August Zaleski

August Zaleski
Data i miejsce urodzenia	30 września 1883 Warszawa, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	7 kwietnia 1972 Londyn
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie
Okres	od 9 czerwca 1947 do 7 kwietnia 1972 (od 1954 równolegle z Radą Trzech)
Poprzednik	Władysław Raczkiewicz
Następca	Stanisław Ostrowski
Szef Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP
Okres	od 23 sierpnia 1941 do 1945
Poprzednik	Władysław Neuman
Minister spraw zagranicznych na Uchodźstwie
Okres	od 30 września 1939 do 25 lipca 1941
Poprzednik	Józef Beck
Następca	Edward Raczyński
Minister spraw zagranicznych
Okres	od 15 maja 1926 do 2 listopada 1932
Poprzednik	Kajetan Dzierżykraj-Morawski
Następca	Józef Beck
Poseł RP we Włoszech
Okres	od 5 kwietnia 1922 do 3 lutego 1926
Poprzednik	Maciej Loret (chargé d'affaires ad interim)
Następca	Stanisław Kozicki
Odznaczenia

August Zaleski (ur. 30 września 1883 w Warszawie, zm. 7 kwietnia 1972 w Londynie) – polski polityk i dyplomata, dwukrotny minister spraw zagranicznych, Prezydent RP na Uchodźstwie, wolnomularz.

Życiorys

Absolwent Gimnazjum Praskiego w Warszawie z 1901. Przed I wojną światową ukończył studia na London School of Economics. Pracował przez pewien czas jako bibliotekarz w Bibliotece Ordynacji Krasińskich. W 1917 podjął w Londynie stałe wykłady z literatury i języka polskiego, związał się z ruchem wolnomularskim. W czasie wojny jego misją było przekonanie Brytyjczyków, że akcja Piłsudskiego nie jest wymierzona w zachodnie mocarstwa Ententy, tylko w Rosję.

Po odzyskaniu niepodległości był dyplomatą akredytowanym w Szwajcarii, Grecji, Włoszech. Brał udział w pracach Ligi Narodów. Po przewrocie majowym był we wszystkich rządach do 1932 ministrem spraw zagranicznych. Na tym stanowisku podpisał konwencję w sprawie niewolnictwa i Pakt Brianda-Kellogga, których Polska była jednym z państw założycielskich. W latach 1928–1935 zasiadał w Senacie II i III kadencji. Pełnił także funkcję szefa Rady Nadzorczej Banku Handlowego w Warszawie oraz prezesa Polsko-Amerykańskiej Izby Handlowej.

We wrześniu 1939, po zajęciu terytorium Polski przez Wehrmacht i Armię Czerwoną (w konsekwencji agresji Niemiec i ZSRR) zbiegł z kraju; dostawszy się do Francji został ministrem spraw zagranicznych w Rządzie RP na uchodźstwie (drugi rząd Władysława Sikorskiego).

Po podaniu się do dymisji w lipcu 1941 w proteście przeciw układowi Sikorski-Majski, sposobowi jego negocjacji i pominięciu ministra spraw zagranicznych przy formułowaniu i zawarciu układu, został szefem Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza.

W 1947, po śmierci Raczkiewicza, objął urząd prezydenta RP na Uchodźstwie. Ponieważ uprzednio wyznaczonym następcą prezydenta RP był Tomasz Arciszewski, zmiana ta wywołała spory w środowisku polskiej emigracji politycznej. PPS nie przeciwstawiła się objęciu urzędu przez Augusta Zaleskiego, choć pociągnęło to za sobą dymisję rządu Arciszewskiego. W 1954, po zakończeniu siedmioletniej kadencji, większość polityków emigracyjnych (w tym generałowie Władysław Anders i Tadeusz Bór-Komorowski) wypowiedziała posłuszeństwo Zaleskiemu. Po zakończeniu kadencji Prezydent Zaleski zdecydował pozostać na swoim urzędzie, do czego prawo dawała mu konstytucja kwietniowa. Jednym z argumentów do których się odwołał, była tzw. sprawa Bergu, w którą zamieszane były ugrupowania opozycyjne wobec Zaleskiego.

Uznając, że przedłużając pozakonstytucyjnie swoją kadencję złamał akt zjednoczenia narodowego, utworzyła w 1954, z poparciem emigracyjnej Rady Jedności Narodowej, Radę Trzech – substytucyjną kolegialną głowę państwa, urzędującą aż do śmierci Augusta Zaleskiego w 1972. W skład Rady Trzech wchodzili początkowo: Władysław Anders, Tomasz Arciszewski i hr. Edward Raczyński. Po śmierci Tomasza Arciszewskiego jego miejsce w Radzie Trzech zajął Tadeusz Bór-Komorowski. Zwolennikiem Zaleskiego pozostał (do swego powrotu do kraju w 1956) Stanisław Cat-Mackiewicz.

24 lutego 1971 Zaleski wyznaczył swym następcą Stanisława Ostrowskiego. Po śmierci Zaleskiego w 1972 Rada Trzech rozwiązała się, uznając legalność jego nominacji.

August Zaleski został pochowany na Cmentarzu Lotników Polskich w Newark w Wielkiej Brytanii.

Od grudnia 2015 roku jego portret wraz z portretami pozostałych Prezydentów RP na uchodźstwie wisi na honorowym miejscu w holu ambasady RP w Londynie.

Odznaczenia

2 maja 1923 otrzymał Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. 11 listopada 1935, „za wybitne zasługi dla Państwa”, został odznaczony Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski. Z tytułu objęcia urzędu Prezydenta RP August Zaleski z dniem 9 czerwca 1947 został kawalerem Orderu Orła Białego. IV Rada Rzeczypospolitej Polskiej na swoim pierwszym posiedzeniu 9 listopada 1968 jednomyślnie uchwaliła, że prezydent August Zaleski swą przeszło 50-letnią służbą dla Polski dobrze zasłużył się Ojczyźnie.

Odznaczony m.in.

• węgierskim Orderem Zasługi I klasy (1928),
• chilijskim Orderem Zasługi I klasy (1931),
• estońskim Orderem Krzyża Orła I klasy (1931),
• portugalskim Orderem Chrystusa I klasy (1931),
• francuskim Orderem Legii Honorowej I i III klasy,
• włoskim Orderem śś. Maurycego i Łazarza I klasy,
• włoskim Orderem Korony I klasy,
• łotewskim Orderem Trzech Gwiazd I klasy,
• szwedzkim Orderem Gwiazdy Polarnej I klasy,
• belgijskim Orderem Leopolda I klasy,
• hiszpańskim Orderem Karola III I klasy,
• czechosłowackim Orderem Lwa Białego I klasy,
• norweskim Orderem św. Olafa I klasy,
• fińskim Orderem Białej Róży I klasy,
• papieskim Orderem Grobu Świętego I klasy,
• jugosłowiańskim Orderem Orła Białego I klasy (1931),
• jugosłowiańskim Orderem Korony I klasy,
• rumuńskim Orderem Gwiazdy I i II klasy,
• chińskim Orderem Kłosa Złotego I klasy.

W 1930 został kawalerem Wielkiego Krzyża Magistralnego kawalerów maltańskich.

Bibliografia

• Dariusz Matelski: Losy insygniów władzy Drugiej Rzeczypospolitej (11 grudnia 1922 – 22 grudnia 1990), [w:] Wojskowość – bezpieczeństwo wychowanie. Księga jubileuszowa profesora Lecha Wyszczelskiego w 70. rocznicę urodzin, t. II, Siedlce 2012, s. 59-78