 1901. Następnie wyjechał do Anglii i w 1911 ukończył studia na wydziale ekonomii Uniwersytetu Londyńskiego (London School of Economics), uzyskując tytuł B. Sc. (Econ.)^[3]. Pracował przez pewien czas jako bibliotekarz w Bibliotece Ordynacji Krasińskich w Warszawie, przygotowując się do podjęcia kariery naukowej^[3]. W 1913 została wydana jego praca pt. Konfraternia Kupiecka Miasta Starej Warszawy^[3].

I wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

Po wybuchu I wojną światową zaangażował się w sprawy polityczne^[3]. W 1915 został skierowany do Londynu jako delegat Bloku Stronnictw Niepodległościowych celem propagowania suwerenności Polski^[3] (jego misją było przekonanie Brytyjczyków, że akcja Piłsudskiego nie jest wymierzona w zachodnie mocarstwa Ententy, tylko w Rosję). W Londynie został kierownikiem Polskiego Komitetu Informacyjnego^[3]. W 1917 podjął stałe wykłady z literatury i języka polskiego, zostając lektorem w King’s College na Uniwersytecie Londyńskim^[3]. Związał się z ruchem wolnomularskim^[4]^[5].

Okres międzywojenny[edytuj | edytuj kod]

Po odzyskaniu niepodległości w listopadzie 1918 został kierownikiem misji polskiej w Szwajcarii, a następnie do kwietnia był chargé d’affaires w Bernie^[3]. W tym okresie w dniu 1 grudnia 1918 otrzymał zawiadomienie od rządu Wielkiej Brytanii o uznaniu niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej i osoby Marszałka Józefa Piłsudskiego jako Naczelnika Państwa^[3]. Od kwietnia 1919 uczestniczył w konferencji pokojowej w Paryżu będąc członkiem polskiej delegacji^[3]. Po zawarciu pokoju został szefem Wydziału Wielkich Mocarstw w Ministerstwie Spraw Zagranicznych^[3]. W 1921 został mianowany posłem RP w Atenach w Grecji^[3]. W 1921 skierowany na stanowisko dyrektora Departamentu Politycznego w MSZ^[3]. W 1922 mianowany posłem RP w Rzymie we Włoszech^[3]. Po przewrocie majowym 1926 był we wszystkich rządach RP do 1932 ministrem spraw zagranicznych^[3]. Na tym stanowisku podpisał m.in. konwencję w sprawie niewolnictwa, Pakt Brianda-Kellogga (których Polska była jednym z państw założycielskich), traktat handlowy z Niemcami, pierwszy pakt o nieagresji z ZSRR^[3]. Brał udział w pracach Ligi Narodów, zawarł porozumienie gwarantujące Polsce miejsce w jej Radzie oraz został prezesem tejże^[3]. W latach 1928–1935 zasiadał w Senacie kadencji II (1928–1930) i III (1930–1935).

Po odejściu z MSZ od listopada 1932 stanowisko prezesa (szefa Rady Nadzorczej) Banku Handlowego w Warszawie do 1939^[3]. Pełnił także funkcje prezesa Polsko-Amerykańskiej Izby Handlowej i prezesa Polsko-Francuskiego Towarzystwa^[3].

II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

Po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939, po okupacji terytorium Polski przez Wehrmacht i Armię Czerwoną (w konsekwencji ataku III Rzeszy i agresji ZSRR) przekroczył granicę polsko-rumuńską. Dotarł do Francji, gdzie został ministrem spraw zagranicznych w powołanym 30 września 1939 rządzie gen. Władysława Sikorskiego^[3]. Po podaniu się do dymisji w lipcu 1941 w proteście przeciw układowi Sikorski-Majski, sposobowi jego negocjacji i pominięciu ministra spraw zagranicznych przy formułowaniu i zawarciu układu, został szefem Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza.

Okres powojenny[edytuj | edytuj kod]

W czerwcu 1947, po śmierci Raczkiewicza, objął urząd prezydenta RP na Uchodźstwie^[3]. Ponieważ uprzednio wyznaczonym następcą prezydenta RP był Tomasz Arciszewski, zmiana ta wywołała spory w środowisku polskiej emigracji politycznej. PPS przeciwstawiła się objęciu urzędu przez Augusta Zaleskiego, choć pociągnęło to za sobą dymisję rządu Arciszewskiego. W 1954, po zakończeniu siedmioletniej kadencji, większość polityków emigracyjnych (w tym generałowie Władysław Anders i Tadeusz Bór-Komorowski) wypowiedziała posłuszeństwo Zaleskiemu. Po zakończeniu kadencji prezydent Zaleski zdecydował pozostać na swoim urzędzie, do czego prawo dawała mu konstytucja kwietniowa^[6]. Jednym z argumentów do których się odwołał, była tzw. sprawa Bergu, w którą zamieszane były ugrupowania opozycyjne wobec Zaleskiego^[7]. Uznając, że przedłużając pozakonstytucyjnie swoją kadencję złamał akt zjednoczenia narodowego, utworzyła w 1954, z poparciem emigracyjnej Rady Jedności Narodowej, Radę Trzech – substytucyjną kolegialną głowę państwa, urzędującą aż do śmierci Augusta Zaleskiego w 1972. W skład Rady Trzech wchodzili początkowo: Władysław Anders, Tomasz Arciszewski i hr. Edward Raczyński. Po śmierci Tomasza Arciszewskiego jego miejsce w Radzie Trzech zajął Tadeusz Bór-Komorowski. Zwolennikiem Zaleskiego pozostał (do swego powrotu do kraju w 1956) Stanisław Cat-Mackiewicz. 24 lutego 1971 Zaleski wyznaczył swym następcą Stanisława Ostrowskiego^[8].

Zmarł 7 kwietnia 1972 w wieku 89 lat w Szpitalu Maltańskim w Londynie^[3]^[9]. Został pochowany na Cmentarzu Lotników i Spadochroniarzy Polskich w Newark po mszy św. odprawionej przez bp. Szczepana Wesołego^[3]. Po śmierci Zaleskiego w 1972 Rada Trzech rozwiązała się, uznając legalność nominacji Ostrowskiego.

Od grudnia 2015 roku portret Augusta Zaleskiego wraz z portretami pozostałych Prezydentów RP na uchodźstwie wisi na honorowym miejscu w holu ambasady RP w Londynie^[10].

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

2 maja 1923 otrzymał Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski^[11]^[12]. 11 listopada 1935, „za wybitne zasługi dla Państwa”, został odznaczony Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski^[13]. Z tytułu objęcia urzędu Prezydenta RP August Zaleski z dniem 9 czerwca 1947 został kawalerem Orderu Orła Białego^[14]. IV Rada Rzeczypospolitej Polskiej na swoim pierwszym posiedzeniu 9 listopada 1968 jednomyślnie uchwaliła, że prezydent August Zaleski swą przeszło 50-letnią służbą dla Polski dobrze zasłużył się Ojczyźnie^[15].

Ponadto otrzymał także odznaczenia zagraniczne, m.in.:

węgierski Order Zasługi I klasy (1928)^[11]^[16],
luksemburski Order Korony Dębowej I klasy (1931)^[17]
chilijski Order Zasługi I klasy (1931)^[11]^[18],
estoński Order Krzyża Orła I klasy (1931)^[19],
portugalski Order Chrystusa I klasy (1931)^[20],
jugosłowiański Order Korony I klasy (1931)^[11]^[21],
jugosłowiański Order Orła Białego I klasy^[11],
francuski Order Legii Honorowej I i III klasy^[11],
włoski Order śś. Maurycego i Łazarza I klasy^[11],
włoski Order Korony I klasy^[11],
łotewski Order Trzech Gwiazd I klasy^[11],
szwedzki Order Gwiazdy Polarnej I klasy^[11],
belgijski Order Leopolda I klasy^[11],
hiszpański Order Karola III I klasy^[11],
czechosłowacki Order Lwa Białego I klasy^[11],
norweski Order Świętego Olafa I klasy^[11],
fiński Order Białej Róży I klasy^[11],
papieski Order Grobu Świętego I klasy^[11],
rumuński Order Gwiazdy Rumunii I i II klasy^[11],
chiński Order Kłosa Złotego I klasy^[11].

W 1930 został kawalerem Wielkiego Krzyża Magistralnego kawalerów maltańskich^[22].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Po zakończeniu 11 czerwca 1921 misji Konstantego Skirmunta w związku z objęciem stanowiska ministra spraw zagranicznych.
↑ Według innego źródła urodził się 13 września 1883. Zgon prezydenta Augusta Zaleskiego. „Biuletyn”. Nr 22, s. 3-4, Czerwiec 1972. Koło Lwowian w Londynie.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x Zgon prezydenta Augusta Zaleskiego. „Biuletyn”. Nr 22, s. 3-4, Czerwiec 1972. Koło Lwowian w Londynie.
↑ Andrzej Garlicki: Przewrót majowy. Warszawa: Czytelnik, 1979, s. 340. ISBN 83-07-00069-6.
↑ Przemysław Waingertner: Mason ofiarny (pol.). [dostęp 24 maja 2008].
↑ Art. 13 i art. 24 Konstytucji II Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 kwietnia 1935. Dz.U. z 1935 r. nr 30, poz. 227
↑ Rafał Habielski, Polski Londyn, Wrocław 2000, s. 93.
↑ Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej Nr 2 z 25 lutego 1971 r.. [dostęp 23 kwietnia 2017].
↑ Wielka Encyklopedia PWN. Tom 30. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 215. ISBN 83-01-14365-7.
↑ Uczciliśmy pamięć Prezydentów RP na Uchodźstwie, msz.gov.pl [dostęp 2016-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-05] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 831.
↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 16.
↑ M.P. z 1935 r. nr 258, poz. 308
↑ Krzysztof Filipow: Order Orła Białego. Wyd. Białystok 1995. s. 55
↑ Uchwała Rady Rzeczypospolitej Polskiej z 7 grudnia 1968 r. o stwierdzeniu, że Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej August Zaleski zasłużył się dobrze Ojczyźnie. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 46, Nr 7 z 31 grudnia 1968.
↑ Podpisanie traktatu polsko-węgierskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 278 z 2 grudnia 1928.
↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 7, s. 90, 1931.
↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 12, s. 201, 1931.
↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid (est.). president.ee. [dostęp 2014-10-23].
↑ Cidadãos estrangeiros agraciados com ordens portuguesas (port.). presidencia.pt. [dostęp 2 maja 2011].
↑ Z pobytu ministra Marinkovića w Polsce. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 281 z 4 grudnia 1931.
↑ Paweł Czerwiński, Zakon Maltański i stosunki jego z Polską na przestrzeni dziejów, s. 175

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Dariusz Matelski: Losy insygniów władzy Drugiej Rzeczypospolitej (11 grudnia 1922 – 22 grudnia 1990), [w:] Wojskowość – bezpieczeństwo wychowanie. Księga jubileuszowa profesora Lecha Wyszczelskiego w 70. rocznicę urodzin, t. II, Siedlce 2012, s. 59-78
August Zaleski jako dyplomata
Dymisja ministra Augusta Zaleskiego w świetle raportów bułgarskiego MSZ

[1] Po zakończeniu 11 czerwca 1921 misji Konstantego Skirmunta w związku z objęciem stanowiska ministra spraw zagranicznych.

[2] Według innego źródła urodził się 13 września 1883. Zgon prezydenta Augusta Zaleskiego. „Biuletyn”. Nr 22, s. 3-4, Czerwiec 1972. Koło Lwowian w Londynie.

[BKL-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x Zgon prezydenta Augusta Zaleskiego. „Biuletyn”. Nr 22, s. 3-4, Czerwiec 1972. Koło Lwowian w Londynie.

[4] Andrzej Garlicki: Przewrót majowy. Warszawa: Czytelnik, 1979, s. 340. ISBN 83-07-00069-6.

[5] Przemysław Waingertner: Mason ofiarny (pol.). [dostęp 24 maja 2008].

[6] Art. 13 i art. 24 Konstytucji II Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 kwietnia 1935. Dz.U. z 1935 r. nr 30, poz. 227

[7] Rafał Habielski, Polski Londyn, Wrocław 2000, s. 93.

[8] Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej Nr 2 z 25 lutego 1971 r.. [dostęp 23 kwietnia 2017].

[9] Wielka Encyklopedia PWN. Tom 30. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 215. ISBN 83-01-14365-7.

[10] Uczciliśmy pamięć Prezydentów RP na Uchodźstwie, msz.gov.pl [dostęp 2016-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-05] .

[sl-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 831.

[12] Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 16.

[13] M.P. z 1935 r. nr 258, poz. 308

[14] Krzysztof Filipow: Order Orła Białego. Wyd. Białystok 1995. s. 55

[15] Uchwała Rady Rzeczypospolitej Polskiej z 7 grudnia 1968 r. o stwierdzeniu, że Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej August Zaleski zasłużył się dobrze Ojczyźnie. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 46, Nr 7 z 31 grudnia 1968.

[16] Podpisanie traktatu polsko-węgierskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 278 z 2 grudnia 1928.

[msz7-17] Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 7, s. 90, 1931.

[msz12-18] Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 12, s. 201, 1931.

[19] Eesti Vabariigi teenetemärgid (est.). president.ee. [dostęp 2014-10-23].

[20] Cidadãos estrangeiros agraciados com ordens portuguesas (port.). presidencia.pt. [dostęp 2 maja 2011].

[21] Z pobytu ministra Marinkovića w Polsce. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 281 z 4 grudnia 1931.

[22] Paweł Czerwiński, Zakon Maltański i stosunki jego z Polską na przestrzeni dziejów, s. 175

[23] zytując literalnie art. 40 ustawy z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, obowiązującej w tym czasie zgodnie z Manifestem PKWN.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[A]